کتاب دا ناں: محمد رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم
مصنف: حضرت خواجہ شمس الدین عظیمی
سرائیکی ترجمہ: اسماعیل بھٹہ
بسم اللہ الرحمٰن الرحیم°
قسم ہے زمانے دی، انسان خسارہ تے نقصان وچ ہے پر او لوگ ایندے توں مستثنٰی ہن جیہڑے رسالت تے قرآن دے تعلیمات کوں اپنا کے ایندے تے عمل پیرا تھی ڳئے.
-=-=-=-=- (القرآن) -=-=-=-=-
ڄمݨ دے بعد انسان دا تعلق ترے نظاماں نال اے. پہلا نظام او ہے جتھاں ایں نے خالق حقیقی کوں ݙیکھ کے اوندے منشاء کوں پورا کرݨ دا عہد کیتا. ݙوجھا نظام او ہےجینکوں اساں عالم ناسوت، دارالعمل یا امتحان گاہ آکھدے ہیں. تے تریجھا نظام او ہے جتھاں انسان کوں امتحان دی کامیابی یا ناکامی نال باخبر کیتا ویندے.
انسان دی کامیابی دا دارومدار ایندے تے ہے کہ او اے ڄاݨ گھنے کہ اوہنے اللہ دے سامݨے عہد کیتا ہے کہ اللہ اوندا خالق تے رب اے. علمائے باطن آکھدے ہن کہ انسان ستر ہزار پرت دا مجموعہ اے. اللہ تعالٰی دے قانون دے مطابق انسان جݙݨ عالم ناسوت وچ آندے تاں ایندے اتے ہک پرت ایہوجیہا غالب آویندے جیندے اندر سرکشی، بغاوت، عدم تحفظ، عدم تعمیل، کفران نعمت، ناشکری، جلدبازی، شک، بے یقیقنی تے وسوسیاں دا ہجوم ہوندے. ایہا او ارضی زندگی اے جینکوں قرآنِ پاک نے اسفل سافلین آکھا اے.
انبیاء کرام دے تعلیمات اے ہن کہ پوری کائنات وچ ݙو طرزاں کم کریندیاں پئیاں ہن. ہک طرز اللہ کیتے پسندیدہ اے تے ݙوجھی طرز اللہ کیتے ناپسندیدہ اے. او ناپسندیدہ طرز جیہڑی بندے کوں اللہ توں دور کریندی اے اوندا ناں شیطنت اے تے او پسندیدہ طرزِ فکر جیہڑی اللہ نال بندے کوں نیڑے کریندی اے اوندا ناں رحمت اے.
روحانیت دے رستے تے چلݨ والے مبتدی دے ذہن وچ اے ڳالھ راسخ ہوندی اے کہ انسان دا کردار اوندی طرز فکر نال تعمیر تھیندے. طرز فکر وچ جے ݙِنگ ہے تاں آدمی دا کردار وی ݙِنگا بݨ ویندے. طرز فکر الٰہی قانون دے مطابق راست ہے تاں بندے دی زندگی وچ سادگی تے راست بازی کارفرما ہوندی اے. طرز فکر اگر سطحی اے تاں بندہ سطحی طریقے تے سچیندے. طرز فکر وچ گہرائی اے تاں بندہ شے دی حقیقت ڄاݨن واسطے تفکر کریندا اے.
حقیقت پسندانہ طرز فکر ہر آدمی دے اندر موجود اے پر ہر آدمی اینکوں استعمال نی کریندا. آدمی ݙیکھدے تے سمجھدے ہوئے وی غیر حقیقی ڳالھیاں کوں اصل تے حقیقی سمجھدا اے. سالک جݙݨ راہِ سلوک وچ قدم ودھیندا اے تاں والدین تے معاشرے کولوں ملی ہوئی غیر حقیقی طرزِ فکر تبدیل تھی ویندی اے.
جس قسم دا ماحول ہوندے ہوں طرز دے نقوش کم و بیش ذہن وچ نقش تھی ویندن. جیں حد تک اے نقوش گھاٹے ہوندن ہوں مناسبت نال انسانی زندگی وچ طرزِ فکر تشکیل تھیندی اے. ماحول جے اینجھے کرداراں نال بݨیا اے جیہڑے ذہنی پیچیدگی، بے یقینی، بددیانتی، تخریب تے ناپسندیدہ اعمال دا مظاہرہ کریندن تاں فرد دی زندگی امتلا وچ مبتلا تھی ویندی اے. ماحول میں اگر راست بازی تے اعلٰی اخلاقی قدراں موجود ہن تاں ایہوجیہے ماحول وچ پروان چڑھݨ والا فرد پاکیزہ نفس تے حقیقت آشنا ہوندے.
سب ڄاݨدن کہ ماں ٻولی سکھݨ کیتے ٻال کوں قاعدہ نی پڑھنا پوندا..................... شک تے بے یقینی دا پیٹرن جیں طرح ٻال دے اندر ماحول توں خود بخود منتقل تھی ویندے، ہوں طرح پاکیزہ ماحول تے روحانی استاد دی قربت نال سالک دے اندر یقین دا پیٹرن بݨ ویندے.
جتنے وی پیغمبرؑ تشریف گھن آئے سب دی طرزِفکر اے ہئی کہ ماورائی ہستی دے نال ساݙا رشتہ قائم اے. ایہا روحانی طرزِفکر اے تے ایہو رشتۂ کائنات دی رڳِ جان اے.
روحانی طرزِفکر مسلسل ہک عمل اے جیہڑا سالک دے اندر خون دی طرح دور کریندا رہندے. ایں عمل وچ وݙی رکاوٹ صدیاں پراݨیاں او روایات ہن جنہاں دا مطمح نظر مادیت اے. آدمی جس ماحول وچ جوان تھیندے او ماحول خاندان تے قبیلیاں دے روایات بݨ ویندن. روایات دے امین والدین ہوندن، بھرا بھیݨ ہوندن، کنبہ برادری دے لوگ تے تمام قرابت دار ہوندن. انسانی برادری وچ ݙو طرح دے لوگ ہن.
١. جیہڑے خاندانی روایات وچ زندہ رہندن. انہاں کوں ایندے نال کوئی غرض نی کہ دنیا وچ کیا تھیندا پیا اے تے جے تھیندا پیا اے تاں کیوں تھیندا پیا اے. انہاں واسطے اتنا کافی اے کہ ساݙے پیو ݙاݙا ایں طرح کریندے ہن.
٢. ݙوجھا گروہ سچیندا اے کہ ایویں کیوں تھیندا پیا اے؟ کیا صحیح تے کیا غلط اے.
مشرکین مکہ باوجود اے کہ ڄاݨدے ہن کہ ترے سو سٹھ (٣٦٠) بت ساݙے جیہے آدمیاں نے پتھراں نال تراشے ہن. اے آدمیاں دی طرح ٻول نی سڳدے، سݨ نی سڳدے................. پر خاندانی روایات دا اتنا زیادہ غلبہ ہئی کہ او انہاں بے جان پتھراں دے مجسم ٹکڑیاں کوں خدا دا درجہ ݙیندے ہن نہ صرف خود خدا منیندے ہن، بلکہ کوئی ایں حقیقت کوں بیان کریندا ہئی کہ ساݙے خدا پتھراں دے بے جان مجسمے ہن تاں اوندے ڳل پئے ویندے ہن. شرمناک حد تک سزاواں ݙیوݨیاں انہاں دے نزدیک بہترین عمل ہئی. صدیاں پراݨیاں روایات تے جہالت دی دھوڑ وچ اٹا ہویا ماحول انہاں دے اندروں فہم دا چشمہ خشک کرݙیندا ہئی.
ساݙے سامݨے ساݙے ٻالاں دی مثال اے. اساں جݙݨ ٻالاں کوں جہالت نال بھرے ماحول توں الگ کر کے علمی ماحول وچ سٹیندے ہیں تاں.............. دراصل جہالت دے خلاف اعلان بغاوت کریندے ہیں. میٹرک تک تعلیم حاصل کرݨ وچ ݙاہ سال لگ ویندن. ہک سال دا وقفہ شمار کریجے تاں ساڈھے ترے ہزار گھنٹے خرچ کر کے ساݙا ٻال ایں قابل تھیندے کہ او سو تک ڳݨتری یاد کر گھندے.
میٹرک تک تعلیم حاصل کرݨ وچ پینتریہہ ہزار (٣٥٠٠٠) گھنٹیاں دا وقت تے ہزاراں روپے خرچ تھیندن. انہاں پینتریہہ ہزار گھنٹیاں وچ ماں دی کوشش ہوندی اے کہ ٻال پڑھائی وچ لڳا رہوے. پیو وی ایں طرف توجہ ݙیندے کہ ٻال دی تعلیم وچ کوتاہی نہ تھیوے. بھرا وی کتاباں کاپیاں گھن کے نال ٻیہہ ویندے. بھیݨ وی پڑھݨ دی تلقین کرہندی اے. گھر دے سبھے ڄݨے توجہ ݙیندن تݙاں سیکنڈری سطح دی تعلیم حاصل تھیندی اے. اعلٰی تعلیم حالی شروع نی تھئی. میٹرک دے بعد رستہ کھلدے کہ کیہڑی فیلڈ وچ اڳوں ودھݨے. ڈاکٹر بݨنے، انجینئر بݨنے، اکاؤنٹینٹ بݨنے، جہاز اݙاوݨے، مشین بݨاوݨی اے وغیرہ وغیرہ. ݙاہ سال وچ آدمی عالم نی بݨ ویندا. قابل ذکر علوم دے حصول دے کیتے ذہنی طور تے تیار تھی ویندے.............. اے تذکرہ دنیاوی تعلیم دا اے.
ݙوجھے پاسے روحانی علوم ہن. ہک ہفتہ وچ ہک گھنٹے دا وقت وی آدمی بمشکل کڈھدے.ایں تناسب نال ہک مہینے وچ چار گھنٹے تے ہک سال وچ اٹھتالہی (٤٨) گھنٹے بݨدن. آدمی دے باقی معمولات وی جاری رہندن. کاروبار وی تھیندا رہندے. ملازمت وی جاری رہندی اے. شادی ویاہ تے باقی کم وی انجام ݙتے ویندن تے صدیاں پراݨے روایات تے ماحول توں وی آدمی ذہنی طور تے وابستہ رہندے.
ہک سال وچ صرف (٤٨) گھنٹے خرچ کرکے اگر اے سوچا ونجے کہ کجھ حاصل نی تھیا، میں کشف دی لذت نال آشنا نی تھیا، مافوق الفطرت ڳالھیاں سامݨے نی آئیاں تاں ایندا مطلب اے تھیا کہ روحانیت دی اہمیت دنیاوی علوم دی ابتدائی کلاساں توں وی گھٹ کر ݙتی ڳئی اے................. ݙاہ سال تک ہر سال ساڈھے ترے ہزار گھنٹے خرچ کرݨ دے بعد طالب علم ایں قابل تھیندے کہ اعلٰی تعلیم دے کہیں شعبے دا انتخاب کرے تاں ٤٨ گھنٹے دا وقت ݙے کے او کیں طرح آہدے کہ روحانی علوم حاصل نی تھیندے.
خالص روحانی ماحول وچ رائج طرزِفکر کولوں روحانی استاد دی طرزِ فکر منفرد ہوندی اے. روحانی استاد وچ توکل تے استغناء ہوندے، دنیا طلبی نی ہوندی. اوندی مرکزیت "توحید" اے.
روحانی علوم سکھݨ دے کیتے طالبات تے طلبہ کیتے ضروری اے کہ انہاں دے اندر منفی، شیطانی تے غیر اسلامی روایات توں بغاوت کرݨ دا حوصلہ تے جذبہ ہووے................ صرطِ مستقیم تے چلݨ تے مستقل مزاجی نال اڳاں ودھݨ دا عزم ہووے. سیدنا حضور علیہ الصلٰوۃ والسلام دے نقوشِ قدم تے قائم رہوے تے اللہ تعالٰی دا عرفان حاصل کرݨ کیتے طاغوتی طاقتاں تے نفس دی سرکشی نال ٹکراوݨ تے انہاں کوں زیر کرݨ دی ہمت ہووے.
پیشِ نظر صفحات وچ سیدنا حضور علیہ الصلٰوۃ والسلام دی حیاتِ طیبہ دے او پہلو جمع کیتے ڳن جنہاں وچ مثبت طرزِفکر کوں فروغ ݙیوݨ وچ شر دے نمائندیاں دے طرفوں قدم قدم تے کھڑے کیتے ڳئے رکاوٹاں دا تذکرہ اے. توحید دے رستے وچ انہاں رکاوٹاں کوں دور کرݨ کیتے حضور علیہ الصلٰوۃ والسلام دی ساری زندگی پریشانیاں تے ذہنی اذیتاں وچ لنگھ ڳئی. تے اخیر او اللہ دا پیغام پہنچاوݨ وچ کامیاب تے کامران تھئے. او اللہ توں راضی تھی ڳئے تے اللہ انہاں نال راضی تھی ڳیا.
مشن دی پیش رفت دے سلسلے وچ جے تک انسان ہر قسم دے دنیاوی مفاد، حرص و آس، حسد، طمع، کبر و نخوت، برائی، احساسِ برتری تے احساسِ کمتری توں نجات حاصل نی کر گھندا، اوندے اندر مشن کیتے دیوانگی پیدا نی تھیندی.
اے مختصر کتابچہ سیدنا حضور علیہ الصلٰوۃ والسلام دی سیرتِ پاک دے اوں حصے دا مجمل خاکہ اے، جیندے وچ حضور صلی اللہ علیہ وسلم نے تبلیغِ دین دے سلسلے وچ ٢٣ سال جدوجہد تے کوشش فرمائی اے. پیدائش دے بعد توں چالہی سال تک دی عمر وی سالکان واسطے مشعلِ راہ ہے.
خواجہ شمس الدین عظیمی
مرکزی مراقبہ ہال
سرجانی ٹاؤن کراچی.
١٢ ربیع الاول ١٤١٧ ہجری
بمطابق ٢٩ جولائی ١٩٩٦ء
١. ٻلپݨ دے ٻارہاں سال
editمحمد الرسول اللہ علیہ الصلٰوۃ والسلام نے ایں دنیا وچ جݙݨ اکھ کھولی تاں انہاں دے والد حضرت عبداللہ ایں دنیا توں رخصت تھی چکے ہن. حضرت عبداللہ شادی دے کجھ عرصے بعد ہک تجارتی قافلے دے نال شام ڳئے، واپسی تے یثرب دے مقام تے بیمار تھئے تے عالمِ جوانی وچ اتھاہیں انتقال کر ڳئے. انہاں دے انتقال دے ݙو مہینے بعد رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم پیدا تھئے.
ٻارہ ربیع الاول بروز ݙوشنبہ بمطابق ٢٠ اگست ٥٧٠ء، حضور علیہ الصلٰوۃ والسلام دی ولادت باسعادت تھئی. (٩ ربیع الاول بروز ݙوشنبہ ٢٢ اپریل ٥٧١ء وی حضورؐ دی تاریخِ پیدائش روایت کیتی ڳئی اے). آپؐ دی والدہ حضرت آمنہ نے اپݨے پتر دے ڄمݨ دی خبر اپݨے سوہرے عبدالمطلب کوں بھیڄی جیہڑے طوافِ کعبہ وچ مصروف ہن. عبدالمطلب گھر آئے تے حضورؐ کوں خانہ کعبہ وچ گھن آئے تے اللہ تعالٰی کولوں ہر قسم دے فتنے تے شر توں محفوظ رکھݨ دی دعا کیتی. عبدالمطلب نے آپؐ دا ناں "محمد" رکھا.
جݙݨ آپؐ دنیا وچ آئے تاں سرزمینِ عرب سرسبز تے شاداب تھی ڳئی. درخت پھلاں نال نِوّ ڳئے. مکے وچ خوشحالی آ ڳئی. ہیں سال اصحاب الفیل دا واقعہ پیش آیا ہئی. جݙݨ ابراھہ تے اوندی سٹھ ہزار فوج تے ١٣ ہاتھی سنگریزیاں دی بارش نال کھادے ہوئے بھس وچ بدل ڳئے.
ولادت دے ویلہے بھوئے امب آیا تے کسرٰی شہنشاہِ فارس دے محل دے چوݙہ کولے ڈھے پئے. آتش کدہ فارس وچ صدیاں توں روشن بھاہ وسم ڳئی.
حضورؐ نے ترے ݙینہہ تک اپݨی ماں دا کھیر پیتا ول ثوبیہ دا کھیر پیتا. ݙو سال پہلے ثوبیہ نے آنحضرتؐ دے چاچا حمزہ کوں وی کھیر پلایا ہئی. اے او خوش قسمت مائی ہن جنہاں نے حضور علیہ الصلٰوۃ والسلام دے ڄمݨ دی خبر ابولہب کوں سݨائی تاں ابولہب نے انہاں کوں آزاد کر ݙتا.
عرباں وچ رواج ہئی کہ پرورش دے کیتے نکے ٻالاں کوں دیہات وچ بھیڄ ݙیندے ہن. دیہاتاں وچ رہوݨ والیاں عرب زنانیاں سال دے مختلف حصیاں وچ مکہ آندیاں ہن. تے کھیر آلے ٻالاں دی پرورش کرݨ واسطے صحرا وچ گھن ویندیاں ہن. قبیلہ بنو سعد بن دی عورتاں نے ݙوجھے ٻالاں کوں جھولی گھدا تے حضرت حلیمہ نے محمدؐ کوں ہاں نال لایا.
ابتدائی حیاتی دے چار سال آپؐ نے بنو سعد وچ دائی حلیمہ دی رضاعت دے زیرِ سایہ گزارے. رضاعت توں فارغ تھی کے حضور علیہ الصلٰوۃ والسلام اپݨی اماں دے کول آ ڳئے.
جیہرلے آپؐ چھی سال دے تھئے تاں حضرت آمنہ اپݨے پے دے مزار دی زیارت کیتے یثرب تشریف گھن ڳئے. ایں سفر وچ امِ ایمن وی نال ہن. حضرت آمنہ ہک مہینہ یثرب وچ ٹکے ریہے. اتھاں روز بروز انہاں دی صحت خراب تھی ڳئی تے مکہ واپس آندے ویلہے سفر وچ ابواء دے مقام تے انہاں دا انتقال تھی ڳیا. امِ ایمن محمد الرسول اللہؐ کوں مکہ مکرمہ گھن آئیاں تے انہاں دے ݙاݙا عبدالمطلب دے سپرد کر ݙتا. ݙو سال وی نہ گزرے ہن کہ ݙاݙے عبدالمطلب دا انتقال تھی ڳیا. ݙاݙا مرݨ ویلہے اپݨھ اٹھ سال دے یتیم پتر کوں اپݨے پتر ابوطالب دے حوالے کر ڳئے تے متوسط الحال ابوطالب دی سرپرستی وچ محمدؐ دی حیاتی دا نواں دور شروع تھیا.
اٹھ سال دی عمر وچ جݙݨ ٻال دنیا دی اچ جھِک کولوں بے خبر کھیݙکود وچ مگن ہوندن محمدؐ سارا ݙینہہ ٻکریاں دی راکھی کریندے، ٻیلے وچ انہاں کوں چراوݨ گھن ڄلدے، ݙوپہراں دے کھاݨے وچ پہاڑی ٻیری دے ٻیر کھا کے پیٹ بھریندے، اٹھاں دی مہار پکڑیندے تے گھر دے چھوٹے وݙے کم کریندے ہن. محمدؐ نے اپݨے چاچے دا ہتھ ونڈاوݨ واسطے تے چاچے دے مونڈھیاں توں اپݨا بار ہٹاوݨ کیتے اتے ذکر کیتے ہوئے مصروفیتاں لبھ گھدیاں. اگرچہ ابوطالب نے بھتریجے تے اپݨے ٻالاں دے وچ کوئی فرق نہ کیتا تے ݙوہاں ذال مرداں نے سکے پتر دی طرح انہاں دی پرورش کیتی پر ماء دی محبت تے پیو دی شفقت دا بدل تاں نی ہوندا.
حضور علیہ الصلٰوۃ والسلام اٹھ سال دی عمر وچ ہر سویرے شہر توں ٻاہر ٹر ویندے تے چرکے شام تک کلہے صحرا وچ رہندے ہن. اکثر ویلہے لامحدود آسمان تے لامتناہی افق تے نظراں ڄمائے رکھدے تے سجھ ڈھلݨ توں پہلے زناوراں کوں گھن کے واپس آبادی وچ ول آندے. او ٻال جیندا پیو نہ ہووے، جیندی ماء نہ ہووے تے جیہڑا کھیݙݨ کودݨ دی عمر وچ محنت مشقت کرے او زندگی وچ خودکفیل (Self Made) ہوندے.
پیغمبرِاسلامؐ دے چاچا ابوطالب ہک تاجر ہن. او محمدؐ کوں ٻارہ سال دی عمر وچ شام گھن ڳئے. شام دے شہر "بصرہ" دے نیڑے انہاں دا کارواں رکیا. جیہڑی جاہ کاروان نے پڑاؤ کیتا اتھاں ہک صومعہ وچ بحیرا ناں دا راہب رہندا ہئی. سریانی زبان وچ بحیرا دے معنی بزرگ تے دانشور دے ہن. بحیرا نے اوں ݙینہہ تک اپݨے صومعہ وچوں قدم ٻاہر نہ کڈھا ہئی تے نہ کہیں کاروان دے مسافر نال گفتگو کیتی ہس. عرباں دا اے قافلہ جیہرلے صومعہ دے نیڑے فروکش تھیا تاں بحیرا نے ݙٹھا کہ جیہڑے درخت تے تلے قافلے والے رکے ہن اوندے ٹہݨیاں خودبخود نِوّ ڳیاں پن. اوہنے ݙٹھا کہ ہک ٻارہ سال دا چھوکرا قافلے وچ شامل اے. جیندے تے بادل دا ٹکڑا چھاں کیتی ودے. بحیرا نے آپٕٕٕؐ کوں بحیثیت آخری نبی سنجاݨ کے آپؐ دے سرپرست ابوطالب کوں نصیحت کیتی کہ اپݨے بھتریجے دی پوری پوری نگرانی کرو.ِ ابوطالب نے آکھا کہ تساں اے کیویں آکھ سڳدے وے کہ اے ٻال اوہو اے جیندا تذکرہ الہامی کتاباں وچ ہے. بحیرا نے جواب ݙتا کہ تساں لوگ جیہرلے گھاٹی دے اوں پاسے ظاہر تھئے تاں کوئی وی درخت یا پتھر ایہوجیہا نہ ہئی جیہڑا سجدے کیتے نِوّ نہ ڳیا ہووے.(جاری اے)