Wp/ann/Alikisenda Ogwu Ilile

Alikisenda ìre ubọọn̄ me Mesidọn, òrere ido ebi Giris me ukot mgbọ keyilọ. Eman ọmọ me acha 356 SK (Sabum Karais) me Pela, òrere ama ibot me ido Mesidọn. Ogwu ute ìre Filip II (ogwu òso iba) òkorere ogwu ubọọn̄ Mesidọn; sà ogwu uga ire Olimpiọs gwun̄ ogwu ubọọn̄ ido Epirọs.

Alikisenda Ogwu Ilile me mgbọ ijija. Esa ewuuk iròm ogugo yi.

Alikisenda ìkana ubọọn̄ me mgbọ îrebe akọp acha iba. Ìsa owuwa acha ubọọn̄ kan̄ itim akọn̄ me lek ido echi òkup me Esia mè Afirika agan̄ inyọn̄ mbum-ura. Me mgbọ ọmọ ojotbe akọp acha ita, mkpulu kan̄ onire eyi owewele owot ichit me linyọn̄ me mgbọ ya. Îwele owot inan̄a me Giris isire India agan̄ inyọn̄ ichep-ura. Kpekikọt itim ikpan̄ ọmọ me akọn̄. Meege inire cherekeyi, ekimọnọ ọmọ me ido geelek kire ge me lek ebi usọ-akọn̄ ìrọriọọn̄ akọn̄ ichit.

Arisitọtulu òkijeen̄ Alikisenda inu

Me mgbọ nsabọn-irieen̄ kè Alikisenda, Aristọtulu ore ogwu òkijeen̄ ọmọ inu abayaage inire mgbọ ọmọ ojotbe akọp mè acha gweregwen. Me mgbọ ekpan̄be ogwu ute, ọmọ onenikana ubọọn̄. Ogwu ute îkwu itele ìkpele mkpulu mè ebi usọ-akọn̄ ìrọriọọn̄ ukot akọn̄ ijaan̄ lek inyi ọmọ. Mgbọ erọbe ọmọ ubọọn̄ Mesidọn, mîrọ ọmọ si ogwu ibot òbokikpulu otutuuk ido Giris echi ogwu ute otimbe akọn̄ ikpan̄ mè igbaan̄ iriak ge. Alikisenda osasa me unye kan̄ kire ogwu ubọọn̄ otutuuk ido Giris igbaan̄ ebi akọn̄ Giris isun̄ ge, mè isak ema oniin̄ isa isi itim akọn̄ me lek ebi Pesia. Ìbene akọn̄ me lek ebiba me emen acha 344 SK mè itim akọn̄ ya meege akọp acha.

Alikisenda ìkiweek irere ere ijọn̄ linyọn̄ otabe mè isasaba Okwaan̄ Ile isire ere geelek ebi ene elukbe. Eya orọ inyi initim akọn̄ me lek ido India me acha 326 SK, mè itim ikpan̄ ema me Aidasipes. Me òkputut, înigwu ikom ika mije ebi akọn̄ kan̄ ekitumu ibe mè ema enefon ke îlọk ema isisimun̄ uwu kiban̄. Ìnikwu me Babilọn me acha 323 SK. Ìben me ejit isâsa Babilọn irọ ama ibot mkpulu kan̄.

Sabum akọp acha ògọgọọk mgbọ ọmọ okwube ya obota, akọn̄ îkanibene itim me emen ido kan̄. Ebi ene ekekinyinyan̄a ubọọn̄. Nan̄a me ikeya, ama mkpulu kan̄ ofefele. Ebi ibot akọn̄ kan̄ mè ebi ìmabọbọkọ irek ubọọn̄ enikikpulu esese esese.

Inu Alikisenda orọbe isun̄ òsisibi isi ire ọmọ irọrọ mè otutuuk ido me ukot mgbọ ya enikirọ orọmijọn̄ ebi Giris. Îchichili akọp ama iba mè ge ìkichieek erieen̄ kan̄ me esese ido. Ge òtataan̄ etip ichit me lek ama cha ire Alikisendira me Ijipti. Ọmọ ìnire ene ogwu ebi ibot akọn̄ ekisa itọ lek kiban̄. Uwu-ikpa ebi akọn̄ me otutuuk ido me linyọn̄ cherekeyi ekpọkpọ ikijeen̄ ebi akọn̄ kiban̄ ukot akọn̄ kè Alikisenda. Efuk ọmọ kire ene ge me lek ebi ìsisibi isi ichit me linyọn̄ na re chereyi.