سورۃ الانفال مدنیہ
اَتے سَمجھ گِھنّو ، جو جِہڑی کوئی شَئے تُساں غنیمت دے مال دے طور تے حاصل کر گِھدی ہے، اُوندا پن٘جواں حِصّہ اَللہ تے اُوندے رَسول کِیتے ہے، تُہاݙے قریبی سَکّیَاں کِیتے ہے، یتیماں، محتاجاں تے مسافراں کِیتے ہے، تُساں تاں اِیمان وِی گِھن آئیوے اَللہ اُتے، اَتے جِہڑا کُجھ اَساں آپݨیں بندے اُتے فیصلے والے ݙِیںہ نازِل کِیتے ڄَݙاں جو ݙوہیں لشکر ہِک ٻَئے اُتے چَڑھ اَئے ہِن، اَتے اَللہ تاں ہَر شَئے اُتے قدرت رَکھیندے (٤١)۔ (یاد کر) ڄَݙاں جو تُساں وادی دے اُوہولے قریبی ٻَنّے تے ہاوے تے او پرلے پاسوں کھڑے ہَن، اَتے قافلہ (قریش دا) تُساں کنُوں تلویں پاسے دو ہَا، اَتے جیکر تُساں اُنھاں نال جنگ دے متعلق کوئی ڳالھ وِی پَکیندے، تاں وِی تُساں وعدے وعید دِی میعاد دے متعلق ضرور اِختلاف کریندے، پَر اَللہ اُوں کَم کُوں پُورا کر گھنݨاں ہَا جِہڑا تِھی تے رَہوَݨ والا ہَا، تاں جو جیں مَر ون٘ڄݨیں او وِی واضح نشانیاں ݙیکھ تے مَرے، اَتے جیکوں زِندہ رہوݨیں او وِی واضح نشانیاں ݙیکھ تے زِندہ رَہوے، بیشک اَللہ چَن٘ڳی طرح سُݨݨ والا تے سَب کُجھ ڄاݨݨ والا ہے (٤٢)۔ (یاد کر) ڄَݙاں جو اَللہ انھاں کُوں تیݙے خواب وِچ گھٹ کرتے ݙِکھایا، اَتے جیکر او انھاں کُوں تُہاکوں ڈھیر سارے کر تے ݙکھیندا، تاں تُساں دِل ڈہا ویندے، تے اِیں معاملے وِچ تنازع (جِھیڑا) کھڑا کر ݙیندے، پَر اَللہ نے اِیں کنُوں بچا گِھدا، بیشک اَللہ دِلّاں دِیاں ڳالھیں کُوں چَن٘ڳی طرح ڄاݨدے (٤٣)۔ اَتے (یاد کر) ڄَݙاں تُساں مقابلے تے آڳئے ہاوے، تاں انھاں (کافراں) کُوں تُہاݙیاں نظراں وِچ تھوڑا کر تے ݙیکھایا، اَتے تُہاکوں انھاں دِیاں نظراں وِچ گھٹ کر تے ݙیکھایا تاں جو اَللہ اُوں کَم کُوں پُورا کر ݙِکھالے جِہڑا تِھی تے رَہوَݨ والا ہَا اَتے سارے معاملے اَللہ دو پھیرے وَن٘ڄݨ والے ہوندِن (٤٤)۔ اَے اِیمان گِھن آوَݨ والو! ڄَݙاں تُہاکوں کہیں فوج نال مقابلہ آ پووے تاں جُڑ تے مقابلہ کِیتا کرو، اَتے اَللہ کُوں ݙَاڈھا یاد کِیتا کرو، تاں جو تُہاکوں کامیابی نصیب تِھیوے (٤٥)۔ اَتے اَللہ دے تے اُوندے رسول دے حُکم تے چلیے کرو، اَتے جِھیڑا (تنازع) نہ گَھتیا کرو، نہ تاں تُساں کمزور تِھی ویسو ، نہ تاں تُہاݙی ہوا قائم نہ رَہسی، ٻَس صبر کنُوں کَم گِھنّو، بے شَک اَللہ صَبر کرݨ والیْاں دا ہے (٤٦)۔ اَتے انھاں لوکاں وان٘گیں نہ تِھی وَن٘ڄو، جِہڑے آپݨیاں گھراں کنُوں فخر وَݙائی کریندے تے لوکاں کُوں ݙِیکھیندے نِکل آئے ہَن، تے جِہڑے لوکاں کُوں اَللہ دے کنُوں ہَٹکیندے ہِن، پَر اَللہ دِی وَکّڑ (گرفت) وِچ ہے جِہڑا کُجھ او کریندے وَدّے ہِن (٤٧)۔ (یاد کرو) ڄَݙاں شیطان نے انھاں دِیاں نظراں وِچ انھاں دے کرتُوت سوہݨیں کر ݙیکھائے ہَن، تے آکھیُس جو اَڄ دے ݙین٘ہ لوکاں وِچوں کوئی وِی تُہاݙے اُتے غالب نہ آسی، اَتے مَیں (وِی) تُہاݙا حمائتی ہَاں، ٻَس ڄَݙاں ݙوہِیں لشکر ہِک ٻَے دے آمݨیں سامݨیں تھئے ، تاں او (شیطان) پِچھلے پَیراں واپس وَلیا، تے آکھیُس جو مَیں تُساں کنُوں پَرے (لاتعلق) ہَاں، یقیناً مَیں او کُجھ ݙیکھدا پِیاں، جِہڑا کُجھ تُساں نھیں ݙیکھ سَڳدے ، بیشک میکوں ݙر لڳدا پَے، اَتے اَللہ تاں عذاب ݙیوَݨ وِچ ٻَہُوں سَخت ہے (٤٨)۔ (یاد کرو) ڄَݙاں جو منافق لوک تے او لوک جِنھاں دے دِلّاں وِچ کھوٹ ہا، اِیہ اَہدے ہَن، جو اِنھاں (مسلماناں) کُوں تاں انھاں دے دِین مغرا ݙِتے، اَتے جِہڑا بَندہ اَللہ اُتے توکّل کرے، تاں اَللہ تاں ٻَہُوں زور آور تے وَݙی حکمت والا ہے (٤٩)۔ (اَے رسول) کاش تُوں اُوں وقت ݙیکھیں ڄَݙاں جو فرشتے کُفر کرݨ والیْاں دِیاں رُوحاں قبض کریندے ہِن، اَتے او انھاں دے مُونھاں تے اَتے انھاں دِیاں کن٘ڈاں اُتے دَھک مریندے ہن تے اَہدے ہِن جو (ہُݨ) ساڑ گھتݨ والے عذاب دا مَزّہ چَکُّھو (٥٠)۔ اِیہ (عذاب) اُوندی وَجہ کنُوں ہے جِہڑا کُجھ تُہاݙے ہَتّھاں اَڳوں کِیتے بھیڄے اَتے اَللہ تاں بیشک بندیاں اُتے ذری وِی ظلم کرݨ والا کائے نھیں (٥١)۔ فرعون دِی قوم وان٘گوں تے انھاں کنُوں پہلے دے لوکاں وان٘گوں (اِی انھاں دا معاملہ ہے) اِنھاں اَللہ دِیاں آیاتاں کنُوں اِنکار کر ݙِتا ہَا، اِیں ڳالھوں انھاں دے گُناہاں دِی وجہ کنُوں او اَللہ دِی پَکڑ وِچ آڳئے، بیشک اَللہ زور آور تے ٻَہُوں سَخت عذاب ݙیوݨ والا ہے (٥٢)۔ اِیہ (اِیں ڳالھوں وِی) ہے جو در حقیقت اَللہ کہیں نعمت کُوں نھیں بدلیندا، جِہڑی اُوں کہیں قوم کُوں ݙِتی ہوندی ہے جے توڑیں او خُود آپݨیں آپ کُوں نہ بَدل چھوڑن اَتے بیشک اَللہ سَب کُجھ سُݨݨ والا تے ڄاݨݨ والا ہے (٥٣)۔ فرعون دِی قوم وان٘گوں اَتے انھاں لوکاں وان٘گوں جِہڑے جو انھاں کنُوں پہلے تِھی گزرے ہِن، انھاں وِی آپݨیں رَبّ دِیاں آیاتاں کُوں کُوڑا آکھیئے ٻَس انھاں کُوں انھاں دے گناہاں دِی وجہ کنُوں مِٹا چھوڑیا اَتے فرعون دِی قوم کُوں غرق کر چھوڑیا، اَتے او سارے ظلم کرݨ والے لوک ہَن (٥٤)۔ بیشک اَللہ دے نزدیک زمین تے چَلݨ والی ساری مخلوقات وِچوں بَد ترین او لوک ہِن جِنھاں کُفر اِختیار کِیتے وَل او اِیمان وِی نھیں گِھن آندے (٥٥)۔ (خاص کر) او لوک جِنھاں نال تَیں معاہدہ کِیتے، ہر واری اَپݨیں معاہدے کنُوں پِھر ویندِن، اَتے او (اِیں ڳالھ کنُوں) ݙردے وِی نھیں (٥٦)۔ جیکر تُوں انھاں کُوں جنگ وِچ قابو کر گِھنّیں، تاں انھاں کُوں او مار ݙیوُو، جو بعد دے آوَݨ والیاں کُوں وِی ݙرا بھڄا ݙیوے، تے او عِبرت (نصیحت) حاصل کرن (٥٧)۔ اَتے جیکر تیکوں معاہدے وِچ کہیں قوم دے ہیر پھیر کرݨ دا ݙر لڳئے، تاں انھاں دا معاہدہ برابری دے طور تے (اِعلانیہ) انھاں دے مُن٘ہ تے مارو ، بیشک اَللہ دَغا بازی کرݨ والیاں کُوں پَسند نھیں کریندا (٥٨)۔ اَتے او لوک جِنھاں کُفر اختیار کِیتے، اِیہ خیال نہ کرِن جو او اَڳوں تِھی ڳئِن، بیشک او اَپݨیاں چالاں نال اَساکوں عاجز نھیں کر سَڳدے (٥٩)۔ اَتے تُساں جِتّی تِھی سڳے، اپݨیں قوت، اَتے ٻَدھے کھڑے تیار گھوڑیاں دے لحاظ نال انھاں دے مقابلے کِیتے تیاری کِیتی رَکھو، تاں جو تُساں اِنھاں نال اَللہ دے دشمناں کُوں تے اَپݨیں دشمناں کُوں اَتے انھاں کنُوں علاوہ کوں وِی ݙرا سَڳو، تُساں تاں اِنھاں کُوں نھیں ڄاݨدے، اَللہ تاں انھاں کُوں خُوب ڄاݨدے، اَتے اَللہ دے رَاہ تے جِہڑا کُجھ وی خرچ کریسو، تُہاکوں اُوندا پُورا پُورا اَجر ݙِتا ویسی، اَتے تُہاݙا حق نہ ماریا ویسی (٦٠)۔ اَتے جیکر او صلح کرݨ دو جُھک آوِن، تاں تُوں وِی صُلح کِیتے جُھک وَن٘ڄ اَتے اللہ اُتے بھروسہ کر، بیشک او چَن٘ڳی طرح سُݨݨ والا تے ڄاݨݨ والا ہے (٦١)۔ اَتے جیکر او تیکوں دھوکا ݙیوݨ دا اِرادہ کر گِھنّن، تاں وَل تیݙے کِیتے اَللہ کافِی ہے، اَللہ اُوہو تاں ہے جیں آپݨیں مَدد نال تے مومناں دے ذریعے تیݙی ہِمّت بندھائی (٦٢)۔ اَتے اُوں اُنھاں مومناں دے دِلّاں وِچ اُلفت بَھر ݙِتی جیکر تُوں او سارا کُجھ خرچ کر ݙیویں ہَا، جِہڑا کُجھ زمین تے ہے تاں وِی انھاں دے دِلّاں وِچ اُلفت نہ گھت سَڳدا، پَر اَللہ انھاں وِچ (اُنس) پَیدا کر ݙِتے، بیشک اَللہ ٻَہُوں طاقت وَر تے وَݙی حِکمت والا ہے (٦٣)۔ اَے نبی ! ٻَس اَللہ کافی ہے، تیݙے کِیتے وِی اَتے مومناں وِچوں جِنھاں تیݙی پَیروی کِیتی ہے اُنھاں کِیتے وِی (٦٤)۔ اَے نبیؐ ! مومناں کُوں جنگ کِیتے اُبھار، جیکر تُہاݙے وِیہ آدمی (لڑݨ وِچ) ثابت قَدم رَہن، تاں او ݙوں سَو اُتے غالب آسڳدِن، اَتے جیکر تُہاݙے وِچ (اِیہو جیہے) ہِک سَو آدمی ہِن، تاں جِنھاں لوکاں کُفر اِختیار کِیتا ہوئے اِنھاں وِچوں ہزار اُتے غلبہ پَا گِھنسِن، اِیہ تاں ہِک اِہجی قوم ہے جِہڑی (دِینی قوت کُوں) اَصلُوں نھیں سمجھدی (٦٥)۔ ہُݨ اَللہ تُہاݙے اُتّوں بار ہَولا کر ݙِتے، کیوں جو اُوکوں پَتہ لڳ ڳئے ، جو تُہاݙے وِچ وِی کمزوری ہے (ہُݨ) جیکر تُہاݙے وِچوں ہِک سَو ثابت قَدم تِھی وَن٘ڄن، تاں او ݙوں سَو اُتے غلبہ پا گِھنسِن، اَتے جیکر تُہاݙے وِچ ہزار ثابت قَدم ہِن، تاں اَللہ دے حُکم نال ݙوں ہزار اُتے غلبہ پا گِھنسِن، اَتے اَللہ ثابت قَدم رَہݨ والیاں نال ہے (٦٦)۔ کہیں نبی کُوں اِیہ نھیں ٹَھہندا جو او قیدی تاں ٻݨا گِھنے، پَر اُوں زمین اُتے کافراں دا کافی سارا لَہو نہ وَہایا ہووے، تُساں لوک دُنیا دے فائدے چَہندے وے، پَر اَللہ (چَن٘ڳی) آخرت چَہندے، اَتے اَللہ ٻَہُوں زور آور تے وَݙی دانائی والا ہے (٦٧)۔ جیکر اَللہ دِی طرفوں پہلے کوئی لِکھیا ہویا حُکم نہ آندا تاں تُہاݙے اُتے اُوندے بدلے ضرور عذاب آندا جَہڑا کُجھ (فِدیہ) تُساں گِھدے (٦٨)۔ ٻَس تُساں کھاؤ، پِیؤ، جِہڑا کُجھ تُہاکوں غنیمت دے مال وِچوں مِلئے، جِہڑا حلال وِی ہے تے پاک صاف وِی ، اَتے اَللہ کنُوں ݙردے رَہو، بیشک اَللہ تاں بخشݨ ہار، تے ٻَہُوں رَحم کرݨ والا ہے (٦٩)۔ اَے نبیؐ ! آکھ ݙے اِنھاں قیدیاں کُوں جِہڑے تیݙے ہَتّھ وِچ ہِن، جو جیکر اَللہ تُہاݙے دِلّاں وِچ کوئی نیکی ݙِٹھی، تاں اُوں کنُوں زیادہ کُجھ ݙیسی جِہڑا کُجھ تُساں کنُوں کھسیج ڳئے، اَتے تُہاکوں بخش ݙِتا ویسی، اَللہ بخشݨ ہار تے ہمیشہ، رحم کرݨ والا ہے (٧٠)۔ جیکر او تیݙے نال دَغا کرݨ چَہندِن، تاں اِیہ تاں اِیں کنُوں پہلے وِی اَللہ نال بَد دیانتی کر چُکئے ہِن، ٻَس اُوں اِنھاں کُوں تُہاݙے قبضے وِچ ݙے ݙِتے، اَتے اَللہ سَب کُجھ ڄاݨݨ والا تے وَݙی دانائی والا ہے (٧١)۔ بیشک جِہڑے لوک اِیمان گِھن آئِن اَتے ہِجرت کِیتی ہے نیں، اَتے اَپݨِیں مال دے ذریعے تے آپݨیاں ڄاناں دے ذریعے اَللہ دِی رَاہ وِچ جہاد کِیتے، اَتے جِنھاں (مہاجراں کُوں) جاء ٹِکاݨاں ݙِتے، تے انھاں دِی مَدد وِی کِیتی ہے بیشک اِیہے لوک ہِک ٻَے دے سَچّے یار تے مَددگار ہِن، اَتے جِہڑے لوک اِیمان تاں گِھن آئِن پَر ہجرت کر تے (گھر ٻار چھوڑ تے) نھیں آئے، تاں تُہاݙے اُتے انھاں نال سن٘گت تے حفاظت دِی ذری وِی ذمے واری کائے نھیں جے توڑیں او ہِجرت کر تے (گھر ٻار چھوڑ تے) نہ آوِن اَتے جیکر او دین دے معاملے وِچ تُساں کنُوں مَدد من٘گن، تاں تُہاݙے اُتے انھاں دِی مَدد کرݨ ضروری ہے ، پَر اِہجی قوم دے خلاف کائے نہ جِنھاں نال تُہاݙا کوئی معاہدہ تِھی چُکیا ہووے، اَتے جِہڑا کُجھ تُساں کریندے وَدّے وے اَللہ چَن٘ڳی طرح ݙیکھدا کھڑے (٧٢)۔ اَتے جِہڑے لوک کافِر ہِن، انھاں دے بعض آدمی، بعضیاں دے یار تے مَددگار ہِن، جیکر تُساں وِی اِیویں بݨیوہے تاں ملک وِچ فِتنہ کھڑا تِھی ویسی، تے وَݙا فَساد مَچ ویسی (٧٣)۔ اَتے جِہڑے لوک اِیمان گِھن آئِن، اَتے ہِجرت کِیتی ہے اَتے اَللہ دِی رَاہ وِچ جہاد کِیتے، اَتے جِنھاں (مہاجراں کُوں) جاء ٹِکاݨاں ݙِتے، اَتے انھاں دا سَہارا ٻݨن، ٻَس اِیہے سَچّے مومن ہِن اِنھاں کِیتے گُناہاں دِی بخشش ہے، تے وَݙی عِزّت والا رِزق ہے (٧٤)۔ اَتے جِہڑے لوک (ہجرت نبویہ دے) بعد اِیمان گِھن آئے ہِن، اَتے انھاں ہِجرت وِی کِیتی ہے، اَتے تُہاݙے نال رَل تے جِہاد وِی کِیتا ہے نیں، ٻَس اِیہ وِی تُہاݙے وِچ شامل ہِن، پَر اَللہ دِی کتاب (قانون) دے مطابق رَت دے رِشتے دار ہِک ٻَے کنُوں (وراثت وِچ) زیادہ حقدار ہِن، بیشک اَللہ ہَر شَئے کُوں خُوب ڄاݨݨ والا ہے (٧٥)۔
سورۃ التوبۃ مدنیہ
اَللہ تے اُوندے رسول دِی طرفوں اُنھاں مشرکاں کنُوں دستبرداری (لا تعلّقی) دا اِعلان ہے، جِنھاں نال تُساں معاہدے کِیتے ہوئے ہِن (١)۔ اِیں ڳالھوں تُساں ملک وِچ چار مہینے ٹُرو پِھرو (سوچو سَمجھو) پر اِیہ پَتہ ہوویہے، جو تُساں اَللہ کُوں عاجز (بے وَسّا) نھیں کر سَڳدے، اَتے بیشک اَللہ کافِراں کُوں ذلیل تے خوار کرݨ والا ہے (٢)۔ اَتے اَللہ تے اُوندے رسول دِی طرفوں حجِ اَکبر دے ݙین٘ہاڑے لوکاں کُوں اِعلان کِیتا ویندے، جو بیشک اَللہ مشرکاں کنُوں لا تعلّق (دستبردار) ہے، اَتے اُوندا رسُول وِی، جیکر تُساں توبہ تائِب تِھی ویندو تاں تُہاݙے کِیتے اِیندے وِچ چَن٘ڳائی ہے، اَتے جیکر تُساں مُن٘ہ وَٹا گِھدا تاں پَتہ ہوویہے، جو تُساں اَللہ کُوں عاجِز (بے وَسّا) نھیں کر سَڳدے، اَتے (اَے رسول) جِنھاں لوکاں کُفر اختیار کِیتے اُنھاں کُوں دردناک عَذاب دِی خبر سُݨا ݙیوُو (٣)۔ مشرکاں وِچوں سوائے انھاں لوکاں دے جِنھاں نال تُساں معاہدہ کِیتا ہوئے، وَل انھاں تُہاݙے نال کوئی گڑ بڑ وِی نھیں کِیتی ہے، تاں تُساں اِی انھاں دے نال معاہدیاں کُوں اُنھاں دِی مُدت تَئیں پُورا کِیتی رَکّھو، بے شَک اَللہ پرہیزگاراں کُوں یار بݨا گِھندے (٤)۔ ڄَݙاں عزّت تے حرمت والے مہینے لَنگھ ون٘ڄن، تاں وَل مشرکاں کُوں جِتھاں وِی او لَبھن قتل کر چھوڑو، اَتے انھاں کُوں پَکڑ گِھنّو، اَتے انھاں کُوں وَلّا چڑھا گِھنّو، اَتے انھاں دِی تاڑ وِچ لُکّݨ دِی ہر جاء وِچ ٻَہہ رَہو، وَل جیکر او توبہ تائِب تِھی وَن٘ڄݨ اَتے نماز قائِم رَکھئِن، تے زکٰوۃ ݙیندے رَہن، تاں انھاں دا رَاہ کھول ݙیوُو، کیوں جو اَللہ بخشݨ ہار ہے تے ٻَہُوں رحمت بھیڄݨ والا ہے (٥)۔ اَتے جیکر مشرکاں وِچوں کوئی تیݙی پَناہ آمَن٘گے، تاں اُوکوں پناہ ݙے ݙے تاں جو او اَللہ دا کلام سُݨ گِھنّے، وَل اُوکوں اُوندے اَمن دے ٹِکاݨِیں تے (بحفاظت) پُچا ݙے، تے اِیہ اِیں واسطے ہے، جو اِیہ ہِک اِہجی قوم ہِن جِہڑی کُجھ نھیں ڄاݨدی، سَمجھدی (٦)۔ بَھلا مشرکاں نال اَللہ دے نزدیک تے اُوندے رسول دے نزدیک کوئی معاہدہ کیویں تِھی سڳدے، سِوائے انھاں لوکاں دے جِنھاں نال تُساں عزّت تے حرمت والی مَسیت کولھ معاہدہ کِیتے، ٻَس (جے توڑیں او تُہاݙے نال) سِدّھے تَھئے رَہن تاں تُساں وِی اُنھاں نال (کِیتے مُعاہدے اُتے) قائِم رَہو، بیشک اَللہ پرہیزگاراں دا یار بݨیا رَہندے (٧)۔ بَھلا اِیہ (معاہدہ) کِیویں تِھی تے رِہ سَڳدے کیوں جو ڄَݙاں وِی او تُہاݙے اُتے ذری غلبہ پَا گِھنّن تاں نہ تُہاݙے سَکّے سوہرے ہووݨ دا لحاظ رَکھیندِن، تے نہ کہیں معاہدے دِی ذمہ داری دا۔ او آپݨِیں مُن٘ہ دِیاں ڳالھیں نال تاں تُہاکوں خوش کر گِھندِن پَر انھاں دے دِل نھیں مَنیندے، اَتے انھاں وِچوں ڈھیر لوک بے فرمان وِی ہِن (٨)۔ انھاں اَللہ دِیاں آیاتاں دے بدلے وِچ تھوڑے جیہے (دُنیاوی) فائدے چُݨ گِھدّے ہِن، وَل ڈھیر لوکاں کُوں اَللہ دے رَاہ کنُوں ہَٹکیا وِی ، بیشک انھاں دے او سَب کرتُوت گندے ہِن، جِہڑے کریندے رِیہے ہِن (٩)۔ اِیہ لوک کہیں اِیمان والے دے حق وِچ نہ تاں رِشتے داری دا کوئی لحاظ کریندِن اَتے نہ کہیں معاہدے دِی ذمہ داری دا، اَتے اِیہے لوک ہِن جِہڑے حَدّاں ٻَنیں ٹَپ ون٘ڄݨ والے ہِن (١٠)۔ وَل وِی جیکر اِیہ (آپݨیاں چالاں کنُوں) توبہ تائب تِھی ون٘ڄِن،اَتے نماز اُتے قائِم رَہن اَتے زکوٰۃ ݙِتی رَکھئِن تاں او تُہاݙے دِین دے بِھرا ہِن، اَتے اَساں آپݨیاں آیاتاں کُوں اُنھاں کِیتے چَن٘ڳی طرح کھول تے بیان کریندے ہَیں، جِہڑے کُجھ ڄاݨدے سَمجھدے ہِن (١١)۔ اَتے جیکر او آپݨیں معاہدے دے بعد آپݨیاں قَسماں تڑوڑ ݙیون، اَتے تُہاکوں دِین دے طعنے ݙیون، تاں کافراں دے سَرداراں نال جنگ کر ݙیوُو، کیوں جو انھاں دِیاں قَسماں تے تاں کوئی اِعتبار اِی کائے نھیں، شاید اِیں طرح او (آپݨیاں کرتُوتاں کنُوں) رُک وَن٘ڄن (١٢)۔ کیا تُساں اِہجی قوم نال نہ لَڑسو، جیں آپݨیاں قَسماں تروڑی رَکھیاں ہِن، اَتے رسول کُوں آپݨیں ملک وِچُوں کڈھ چھوڑݨ دا پَکّا اِرادہ کر گِھدے، اَتے تُہاݙے نال (زیادتی کرݨ وِچ) پہل وِی اُنھائیں کِیتی ہے، کیا تُساں اُنھاں کنُوں ݙردے رَہسو، حالانکہ اَللہ زیادہ حق دار ہے،جو اُوں کنُوں ݙرو جیکر تُساں (درحقیقت) مسلمان ہِیوے تاں (١٣)۔ اِنھاں نال جنگ کرو، اَللہ انھاں کُوں تُہاݙے ہَتّھیں عذاب وِچ ݙیسی، اَتے اِنھاں کُوں ذلیل تے خُوار کریسی، اَتے انھاں دے خلاف تُہاکوں مَدد ݙیسی اَتے مومناں دِی قوم دے ہَاں ٹَھار ݙیسی (١٤)۔ اَتے انھاں دے دِلّاں وِچُوں کاوِڑ کَڈھ چھوڑیسی، اَلبتہ جیندے اُتے اَللہ چَہندے رحمت کریندے، اَتے اَللہ سَب کُجھ جاݨݨ والا تے وَݙی حِکمت والا ہے (١٥)۔ کیا تُساں اِیہ سَمجھ گِھدّے جو تُہاکوں اِیویں چھوڑ ݙِتا ویسی، جیویں جو اَللہ کُوں پَتہ اِی کائے نھیں جو تُہاݙے وِچوں کِہڑے کِہڑے لوکاں جِہاد کِیتے، اَتے انھاں اَللہ تے اُوندے رسُول دے سِوا، اَتے مومناں دے سِوا، کہیں کُوں جِگری یار نھیں ٻݨایا، اَتے اَللہ کُوں اُوندا (پُورا) پَتہ ہے جِہڑا کُجھ تُساں کریندے وَدّے وے (١٦)۔ مشرکاں دا کوئی حق نھیں بݨدا جو او اَپݨِیں آپ اُتے کُفر دِی گواہی ݙیندے ہوئیں وِی اَللہ دِیاں مَسیتاں کُوں آباد رَکّھن، اِیہے تاں او لوک ہِن جِہڑے آپݨِیں کِیتی کرتی وِی ضائع کر کھڑدِن، اَتے او ہمیشہ دوزخ دِی بھا وِچ رَہݨ والے ہِن (١٧)۔ بیشک اَللہ دِیاں مسیتاں تاں او لوک آباد رَکھ سَڳدِن، جِہڑے اَللہ اُتے، اَتے قیامت دے ݙین٘ہ اُتے اِیمان گِھن آندِن ، اَتے نمازاں قائِم کِیتی رَکھدِن، اَتے زکوٰۃ ݙِتی رَکھدِن، اَتے سِوائے اَللہ دے کہیں کنُوں نھیں ݙردے، ٻَس ٻَہُوں جلدی اِیہے لوک ہدایت پاوَݨ والیاں وِچوں تِھی ویسِن (١٨)۔ کیا تُساں حاجیاں کُوں پاݨِیں پِلاوَݨ اتے حرمت تے عِزّت والی مَسیت کُوں آباد رَکھݨ دے کَم کُوں اُوں شَخص دے کَمّاں دے برابر قرار ݙیندے وے، جِہڑے جو اَللہ اُتے اَتے قیامت دے ݙین٘ہ اُتے اِیمان رَکھیندے، اَتے اَللہ دے راہ اُتے جہاد کریندے، اِیہ ݙوہائیں (قسم دے لوک) اَللہ دے نزدیک ہِکّو جیہے کائے نھیں، اَتے اَللہ تاں زیادتی کرݨ والی قوم کُوں ہدایت نصیب اِی نھیں کریندا (١٩)۔ جِہڑے لوک اِیمان گِھن آئے ، اَتے انھاں ہِجرت کِیتی ، تے اَللہ دے رَاہ تے اَپݨِیں مال تے اَپݨیاں جاناں ݙے تے جہاد کِیتا، اُوہے اَللہ دے نزدیک وݙَے دَرجیاں والے ہِن ، اَتے اُوہے اِی مُراداں پاَوݨ والے ہِن (٢٠)۔ اِنھاں دا رَبّ اُنھاں کُوں آپݨِیں رَحمت تے اَپݨِیں رَضا مَندی دِی، اَتے انھاں کِیتے اِہجیاں بہشتاں دِی خوشخبری ݙیندے جِنھاں وِچ اِنھاں کِیتے ہمیش مِل وَن٘ڄݨ والیاں نعمتاں ہِن (٢١)۔ او اِنھاں وِچ ہمیش رہسِن، اِیندے وِچ کوئی شَک نھیں جو اَللہ کولوں ٻَہُوں وَݙا اَجر (صِلہ) ہے (٢٢)۔ اَے اِیمان گِھن آوَݨ والو، تُساں اَپݨیاں پِیوآں تے اَپݨِیاں بِھراواں تَئیں کُوں آپݨاں یار تے مَددگار نہ ٻݨاؤ جیکر او اِیمان دے مقابلے وِچ کُفر کُوں پَسند کریندِن اَتے تُہاݙے وِچُوں جِہڑا وِی انھاں کُوں آپݨاں یار تے مَددگار ٻݨیسی ، ٻَس اِیہے لوک اِی ظلم کرݨ والے ہِن (٢٣)۔ (اَے رسول) آکھ ݙے جو جیکر تُہاݙے پِیؤ، تُہاݙے پُتر، تُہاݙے بِھرا، اَتے تُہاݙیاں ذالیں اَتے سَوڑے سَکّے سوہرے، اَتے مال، جِہڑے تُساں کمائے ہِن، اَتے کاروبار (تجارت) جِیندے ٹَھپِیج ون٘ڄݨ کنُوں تُساں ݙردے وے، اَتے مکان جِہڑے تُہاکوں سوہݨیں لڳدِن، اَللہ تے اُوندے رسول کنوں تے اَللہ دے راہ تے جہاد کرݨ والیاں کنُوں تُہاکوں زیادہ چَن٘ڳے لڳدے ہِن، تاں وَل اِنتظار کرو، جیتوڑیں اَللہ آپݨاں فیصلہ نہ سُݨا ݙیوے، اَتے اَللہ تاں بے فرمان لوکاں دِی قوم کُوں ہدایت نھیں ݙیندا (٢٤)۔ یقیناً اَللہ نے ڈھیر ساریاں جائیں تے تُہاݙی مَدد کِیتی ہے (خاص کر) حُنین دِی جنگ دے ݙین٘ہ، ڄَݙاں جو تُہاکوں تُہاݙے ڈھیر ہُووَݨ تے مغریا (پُھن٘ڈا) ݙِتا ہا، پَر او (تعداد) تُہاݙے کہیں کَم نہ آئی، اَتے زمین وِی، اَپݨِیں اِتنی ساری فراخی دے باوجود، تُہاݙے اُتے تنگ تِھی ڳئی، وَل تُساں مُن٘ہ پھیر گِھدا تے کن٘ڈ وَلا ڳیوہے (٢٥)۔ وَل اَللہ اَپݨِیں رسول اَتے اِیمان گِھن آوَݨ والیاں کُوں تَسلّی کرا ݙِتی، اَتے (مَدد کِیتے) اِہجے لشکر جِنھاں کُوں تُساں ݙیکھ نہ سَڳئے اَتے انھاں لوکاں اُتے جِنھاں کُفر اِختیار کِیتا ، عذاب بھیڄیا، اَتے اِیہا اِی جزا (بدلہ) ہے کُفر کرݨ والیاں کِیتے (٢٦)۔ وَت وِی اَللہ جیکوں چَہندے اُوندے اُتے کَرم دِی نظر چا بھلیندے، اَتے اَللہ بخشݨ ہار تے وَݙا مہربان ہے (٢٧)۔ اَے اِیمان گِھن آوَݨ والو! (دراَصل) مشرک پَلیت ہِن، اِیں ڳالھوں انھاں لوکاں کُوں اِیں سال دے بعد عِزّت تے حُرمت والی مَسیت (خانہ کعبہ) دے کولھ وِی نہ آوَݨ ݙیواہے، اَتے جیکر تُہاکوں غریب تِھی وَن٘ڄݨ دا ݙر لڳدے تاں اَللہ چاہیا تاں ٻَہُوں جَلدی اَپݨیں فضل تے کرم نال تُہاکوں رَڄا ݙیسی، بیشک اَللہ سَب کُجھ ڄاݨݨ والا تے وَݙی حِکمت (دانائی) والا ہے (٢٨)۔ اُنھاں لوکاں نال جنگ کِیتی رَکھّو، جِہڑے اَللہ اُتے اَتے قیامت دے ݙین٘ہ اُتے اِیمان نھیں گِھن آندے، انھاں شَئیں کُوں حرام نھیں مَنیندے جِنھاں کُوں اَللہ تے اُوندے رسول حرام کِیتا ہوئے، اَتے سَچّے دِین (اِسلام) کُوں آپݨاں دین (ضابطۂ حیات) وِی نھیں ٻݨیندے، توڑے جو او اُنھاں وِچوں ہِن جِنھاں کُوں کتاب وِی ݙِتی ہوئی ہے (ٻَس لڑو) جیتوڑیں او خود آپݨیاں ہَتّھاں نال جزیہ نہ ݙیون، اَتے او ہِیݨیں (ماتحت) تِھی تے نہ رہِن (٢٩)۔ اَتے یہودی اَہدِن جو عُزیر اَللہ دا پُتر ہے، اَتے عیسائی اَہدِن، جو مسیح اَللہ دا پُتر ہے، اِیہ انھاں دے مُن٘ہ دِیاں (نکمیاں) ڳالھیں ہِن اِیہ اُنھاں لوکاں دِی رِیس کریندِن، جِنھاں پہلے کنُوں کُفر اِختیار کِیتا ہوئے، اَللہ انھاں کُوں تاں ختم کر چھوڑیسے، اِیہ لوک کِݙے ویلے (بَھٹکیے) ویندِن (٣٠)۔ اِنھاں آپݨیاں عالماں کُوں، درویشاں کُوں، اَللہ کنُوں ٻَئے اَپݨِیں رَبُوبݨیں (رَبّ) ٻݨا گِھدن، اَتے مسیح اِبن مریم کوں وِی ، حالانکہ انھاں کُوں حُکم ݙِتا ڳیا ہا جو او ہِکّے معبود دِی عبادت کِیتی کرِن، اُوں کنُوں سِوا ٻِیا کوئی وِی معبود کائے نھیں، او تاں اِنھاں کنُوں پاک ہے، جِنھاں نال اِیہ لوک اُوکوں شریک کریندِن (٣١)۔ او چَہندے ہِن، جو اَللہ دے نور کُوں اَپݨیاں پُھوکیاں نال وِسما ݙیون، حالانکہ اَللہ ٻَئی کوئی ڳالھ نھیں منیندا سِوائے اِیندے جو اَپݨِیں نُور کُوں مکمل کر چھوڑے، بھاویں اِیہ ڳالھ کافراں کُوں چَن٘ڳی نہ لَڳے (٣٢)۔ اَللہ تاں او ہے جیں آپݨِیں رسول کُوں ہدایت تے سَچّا دِین ݙے تے بھیڄیا ہے تاں جو اُوکوں ساریاں دِیناں اُتے غالب کر ݙیوے، چاہے اِیہ ڳالھ مشرکاں کُوں بَھاوے اِی نہ (٣٣)۔ اَے اِیمان گِھن آوَݨ والے لوکو ! بیشک ٻَہُوں سارے عالم تے درویش (فقیر لوک) لوکاں دے مال نا جائز طور تے کھا ویندِن اَتے اَللہ دے رَاہ کنُوں وِی ہَٹکیندِن، اَتے جِہڑے لوک سونا تے چاندی کٹھی کریندے رَہندِن، اَتے انھاں کُوں اَللہ دے رَاہ تے خرچ نھیں کریندے تاں انھاں لوکاں کُوں دردناک عذاب دِی خبر خوشخبری سُݨا ݙے (٣٤)۔ اُوں (عذاب والے) ݙین٘ہ اِیں سونے چاندی کُوں دوزخ دِی بھا وِچ گرم کِیتا ویسی، وَل انھاں نال انھاں دے مَتھیاں کُوں، پاسیاں کُوں، تے انھاں دِیاں کن٘ڈیں کُوں داغیا ویسی (آکھیا ویسی) جو اِیہ ہِیوے جِہڑا کُجھ تُساں آپݨیں آپ کِیتے کٹھا کِیتی رَکھیا ہَا، (ہُݨ) اُوندا مَزہ چَکھو جِہڑا کُجھ تُساں جمع کِیتی رَکھیا ہَا (٣٥)۔ بیشک مہینیاں دِی ڳنتری اَللہ دے نزدیک اَللہ دِی کتاب وِچ ٻارھاں مہینے توڑیں ہے، اِیہ اُوں ݙین٘ہ کنُوں ہے ڄَݙاں اَسماناں تے زمین کُوں ٻݨایا ڳیا ہَا، انھاں وِچُوں چار مہینے حُرمت والے (فِتنے فَساد کِیتے حرام) ہِن، اِیہو سَچّا تے پَکّا دِین (ضابطۂ حیات) ہے، انھاں مہینیاں وِچ آپݨیاں جاناں اُتے زیادتی نہ کرو، اَتے بیشک پُورے دے پُورے رَل تے مشرکاں نال جنگ کرو، جیویں او کَٹھے تِھی تے تُہاݙے نال لڑدے ہِن، پَر اِیہ ڄاݨ گِھنّو، جو بے شَک اَللہ پرہیزگاراں نال ہے (٣٦)۔ بیشک نَسِی (حرمت والے مہینیاں کُوں اَڳوں پِچُّھوں کر گِھنّݨ) تاں کُفر وِچ ہِک قسم دا وَدھارا ہے، جیندے نال انھاں لوکاں کُوں گُمراہ کِیتا ویندے، جنھاں کُفر اِختیار کِیتا ہوئے او اِیں (حرام مہینے) کُوں ہِک سال تاں حلال قرار ݙے گِھندِن، تے ٻَئے سال حرام قرار ݙے ݙیندِن، تاں جو او عِدّت (مہینیاں دِی ڳنتری) پُوری کر گِھدی وَن٘ڄے، جیکوں اَللہ حرام قرار ݙِتے، ٻَس اِیں طرح اُوکوں حلال قرار ݙے گِھندِن جیکوں اَللہ حرام کِیتا ہوئے، انھاں کُوں انھاں دے گندے کرتُوت سوہݨیں لڳدِن، پَر اَللہ تاں کافراں دِی قوم کُوں ہدایت ݙیندا وِی نھیں (٣٧)۔ اَے او لوکو جِہڑے اِیمان گِھن آئیوے، تُہاکوں کِیا تِھی ڳئے جو ڄَݙاں تُہاکوں آکھیا ویندے جو اَللہ دے راہ تے گھروں نِکل آؤ، تاں تُساں زمین کُوں چِمبڑ ویندے وے، کیا تُہاکوں آخرت دے مقابلے وِچ اِیں جہان دِی زندگی زیادہ بھاندی ہے، اِیں جہان دِی زندگی دا سارا مال متال اَڳلے جہان تاں ٻَہُوں تھوڑا مُل پَیسی (٣٨)۔ جیکر تُساں (جہاد واسطے) ٻاہر نہ نِکلسو تاں او تُہاکوں دَرد ناک عذاب ݙیسی، اَتے (تُہاݙی بجائے) کہیں ٻئی قوم کُوں بدل تے کھڑا کر گِھنسی، اَتے تُساں اُوکُوں ذری وِی نقصان نہ ݙے سَڳسو، اَتے اَللہ تاں ہَر شَئے اُتے پُوری قُدرت (طاقت) رَکھیندے (٣٩)۔ جیکر تُساں (نبی دی) مَدد نہ کریسو، تاں اَللہ اُوندی مدد چا کریسی (یاد کرو) ڄَݙاں اُوکوں کافراں وِچُوں کَڈھ چھوڑیا ہَا، تے او ݙوں وِچُوں ݙوجھا ہا، اَتے ݙوہیں غار وِچ ہن، ڄَݙاں جو اُوں آپݨیں سن٘گتی کُوں آکھیا جو ݙر نہ پِیا، بیشک اَللہ اَساݙے نال ہے، ٻس اَللہ اُوندے دِل کُوں تسلّی ݙتی، تے اِہجے لشکراں نال اُوندی مدد کِیتی جِہڑے اُوکوں نظر نہ آندے ہَن، اَتے کفر اختیار کرݨ والیاں دِی ڳالھ دا کَکھ نہ رَہیا بلکہ ڳالھ تاں ٻس اَللہ دِی بُلند رَہندی ہے، اَتے اَللہ ٻَہُوں زور والا تے وَݙی حکمت والا ہے (٤٠)۔ تُساں لوک (جہاد کِیتے) نِکل آؤ، بَھاویں تُہاݙے کولھ سامان وغیرہ تھوڑا ہے، بھاویں ڈھیر سارا، تے اَللہ دے راہ تے اپݨِیں جاناں دے ذریعے جہاد کرو، اِیہ تُہاݙے واسطے ٻَہُوں چَن٘ڳی ڳالھ ہے، جیکر تُساں کُجھ ڄاݨدے سمجھدے ہِیوے تاں (٤١)۔ جیکر جلدی تِھیندا فائدہ نظردا اَتے سفر وِی سوکھا سَوّلا لڳدا تاں ضرور تیݙے نال ٹُر پوندے، پَر اُنھاں کُوں تاں اِیہ سفر ٻَہُوں اَوکھا تے لَمبا لڳیا، (ہُݨ) تاں اَللہ دِیاں قسماں چیسن، جو جیکر اَساں کنُوں تِھی سڳے ہَا، تاں تیݙے نال ضرور ڄُلدے، اِیہ لوک آپݨیں آپ دا ستیاناس پَے کریندِن اَتے اَللہ خوب ڄاݨدے جو او اَصلوں کُوڑے ہِن (٤٢)۔ (اَے رسول) اَللہ تیکوں معاف کرے جو تَیں کیوں انھاں کُوں جلدی مؤکل (چھٹی) ݙے ݙِتی، (نہ ݙیندا) تاں تیݙے اُتے ظاہر تِھی ویندا جو کِہڑے سَچّے ہِن، اَتے ڄاݨ گِھندا جو کِہڑے کُوڑے ہِن (٤٣)۔ (اَے رسول) او لوک جِہڑے اَللہ تے، اَتے قیامت دے ݙین٘ہ تے اِیمان رَکھیندے ہِن، تَیں کنُوں (کݙائیں) مؤکل نھیں من٘گدے، جو او اَپݨیں مالاں تے آپݨیاں جاناں دے ذریعے جہاد کرݨ کنُوں معاف رَکھیئے وَن٘ڄن، اَللہ تاں پرہیزگاراں دے متعلق چَن٘ڳی طرح ڄاݨݨ والا ہے (٤٤)۔ اَتے اُوہے لوک تَیں کنُوں مؤکل منگدِن، جِہڑے جو اَللہ تے، اَتے قیامت دے ݙین٘ہ اُتے اِیمان نھیں رَکھیندے، اَتے انھاں دے دِل شَک وِچ پَئے ہوئے ہِن، ٻَس او آپݨیں شَک وِچ حیران پریشان تھئے وَدّے ہِن (٤٥)۔ اَتے جیکر او گھروں نِکل آوݨ دا اِرادہ رَکھیندے ہوندے تاں اُوندے کِیتے کُجھ تاں تیاری کریندے، پَر اَللہ نے انھاں دے (جہاد کِیتے) اُٹھی کھڑݨ کُوں پَسند اِی نہ کِیتا، بلکہ انھاں کُوں اِیندی توفیق وِی نہ ݙِتی، بلکہ آکھ ݙِتا ڳیا جو تُساں اتھائیں ہَتّھ پَیر تَروڑ تے ٻَہ رَہݨ والیاں نال ٻیٹھے رَہو (٤٦)۔ جیکر اِیہ تُہاݙے نال تِھی تے گھروں نِکل آندے، تاں اُلٹا فَساد (مَچیندے) ٻِیا کُجھ نہ کریندے، اَتے او تُہاݙے وِچ فَساد مچاوَݨ کِیتے بھڄدے دُھرکدے، اَتے تُہاݙے وِچ اَڄݨ انھاں دے کنسو رَکھݨ والے ہِن پَے، اَتے اَللہ ظالم لوکاں کُوں چَن٘ڳی طرح ڄاݨدے (٤٧)۔ انھاں تاں (اِیں کنُوں) پہلے وِی فتنہ پَیدا کرݨ چاہا ہَا، اَتے تیݙے خِلاف کاروائیاں کریندے رِیہے، اِیہ توڑیں جو حق (سَچّا وعدہ) آڳیا، اَتے اَللہ دا حُکم پُورا تِھی تے رِیہا، جِہڑا اِنھاں کُوں نہ بھاݨاں (٤٨)۔ اَتے انھاں وِچُوں کوئی اِیہ وِی آہدے، جو میکوں مؤکل ݙیو چَا، اَتے میکوں کہیں اَزمائش وِچ نہ سَٹّو، سُݨ گِھنّو، جو اِیہ لوک اَزمائش وِچ پَے وِی چُکیئے ہِن، اَتے بیشک دوزخ کافراں کُوں وَلھیٹݨ والی ہے (٤٩)۔ جیکر تیکوں کوئی چَن٘ڳی شَئے نصیب تِھیندی ہے، تاں اُنھاں کُوں اَرمان لڳدے اَتے ڄَݙاں کوئی مصیبت آوَن٘ڄے، تاں اَہدِن جو اَساں تاں پہلے ہِی آپݨیں احتیاطی تدبیر کر گِھدّی ہَئی، اَتے مُن٘ہ پھیر ویندِن، تے خوش تِھیندِن (٥٠)۔ آکھ ݙے، جو اَساݙے اُتے کوئی (بُرائی یا بَھلائی) نھیں آ سَڳدی سِوائے اُوندے جِہڑی اَللہ لِکھ ݙِتی ہے، اُوہُو اَساݙا مالک (کارساز) ہے اَتے مومن لوک اَللہ اُتے اِی توکّل کریندِن (٥١)۔ آکھ ݙے جو تُساں تاں اَساݙے کِیتے ݙوں چَن٘ڳائیاں (غازی یا شہید) وِچُوں ہِک چَن٘ڳائی دے اِنتظار وِچ رَہندے وے پَر اَساں تُہاݙے حق وِچ اِیں ڳالھ دِی انتظار وِچ ہَیں جو تُہاکوں خود اُوندی طرفوں یا اَساݙے ہَتّھوں اَللہ دَا عذاب نصیب تِھیسے ٻَس تُساں وِی اُمیداں لائی رَکّھو بیشک اَساں وِی تُہاݙے نال اِنتظار کریندے ہَیں (٥٢)۔ آکھ ݙے جو چاہے تُساں اَپݨیں مال، آپݨِیں رُوح نال خرچ کرو، یا بے رُوحے تِھی تے ! تُہاݙی طرفوں او قبول کائے نہ تِھیسِن، بیشک تُساں نافرمان قوم ہِیوے (٥٣)۔ اَتے انھاں کنُوں خَیر خیرات قبول تِھیوݨ وِچ کوئی شَئے رکاوٹ دا باعث کائے نھیں، سِوائے اِیندے جو او اَللہ تے اُوندے رسول دے اِنکاری ہِن، اَتے نماز دو نھیں آندے، آندِن تاں آلس کر تے آندِن، اَتے اَللہ دِی رَاہ تے خرچ کریندِن تاں وِی بے رُوحے تِھی تے کریندِن (٥٤)۔ ٻَس تُوں اِنھاں دے مال تے انھاں دِیاں اَولاداں ݙیکھ تے حیران تے پریشان نہ تِھی، کیوں جو اَللہ چَہندے جو انھاں کُوں اِیں دُنیاوی زندگی (وِچ انھائیں شَئیں دے ذریعے) عذاب ݙیوے، اَتے انھاں دا سَاہ نِکلے تاں وِی او کفر دِی حالت وِچ ہووِن (٥٥)۔ اَتے اِیہ اَللہ دِیاں قَسماں چیندِن، جو او تُہاݙے وِچُوں دے ہِن، حالانکہ او تُہاݙے وِچوں دے کائے نھیں، دَراَصل او ہِک ݙرو قَوم ہِن (٥٦)۔ جیکر انھاں کوں کوئی پناہ گاہ غار یا کتھائیں وَڑ وَن٘ڄݨ دِی جَاء مِل وَن٘ڄے، تاں اِیہ اُݙے مُن٘ہ کر ویسِن، تے بھڄ ویسِن (٥٧)۔ اَتے اِنھاں وِچُوں بعض او ہِن جِہڑے تُہاݙے اُتے صدقات دِی تقسیم وِچ الزام (طعنے) ݙیندِن جیکر اُنھاں وِچُوں اِنھاں کُوں کُجھ مِل وَن٘ڄے تاں خوش ہِن، اَتے جیکر اُوندے وِچُوں کُجھ نھیں مِلدا تاں وِڳڑ ویندِن (٥٨)۔ ٻِیا اِیہ جو اِنھاں کِیتے چَن٘ڳا ہوندا، جیکر او اُوندے اُتے راضی تِھی ویندے، جِہڑا کُجھ انھاں کُوں اَللہ تے اُوندے رسول ݙِتا ہَا، تے اَکھیندے جو اَساکوں اَللہ کافِی ہے، ٻَس اَللہ اَساکوں اَپݨیں فضل تے کرم نال ݙیسی، اَتے اُوندا رسول وِی، بیشک اَساں اَللہ نال اِی اُمیداں رَکھیندوں (٥٩)۔ دَراَصل صدقات تاں حق ہے فقیر فُقراء دا، محتاجاں دا، صدقات دا اِنتظام کرݨ والیاں دا، اُنھاں دا جِنھاں دا دِل ہَتھ وِچ کِیتی رَکھݨ ضروری ہے، غُلاماں دا انھاں دِیاں ڳچیاں چُھڑاوݨ کِیتے، مقروض لوکاں دا، اَللہ دے رَاہ تے نِکلے ہوئیاں دا، اَتے مُسافراں دا، اِیہ اَللہ دِی طرفوں (اَساݙے اُتے) ہِک فرض ہے، اَللہ سَب تُوں زیادہ ڄاݨݨ والا تے وَݙِی حکمت والا ہے (٦٠)۔ اَتے اِنھاں وِچوں اِہجے وِی ہِن جِہڑے نبی کُوں ݙُکھ ݙیندِن اَتے اَکھیندِن جو اِیہ کنّاں دا کَچّا (لوکاں دے آکھئے لڳ وَن٘ڄݨ والا) ہے، آکھ ݙے جو اِیہ تاں اُوہُو کُجھ سُݨدے جِہڑا تُہاݙے کِیتے چَن٘ڳائی دا باعث ہے، او اَللہ اُتے اِیمان رَکھیندے اَتے مومناں اُتے اعتماد یقین رَکھیندے اَتے رحمت ہے انھاں لوکاں کِیتے جِہڑے تُہاݙے وِچُوں اِیمان گِھن آئِن اَتے جِہڑے لوک اَللہ دے رسول کُوں ݙُکھ ݙیندِن اِنھاں کِیتے وَݙا دَرد ناک عذاب تیار ہے (٦١)۔ اِیہ لوک تُہاݙے اَڳوں اَللہ دِیاں قَسماں کھاندِن تاں جو تُہاکوں خوش کر گِھنّن، حالانکہ اَللہ تے اُوندا رَسول زیادہ حقدار ہِن جو او انھاں کُوں خوش کرن، جیکر او واقعی اِیمان والے لوک ہِن تاں (٦٢)۔ کیا انھاں کُوں پَتہ کائے نھیں، جو جِہڑا کوئی اَللہ تے اُوندے رسول دِی مخالفت کریندے، ٻَس اُوندے کِیتے تاں دوزخ دِی بھا ہے، جیندے وِچ او ہمیشہ رَہسی، اِیہ ٻَہُوں وَݙِی ذِلّت ہے (٦٣)۔ منافق لوک ݙردے رَہندِن، جو انھاں اُتے کِتھائیں اِہجی کوئی سُورت نازِل نہ تِھی پووے جِہڑی اُنھاں کُوں اُنھاں دے دِلّاں دِیاں ڳالھیں ݙَس ݙیوے، آکھ ݙے جو تُساں مذاقاں کر گِھنّو، بیشک اَللہ اُوں ڳالھ کُوں ظاہر کرݨ والا اِی ہے، جیندے ظاہر تِھی وَن٘ڄݨ کنُوں تُساں ݙردے وَدّے وے (٦٤)۔ (اَے رسول) جیکر تُوں انھاں کنُوں پُچّھیں، تاں آکھسِن، جو اَساں تاں محض شُغل کریندے ہَاسے، تے دِل خوش کریندے ہاسے، پُچُّھو، جو کیا تُساں اَللہ، اُوندیاں نشانیاں تے اُوندے رسول نال مذاقاں کریندے ہاوے؟ (٦٥)۔ (ہُݨ) بہانے نہ ٻݨاؤ، تُساں تاں اِیمان گِھن آوَݨ دے بعد کُفر اِختیار کر گِھدّے، جیکر اَساں تُہاݙے وِچُوں ہِک ٹولی کُوں معاف کر ݙیوُوں، تاں ٻَئی ٹولی کُوں عَذاب وِی ݙیسوں، کیوں جو اِیہ لوک گُنہگار ہِن (٦٦)۔ منافق جُوان تے منافق ذالیں ہِک ٻِئے نال رَلئے ہوئِن، اِیہ گندیاں ڳالھیں کرݨ کُوں اَکھیندِن، تے چَن٘ڳیاں ڳالھیں کنُوں ہَٹکیندِن، اَتے آپݨیں ہَتّھ (خیرات صدقات کنُوں) سَوڑے کِیتے ہوئِن، اِنھاں اَللہ کُوں وِسار ݙِتے، ٻَس اَللہ وِی اِنھاں کُوں پِھٹّا چا کِیتے منافق لوک تاں نافرمان اِی ہِن (٦٧)۔ انھاں منافق جُواناں تے منافق ذالیں نال، اَتے کافراں نال (اَللہ) دا وعدہ دوزخ دِی بھا دا ہے جیندے وِچ او ہمیشہ رَہسِن، اِیہا اِنھاں کِیتے ڈھیر (سزا) ہے، اَتے انھاں اُتے اَللہ لعنت وِی بھیجی ہے، اَتے انھاں کُوں ہمیشہ دا عذاب ہے (٦٨)۔ تُساں اُنھاں (منافقاں) وان٘گوں ہِیوے، جِہڑے تُساں کنُوں پہلے گُزر چُکیئن، او تُساں کنُوں زیادہ زور آور ہن، تے مال متال تے آل اَولاد وِچ تُساں کنُوں ڈھیر ہِن، ٻَس انھاں آپݨیں حِصّے دے مطابق فائدہ چا گِھدّا، اَتے تُساں وِی اَپݨیں حِصّے کنُوں ٻَہُوں زیادہ فائدہ چاتے، جیں طرح تُساں کنُوں پہلے لوکاں اَپݨیں حِصّے دے مطابق فائدہ چا گِھدا ہَا، اَتے تُساں وِی فضول بحثاں کِیتیاں ہِن، جیں طرح انھاں کِیتیاں ہَن، اِیہے او لوک ہِن، جِنھاں دے عَمل اِیں دُنیا وِچ وِی تے آخرت کُوں وِی ضائع تِھی ڳیئن، اَتے اِیہے لوک گھاٹا چَاوَݨ والے ہِن (٦٩)۔ کیا انھاں کولھ انھاں لوکاں دِی خبر نھیں پُنّی، جِہڑے اِنھاں کنُوں پہلے گُزر ڳئین، یعنی نُوح دِی، عاد دِی، ثمود دِی تے اِبراہیم دِی قوم دِی، مَدیَن دے لوکاں دِی، تے تباہ کرݙتیاں ڳیاں وَستیاں دے لوکاں دِی خبر، اُنھاں دے رسول اُنھاں کولھ نشانیاں گِھن تے آئے ہِن، پَر اَللہ اِہجا کائے نھیں جو انھاں اُتے ظلم کرے، پَر او خود آپݨیں آپ اُتے ظُلم کریندِن (٧٠)۔ اَتے مومن جُوان تے مومن ذالیں ہِک ٻَئے دے سَن٘گی ہِن، او چَن٘ڳے کَم کرݨ کِیتے اَکھیندِن تے بُرائیاں کنُوں ہَٹکیندِن، اَتے نماز پڑھی رَکھدِن تے زَکوٰۃ ݙِتی رَکھدِن، اَتے اَللہ تے اُوندے رسول دِی فرمانبرداری کریندِن ، اِیہے لوک ہِن جِنھاں اُتے اَللہ دِی رحمت ہوسی، بیشک اَللہ ٻَہُوں زور آور ہے تے وَݙِی حِکمت (دانائی) والا ہے (٧١)۔ اَتے مومن جُواناں تے مومن ذالیں نال اَللہ دا اِہجیاں باغاں دا وعدہ ہے جِنھاں تَلے نہراں وَہندیاں پِیاں ہوسِن، او انھاں وِچ ہمیشہ رَہسِن، تے سَدا بہار باغاں وِچ (انھاں کِیتے) صاف سُتھرے مکان ہوسِن، پَر اَللہ دِی رضا مندی اِنھاں سَب تُوں وَݙی نعمت ہے، اِیہا ٻَہُوں وَݙی کامیابی ہے (٧٢)۔ اَے نبی، کافراں تے منافقاں نال جہاد کر، اَتے اُنھاں اُتے سختی کر، اَتے اُنھاں دا ٹِکاݨاں دوزخ ہے ، جِہڑی جو وَن٘ڄ رَہݨ کِیتے ٻَہُوں گندی جَاء ہے (٧٣)۔ اَللہ دِیاں قَسماں چیندِن جو انھاں تاں کُجھ نھیں آکھیا حالانکہ انھاں کُفر دے کلمے بکئِن، اَتے اَپݨیں اِسلام گِھن آوَݨ دے بعد انکاری تِھی ڳئِن، اَتے اِہجے کَم دا اِرادہ کِیتا جیکوں او نھیں کر سَڳئے، اَتے (مسلماناں وِچ) عیب وِی کوئی نھیں ݙِٹھا سِوائے اِیندے ، جو اَللہ تے اُوندے رسول اَپݨیں فضل تے کرم نال اُنھاں کُوں اَمیر کبیر بݨا ݙِتے، ٻَس جیکر اِیہ (اِیں روّیے کنُوں) توبہ تائِب تِھی وَن٘ڄن تاں اِیہ انھاں کِیتے چَن٘ڳائی دِی ڳالھ ہے، اَتے جیکر پِھر وَن٘ڄِن تاں اَللہ انھاں کُوں اِیں جہاں تے، اَتے آخرت کُوں وِی دردناک عذاب ݙیسی، اَتے انھاں کِیتے زمین تے نہ کوئی یار ہوسی، نہ کوئی مَددگار (٧٤)۔ اِنھاں وِچُوں بعض اِہجے بندے وِی ہِن، جِنھاں اَللہ نال وعدہ کِیتا ہے جو جیکر او اَپݨیں فضل نال اَساکوں رَڄاوے چا تاں اَساں صَدقات خیرات ضرور ݙیسوں، اَتے نیک لوکاں وِچ شامل تِھی ویسوں (٧٥)۔ ٻَس ڄَݙاں اُنھاں کُوں (اَللہ) آپݨیں فضل نال دولت مَند کر ݙِتا، تاں اُنھاں اُوندے وِچ کَنجوسی کِیتی اَتے اپݨیں (وعدے کنُوں) پِھر ڳئے، اَتے او ہِن وِی مُن٘ہ پھیر وَن٘ڄݨ والے (٧٦)۔ ٻَس اُنھاں دا حال اِیہ تِھیا جو اُوں اُنھاں دے دِلّاں وِچ نفاق گَھت ݙِتے اُوں ݙین٘ہ توڑیں ڄَݙاں جو او اُوندے نال ملاقات کریسِن، کیوں جو اُنھاں اَللہ نال کِیتے ہوئے وعدے دِی برخلافِی کِیتی ہے، اَتے او کُوڑ ماری رَکھیندے ہِن (٧٧)۔ کیا اِنھاں کُوں پَتہ کائے نھیں ، جو بیشک اَللہ تاں اُنھاں دے راز اَتے اُنھاں دِی آپس وِچ کُھس پُھس وِی ڄاݨدا کھڑے، اَتے بیشک اَللہ تاں غیب دِیاں ڳالھیں چَن٘ڳی طرح ڄاݨݨ والا ہے (٧٨)۔ اَتے جِہڑے لوک مومن لوکاں دے صدقات ݙیوݨ اُتے وَݙی خوشی نال طنز کریندِن، اَتے اُنھاں دا وِی مَذاق اُݙیندِن، جِنھاں کولھ کُجھ نھیں ہوندا، سِوائے اپݨِیں کَمائی دے، اَللہ وی اِہجیاں لوکاں اُتے مذاق کِیتا ہے، جو انھاں کِیتے ہِک دَرد ناک عذاب (مقرر) ہے (٧٩)۔ (اَے رسول) تُوں اُنھاں کِیتے بخشش مَن٘گ یَا انھاں کِیتے بخشش نہ مَن٘گ، (برابر ہے) کیوں جو تُوں انھاں کِیتے سَتّر واری وِی بخشش کیوں نہ مَن٘گیں، تاں وِی اَللہ انھاں کُوں معاف کائے نہ کریسی، اِیہ اِیں ڳالھُوں ہے جو او اَللہ دے تے اُوندے رسول دے مُنکر (انکاری) ہِن، اَتے اَللہ نافرمان لوکاں دِی قوم کُوں سِدّھا رَاہ نھیں ݙیکھیندا (٨٠)۔ (غزوۂ تبوک وِچ) پِچھُّوں رَہ وَن٘ڄݨ والے لوک اَللہ دے رسول دِی حُکم عدولی کر تے ٻَہہ رہݨ اُتے خوش تَھئے، اَتے اِیں ڳالھ کنُوں کریہت کیتونے، جو آپݨاں مال متال تے آپݨیاں جاناں دے حوالہ نال اَللہ دِی رَاہ تے جہاد کرن، بلکہ (ٻِنھاں کُوں وِی) اَکھیُونے جو اِیں سَخت گرمی وِچ (جنگ کرݨ) نہ وَن٘ڄو، (اَے رسول) تُوں آکھ ݙے جو دوزخ دِی بھا تاں اِیں گرمی کنُوں وِی ٻَہُوں زیادہ گرم ہے (چَن٘ڳا ہَا) جو او اِیں ڳالھ کُوں سَمجِھن ہَا (٨١)۔ ٻَس تھوڑا جیہا کِھل گِھنّن، اُنھاں کِیتے رووَݨ ڈھیر پَے، کیوں جو اُنھاں رووݨیں آپݨیاں اُنھاں کرتُوتاں تے جِہڑے او کریندِن (٨٢)۔ جیکر اَللہ تیکوں انھاں دِی ہِک ٹولی دو وَلا گِھنّ وَن٘ڄے، تے او تَیں کنُوں (جہاد تے) ڄُلݨ دِی اِجازت مَن٘گݨ تاں آکھ ݙیویں، جو تُساں اَڳُوں تے میݙے نال کݙائیں وِی نھیں ڄُل سَڳدے، اَتے نہ میݙے نال رَل تے دُشمن نال جَنگ کر سَڳدے وے، بیشک تُساں پہلی واری وِی (گھر) ٻَہ رَہݨ اُتے خوش تھئے ہاوے، (ہُݨ وِی) پِچُّھوں رَہ وَن٘ڄݨ والیاں نال ٻیٹھے رَہو (٨٣)۔ اَتے جیکر انھاں وِچُوں کوئی مَر وَن٘ڄے ، تاں کݙائیں وِی اُوندی نماز (جنازہ) نہ پڑھائے، اَتے نہ (اُوندی قبر تے دَفن کَرݨ کِیتے) کھڑائے، بیشک او اَللہ تے اُوندے رسُول نال کُفر کریندے رِیہن، اَتے او موئے، تاں بے فرمان تِھی تے موئے (٨٤)۔ اَتے تیکوں اُنھاں دے مال متال تے اُنھاں دِیاں اَولاداں حیران تے پریشان نہ کرن، بیشک اَللہ اِیہ چَہندے جو اُنھاں کُوں اِیں دُنیا وِچ اِنھاں شَئیں دے حوالے نال عذاب ݙیوے، اَتے اُنھاں دا سَاہ نِکلے تاں وِی او کُفر دِی حالت وِچ ہووِن (٨٥)۔ اَتے ڄَݙاں وِی کوئی سورت اِیں ڳالھ دِی نازِل تَھئی ہے، جو اَللہ اُتے اِیمان گِھن آؤ، اَتے اُوندے رسول نال رَل تے جہاد کرو، تاں اُنھاں وِچُوں دے دولتمند لوک مُؤکل (معافی) مَن٘گݨ لڳ پوندِن، اَتے اَکھیندِن جو اَساکوں تَاں چھوڑی اِی وَن٘ڄو، اَساں پِچُّھوں ٻَہ رَہݨ والیاں نال اِی رَل ٻَہسُوں (٨٦)۔ انھاں اِیں ڳالھ کُوں پَسند کِیتے، جو او پِچُّھوں رہ وَن٘ڄݨ والیاں (ذالیں) نال ٻیٹھے رہن، ٻَس انھاں دے دِلّاں تے مُہر لا ݙِتی ڳئی ہے، اِیں واسطے او اِیں ڳالھ کُوں سَمجھدے وِی نھیں (٨٧)۔ لیکن رسُول نے اَتے انھاں لوکاں نے جِہڑے اُوندے نال اِیمان گِھن آئے ہِن، آپݨیں مال متال تے آپݨیاں جاناں دے ذریعے جہاد کِیتا، ٻَس اِہجیاں لوکاں کِیتے ساریاں چَن٘ڳیاں شَئیں ہِن، اَتے اِیہے وَݙی مُراد پاَوَݨ والے ہِن (٨٨)۔ اَللہ انھاں کِیتے اِہجے باغات تیار کِیتے ہوئِن جِنھاں تلے نہراں وہندیاں وَڳدیاں پِئین، او انھاں وِچ ہمیش کِیتے رَہسِن، اِیہ ہِک شاندار کامیابی ہے (٨٩)۔ اَتے غریب بَدُّوآں وِچُوں وِی عُذر پیش کرݨ والے کُجھ لوک آئے، تاں جو انھاں کُوں وِی مُؤکل (چُھٹی) ݙِتی وَن٘ڄے، ٻَس او ٻَہ رِیہے اُنھاں نال جِنھاں اَللہ تے اُوندے رسول نال وَفادار رَہݨ دا کُوڑ ماریا ہَا، اِنھاں وِچُوں کافر تِھی وَن٘ڄݨ والیاں کُوں ٻَہُوں جلدی دَرد ناک عذاب نصیب تِھیسی (٩٠)۔ کمزوراں تے بیماراں تے انھاں لوکاں اُتے جِہڑے کُجھ وِی خرچ نہ کر سَڳدے ہِن کوئی اعتراض کائے نھیں، کیوں جو او تاں دِلّوں اَللہ تے اُوندے رسول نال مخلص (وفادار) ہِن، نیک کَم کرݨ والیاں اُتے وِی کوئی اِعتراض کائے نھیں، اَتے اَللہ تاں بخشݨ ہار تے ٻَہُوں رحم کرݨ والا ہے (٩١)۔ اَتے انھاں لوکاں اُتے وِی کوئی اِلزام کائے نھیں ڄَݙاں جو او تیݙے کولھ آئِن تاں جو تُوں اُنھاں کُوں (جہاد کِیتے) کوئی سواری لَبھ ݙے، تَیں آکھیا، جو تُہاݙے کِیتے میݙے کولھ سواری کائے نھیں تے او وَل ڳئے، اَتے انھاں دِیاں اَکّھیں وِچُوں اَرمان دِیاں ہَنجُوں وَہندیاں پِیاں ہن، جو خرچ کرݨ کِیتے اُنھاں کُوں کُجھ وِی نَہ لَبھدا ہَا (٩٢)۔ بیشک اِلزام تاں اُنھاں اُتے ہے، جِہڑے تیݙے کنُوں پِچُّھوں رہ وَن٘ڄݨ دِی مؤکل من٘گدِن، اَتے او ہِن وِی وَݙے دولتمند، او اِیں ڳالھ تے راضی ہِن، جو پِچُّھوں رہ وَن٘ڄݨ والیاں نال رَل وَن٘ڄن، ٻَس انھاں کُوں کُجھ وِی سمجھ نھیں آندی (٩٣)۔