Nijê (òrere Niger [Nìjê] me usem Furenchi, mè ire Republic of the Niger [Naija] me usem uket-chieen̄) ìre ido kpunu emen-awaji; ijọn̄ ijọn̄ okana. Ìkup me Afirika agan̄ Ichep-ura. Egwen ido yi ibak Okwaan̄ Naija. Me inyọn̄ agan mbum-ura ido Libia okana ọmọ; me agan mbum-ura, ido Chad otap ikana ọmọ; me agan osiki, Naijiria okana ọmọ; me osiki agan̄ ichep-ura Bènè okana; me inyọn̄ agan̄ ichep-ura Mali okana ọmọ; me osiki agan̄ ichep-ura, ido Bukina Faso okana ọmọ; me inyọn̄ agan̄ ichep-ura, ido Aljeria okana ọmọ.
.svg)
Okike ijọn̄ ido Nijê ìre 270,000 km² ikat ikana. Eya orọrọ mè ọmọ ire ama òmimin ichit me Afirika agan̄ Ichep-ura. Inu owawa iraka akọp irek jeeta me efit (80%) me lek ijọn kan ìkup me Èwê Sayara. Owuwa ene ìkiluluk me ido ya ìre ebi Musilim; ema mîwa iso akọp efie iba mè iba, mè ikiluk me ukpa me ukpa. Ama-ibot mè ama òminim ichit me Ido Nijê ìre Niameyi eyi òkukup me osiki agan̄ ichep-ura Nijê.
Nijê ìre ido òkisasa lek ibebene igwuun̄. Ìkpọkpọ ikikup me agan̄ irak me mgbọ ekifukbe ebi kè ido ebi ene ebenebe igwuun̄ me emen, igọọk me otitọ eyi Ogbo Mgbabọp Ido. Ido Nijê ìre òso 187 me ido 188 me acha 2015, mè ire òso 189 me ido 189 me acha 2018 mè 2019 me emen etip eyi Ogbo Mgbambọp Ido. Owuwa ere ikarege èwê me ido ya, una-ibot okisisaak, èwê si òyaka ikisa lek imemeen̄ ere cha. Ugwem-mbubek kiban̄ ìbieen̄ me lek asabọn uko ebi ene ewopbe mè inu inen mè inen ema eriabe isibi isi ofifi ido, mè ibieen̄ si me lek ata ijọn̄ òkup me agan̄ osiki mè <raw materials> eriabe isibi isi ofifi ido <especially> Uranium. Ido Nijê îje itibi okoso ufialek me ibebene igwuun̄ mije inu kechi: emen-awaji ìkakup (ijọn̄ okana ama kiban̄), èwê mè iwop-uko eyi ìkakisibi mfut iwa, ebi ene ikekikaan̄ bọn iwa sa me <birth control> ìkakupge, onenirọ mè ebi ene ewa egak ijọn̄ òkup me ido ya. Ijo irek me ugwem ebi ìluk me ido ya me agan̄ isi-ikpa, una <infrastructure>, ijo ere ikpọ-lek mè ere ifafiat igwook [environmental degradation].
Mfufuk Erieen̄
Erieen̄ ido yi ìnan̄a me lek Okwaan̄ Naija eyi òkilibi iraka me agan̄ Ichep-ura me ido ya. Kpechubọk iriọọn̄ ike erieen̄ Okwaan̄ Naija onan̄abe. Ire, mfufuk eyi owuwa ene echieekbe, ìbe ke erieen̄ ya ìnan̄a me usem Tuaregi n'eghirren eyi òsibi mun̄ òkigbugbuk.
Nrọnnye