قلندر شعور
تصنیف: حضرت خواجہ شمس الدین عظیمی)
(سرائیکی ترجمہ: اسماعیل بھٹہ
"اچھی ہے یا بری ہے دہر فریاد نہ کر
جو کچھ کہ گزر گیا اسے یاد نہ کر
دو چار نَفَس عمر ملی ہے تجھ کو
دو چار نَفَس عمر کو برباد نہ کر"
(حضور قلندر بابا اولیاء رحمۃاللہ علیہ)
سرائیکی تشریح: "اے دنیا اچھی ہے بری شکوہ نہ کر، جو کجھ گزر چکے اونکوں یاد نی کرݨا. تیکوں حیاتی دے ݙو چار ساہ ملے ہوئے ہن تے ایہے عمر دے ݙو چار ساہ نہ برباد کر. "
فہرست:
editکتاب دے مضموناں دی فہرست اے ہے:
- آغاز
- جسم تے روح
- نوعی اشتراک
- ٹائم اینڈ اسپیس توں آزاد کویلیاں
- ایجادات دا قانون
- استغناء
- آدمؑ تے حواؑ دی تخلیق
- لوحِ محفوظ
- کائنات تے حکمرانی
- روشنی دے چار نہراں
- روحانی بغدادی قاعدہ
- سائنس تے خرقِ عادات
- تخلیقی فارمولے
- زندگی وچ ساہ دا عمل دخل
آغاز
editبسم اللہ الرحمٰن الرحیم
اللہ نے اپݨے ذہن وچ موجود کائناتی پروگرام کوں شکل و صورت دے نال وجود وچ گھن آوݨا چاہا تاں آکھا کُن. تاں اللہ دے ذہن وچ کائناتی پروگرام ہک ترتیب و تدوین دے نال ایں طرح وجود وچ آ ڳیا،
٭ہک کتابٍ مبین
٭ہک کتابٍ مبین وچ تریہہ کروڑ لوحٍ محفوظ
٭ہک لوح محفوظ وچ اسی ٨٠ ہزار حضیرے
٭ہک حضیرے وچ ہک کھرب توں زیادہ مستقل آباد نظام تے ٻارہ کھرب غیر مستقل نظام
٭ہک نظام کہیں ہک سورج دا دائرہ وسعت ہوندے. ہر سورج (STAR) دے گرد نو، ٻارہ، یا تیرہ سیارے گردش کریندے ہن.
اے محض قیاس آرائی ہے کہ انساناں دی آبادی صرف زمین، ساݙے نظام شمسی وچ پاتی ویندی اے. انساناں تے جنات دے آبادیاں ہر حضیرے تے موجود ہن. ہر آبادی وچ زندگی دے طرزاں ہوں طرح قائم ہن جیں طرح زمین تے موجود ہن. بکھ، پیاس، خواب، بیداری، محبت، غصہ، جنس، افزائشٍ نسل، وغیرہ وغیرہ زندگی دا ہر تقاضہ، ہر جذبہ تے ہر طرز ہر سیارے وچ جاری و ساری ہے.
ہک حضیرے تے ہک کھرب توں زیادہ آباد نظام واقع ہن. ہک آباد نظام کوں قائم رکھݨ کیتے غیر مستقل نظام اسٹور دی حیثیت رکھدے ہن. غیر مستقل نظام توں مراد اے ہے کہ پورے پورے نظام بݨدے تے ٹٹ ویندن تے ایں ٹٹ پھٹ نال، آباد مستقل نظام فیڈ تھیندے رہندن. ہر نظام وچ الگ الگ سماوات، ارض، جبال، حیوانات، جمادات، نباتات وغیرہ ہیں طرح موجود ہن جیں طرح اساں اپݨے نظام وچ ݙیکھدے ہیں.
اللہ نے جݙݨ انسان تے جنات کوں اپݨی محبت نال پیدا کیتا تاں انہاں دے رہوݨ کیتے جنت کوں اپݨا پسندیدہ مقام قرار ݙتا تے آکھا، اے آدم: توں اپݨی بیوی دے نال جنت وچ قیام کر تے جتھوں دل چاہوے خوش تھی کے جنت دے نعمتاں نال اپݨی بکھ دور کر تے اپݨی پیاس وسما. تے ݙیکھ اوں درخت دے نیڑے نہ ونجیں ورنہ تیݙا شمار ظالماں وچ تھیسی.
حقیقت دی زندگی گزارݨ دی ترغیب ݙیوݨ تے دوزخ توں بچݨ دی تلقین کیتے دنیا وچ ہݨ تک ہک لکھ چوی ہزار پیغمبر آ چکے ہن تے انہاں پیغمبراں دے تعلیمات کوں پھیلاوݨ کیتے انہاں دے وراثت یافتہ دوست آندے رہے ہن تے آندے رہسن. اے تمام بزرگ، اوتار، تے اولیاء اللہ اپݨے اپݨے ماحول تے ماحول وچ رائج زبان دے مطابق وحدانیت دا پرچار کریندے رہے کہ اللہ ہک اے، یکتا ہے، بے نیاز اے، نہ او کسے دا پیؤ اے تے نہ کسے دا بیٹا اے تے نہ اوندا کوئی خاندان اے. ہیں وحدت تے وحدانیت تے ہر مذہب نے راڳ الاپیا اے. زمین تے کہیں اینجھےایہو جیہے مذہب دا وجود نی جیں نے اللہ تعالےٰ دے وجود توں انکار کیتا ہووے. اللہ دے دوستاں نے احدیت، صمدیت، حقانیت تے وحدانیت کوں سمجھاوݨ تے سمجھݨ کیتے مختلف رستے تے طریقے ݙسے ہن.
معرفت دی مشعل:
editقدرت اپݨے پیغام کوں پہچاوݨ کیتے ݙیوے توں ݙیوا ٻلیندی رہندی اے. معرفت دی مشعل ہک ہتھ توں ݙوجھے ہتھ وچ منتقل تھیندی رہندی اے. صوفی، ولی، غوث، قطب، مجذوب، اوتار، قلندر، ابدال قدرت دے او ہتھ ہن جنہاں وچ روشنی دی مشعل روشن اے. اے پاکیزہ لوگ ایں روشنی نال اپݨی ذات کوں وی روشن رکھدے ہن تے ݙوجھیاں کوں وی روشنی دا انعکاس ݙیندے ہن. صرف تاریخ دے اوراق ہی نہ، لوگاں دے دلاں تے وی انہاں بزرگاں دے داستاناں تے چشم دید واقعات زندہ تے محفوظ ہن. انہاں دے دعاواں نال مردیاں کوں زندگی، بیماراں کوں شفا، بکھیاں کوں غذا، غریباں کوں زر، بے حال لوگاں کوں بال و پر، بے سہارا تے بے کس لوگاں کوں اولاد تے مال و متاع دے انعامات ملدے رہندے ہن.
قلندر دا مقام:
editانہاں بندیاں وچوں جیہڑے بندے قلندر ہوندن او زمان و مکاں دی قید توں آزاد تھی ویندن تے سارے ذی روح اس دے ماتحت کر ݙتے ویندن. کائنات دا ذرہ ذرہ انہاں دا تابع فرمان ہوندے. لیکن اللہ دے اے نیک بندے غرض، طمع، حرص تے لالچ توں بے نیاز ہوندن. مخلوق جݙݨ کوئی گزارش انہاں دی خدمت وچ پیش کریندی اے تاں او اونکوں سݨدے وی ہن تے اوندا تدارک وی کریندن. کیونکہ قدرت نے انہاں کوں ہیں کم کیتے مقرر کیتا اے. ایہے او پاکیزہ بندے ہن جنہاں دے بارے وچ اللہ آہدے:
" میں اپݨے بندیاں کوں دوست رکھدا ہاں تے انہاں دے کن، اکھ تے زبان بݨ ویندا ہاں. ول او میݙے ذریعے ٻلیندن، میݙے ذریعے سݨدن تے میݙے ذریعے چیزاں پکڑیندن".
انہاں ازلی سعید بندیاں دے تعلیمات اے ہن کہ ہر بندے دا اللہ دے نال محبوبیت دا رشتہ قائم اے، ایہو جیہی محبوبیت دا رشتہ جس وچ بندہ اپݨے اللہ دے نال راز و نیاز کریندے.
جسم تے روح
editجس ویلے اساں زندگی دا تجزیہ کریندے ہیں تاں ساݙے سامݨے ہک ہی حقیقت آندی اے کہ آدم دا ہر پتر تے حوا دی ہر دھی خوش رہ کے زندگی گزارݨا چاہندن. پر زندگی دا مادی نظریہ ہر قدم تے انہاں کوں مایوس کریندے. ایں ڳالہوں کہ ساݙی زندگی دا ہر لمحہ فانی تے متغیر اے. مادی اعتبار نال ساکوں اے وی علم نی کہ سچی خوشی کیا ہوندی اے تے کیں طرح حاصل کیتی ویندی اے؟ حقیقی مسرت توں واقف تھیوݨ کیتے ضروری اے کہ اساں اپݨی بنیاد (BASE) کوں تلاش کروں.
جݙݨ اساں کجھ نہ ہاسے تاں کجھ نہ کجھ ضرور ہاسے. ایں واسطے کہ کجھ نہ ہووݨا ساݙے وجود دی نفی کریندے. ساݙی مادی زندگی ما دے ڈھڈھ توں شروع تھیندی اے تے اے مادہ جݙݨ ہک خاص پروسس (PROCESS) توں لنگھ کے اپݨی انتہا کوں پہنچدے تاں ہک جیندی جاڳدی تصویر عدم توں وجود وچ آ ویندی اے. ماحول توں ایں تصویر کوں ایہو جیہی تربیت ملدی اے کہ اونکوں ایں ڳال دا علم نی ہوندا کہ سچی خوشی حاصل کرݨ دا طریقہ کیا ہے؟ تے کیں طرح اے سچی خوشی حاصل تھیندی اے؟
حقیقی مسرت نال ہم آغوش تھیوݨ کیتے انسان کوں سب توں پہلے اے ڄاݨݨا چاہیدا اے کہ زندگی دا دارومدار صرف جسم تے نی بلکہ ایں حقیقت تے ہے جیں حقیقت نے خود اپݨے واسطے جسم کوں لباس بݨایا گھدا اے. جمݨے دے بعد حیاتی دا ݙوجھا مرحلہ ساݙے سامݨے اے آندا ہے کہ ساݙا ہر لمحہ مردا رہندا اے تے ہر لمحے دی موت ݙوجھے لمحے دے ڄمݨ دا کارݨ بݨدی پئی اے. ایہو لمحہ کݙہیں ٻلپݨ ہوندے، کݙی چھوہرپ، کݙییں نینگرپ تے کݙی ٻڈھیپے وچ وٹیج ویندے.
جیندی جاڳدی مورت
editاساں ایں حقیقت تک رسائی ایں طرح حاصل کر سڳدے ہیں کہ اساں اے ڄاݨ گھنوں کہ جیندی جاڳدی مورت ہک جسم نی بلکہ ہک شعور اے. ساݙی مجبوری اے ہے کہ اساں اینکوں بالکل شعور وی نی آکھ سڳدے کیونکہ شعور صرف ساݙی سنجاݨ دا ہک اینجھا ذریعہ اے جیندے اتے ساری عمارت کھڑی ہوئی اے. اساں اے وی ڄاݨدے ہیں کہ جسم دے ختم تھیوݨ تے مادی کثافت تے آلودگی ختم تھی ویندی اے. پر اے ڳال وی ساݙے سامݨے ہے کہ جسم دے ختم تھیوݨ دے بعد شعور فنا نی تھیندا بلکہ شعور کہیں ݙوجھے عالم وچ منتقل تھی ویندے.
جتنے آسمانی کتاباں ہن انہاں سب وچ ہک ہی ڳال دا بار بار تذکرہ کیتا ڳیا ہے. او اے ہے کہ آدمی صرف مادی جسم نی بلکہ ہک شعور ہے. اساں جس وقت ڄمݨے توں موت تک دی حیاتی دا تذکرہ کریندے ہیں تاں اے ڄاݨ گھندے ہیں کہ جیں شعور دی بنیاد ما دے ڈھڈھ وچ پئی ہئی، او شعور ہک پاسوں گھٹدا رہندے تے ݙوجھے پاسے ودھدا رہندے. جیویں جیویں شعور گھٹدا رہندے، آدمی ماضی وچ ویندا رہندے تے جیویں جیویں شعور ودھدا رہندا اے، آدمی مستقبل وچ قدم رکھدا رہندے. شعور دا گھٹݨا تے ودھݨا عمر دا تعین کریندے. شعور دے ہک زمانے کوں "ٻلپݨ" آہدن. شعور دے ݙوجھے زمانے کوں "نینگرپ" تے شعور تے تریجھے زمانے کوں "ٻڈھیپا". اخیر جیہڑا شعور ایں مادی زندگی کوں قائم رکھی ودا ہے تے جیں شعور تے اے جسم ارتقائی منازل طے کریندا پیا اے او قائم رہندے.
ذات دا مطالعہ
editاساں جݙݨ اپݨے آپ دا مطالعہ کریندے ہیں تاں اے آہدے ہیں کہ ساݙے کول ہک محدود تے فنا تھیوݨ والا جسم ہے تے ایہا ساݙی زندگی دی پہچاݨ اے. اے جسم جیہڑا ساکوں نظر آندے، ایندے اجزائے ترکیبی کثافت، گندگی، تعفن تے سڑاند ہن. ایں سڑاند دی بنیاد ایں نظریے تے قائم اے کہ ہر آدمی اے سمجھدے کہ میں مادہ ہاں تے میں ایں مادی دنیا دی پیدائش ہاں. اے محدود نظریہ ہر آدمی کوں کہیں ہک مقام وچ محدود کر ݙیندے تے ہر آدمی ہک محدودیت دی تندݨ تاݨی وچ خود کوں گرفتار کر گھندے تے ایں طرح محدود تے پابند نظریئے دی بنیاد پئے ویندی اے. زمین تے وسݨ والا ہر آدمی جݙݨ اپݨا تذکرہ کریندے تاں آہدے کہ میں مسلمان ہاں، میں ہندو ہاں، میں پارسی ہاں، میں عیسائی ہاں، حالانکہ روح دا کوئی ناں نی رکھیج سڳدا. روشنی ہر جاہ روشنی اے بھاویں او عرب وچ ہووے، عجم وچ ہووے یا یورپ وچ ہووے یا ایشیا دے کہیں حصے وچ.
اللہ دا نظام کجھ ایں طرح قائم اے کہ ایں دنیا وچ جیہڑا اللہ دا پیغام آیا او اپݨے الفاظ دے نال قائم اے. عیسائیاں کیتے بائبل دے الفاظ دھرم دا درجہ رکھدن تے مسلماناں کیتے قرآن دھرم دا پیشرو اے. ہندو بھڳوت گیتا دے الفاظ دی عبادت کریندن. اے سب کتاباں دراصل خدا دے برگزیدہ بندیاں دے او آوازاں ہن جیہڑے روشنی بݨ کے تمام عالم وچ کھنڈ ڳن.
اساں جݙݨ کائنات دی تخلیق تے غور کریندے ہیں تاں وی ساکوں ایہو پتہ چلدے کہ ساݙی کائنات اللہ دی آواز اے. اللہ نے جݙݨ اپݨی آواز وچ کُن آکھا تاں ساری کائنات وجود وچ آ ڳئی. خدا جݙݨ اپݨا تعارف کرویندے تاں آہدے کہ میں مخلوق دا دوست ہاں. جیں طرح ہک پیو اپݨے پتر کوں نی بھلدا، ہوں طرح خدا وی اپݨی مخلوق کوں کݙی فراموش نی کریندا. او خدا جیہڑا ساݙا رب اے، جیہڑا ساݙے کیتے ہر طرح دے وسائل پیدا کریندے تے ساکوں زندگی دے نویں نویں مراحل تے نویں نویں تجربات وچوں گزریندا رہندے، بلا شک و شبہ ساݙا دوست اے.