جامع سرائیکی قواعد
(iii) فعل مستقبل
تعریف:
1 او فعل جئیں کن آوݨ آلے وقت ئِ چ کہیں کم دا کرݨ ، تھیوݨ یا سہݨ ظاہر تھیوے فعل مستقبل سݙیا ویندے۔
(سرائیکی قواعد تے زبان دانی از بشیر احمد بھائیہ173)
2 فعل مستقبل او فعل ہے جئیں وچ آوݨ آلا زمانہ پاتا ون٘ڄے۔ (نخلستاں قواعد از بشیر احمد ظامی88)
3 فعل مستقبل وہ فعل ہے جو کسی کام کے یا کسی حالت کے آئندہ زمانے میں ظاہر ہونے پر دلالت کرے۔ فعل مستقبل ماضی اور حال کے پیٹ سے جنم لیتا ہے۔ (بنیادی اُردو قواعد از ڈاکٹر سہیل عباس بلوچ121)
4 اوہو زمانہ جئیں کنوں آوݨ آلے وقت ئِ چ کہیں کم دے واقع تھیوݨ دی اُمید یا یقین ظاہر تھیوے فعل مستقبل سݙیندے ۔
(سندھ ٻولیئَ جو صرف نحو از واحد بخش شیخ364)(ترجمہ)
5 اوہو فعل جہڑا اے ݙساوے جو کُئی کم آوݨ آلے وقت ئِ چ تھیسی۔ فعل مستقبل اکھیندے مستقبل دا معنی ہے ’’اڳوں آندڑ‘‘(یعنی آوݨ آلا) ۔ (وݙوسندھی ویا کرݨ از بھیرومل مہر چند آڈوانی135)(ترجمہ)
6 زمانہ مستقبل اوہو زمانہ ہے جئیں کنوں "ایندڑوقت"(اڳوں آوݨ آلے وقت) دے معنی نکلݨ۔ اے زمان ساکوں اے ݙسیندے جو ’’فعل آلا کم‘‘ایندڑ وقت ئِ چ یا تاں ختم تھیسی تے یا وت جاری رہسی۔
(سندھی ویا کرݨ از شمس العلماء مرزا قلیج بیگ46)(ترجمہ)
اُتے ݙتئیں ڳئیں مختلف ماہرین لسانیات دیں تعریفیں کن اے نشابر تھیندے جو
فعل مستقبل اوہو فعل ہے جہڑا جو کہیں کم یا کہیں حالت دے متعلق آوݨ آلے وقت ئِ چ ظاہر تھیوݨ تے دلالت کرے۔ یا جئیں وچ کہیں کم یا حالت دے آوݨ آلے وقت ئِ چ واقع تھیوݨ دی اُمید یا یقین ظاہر تھیوے۔ ݙوجھے لوظیں ئِ چ اے فعل ساکوں ݙسیندے جو کئی کم ایندڑ وقت ئِ چ یا تاں ختم تھی ویسی یا جار ی رہسی۔ مستقبل دا لوظی معنی ہے ’’آوݨ آلا‘‘۔
فعل مستقبل دے متعلق کجھ اہم نکات:
1 عام طور تے فعل مستقبل کہیں وی مصدر دے مصدری مادے یا فعل امر دی چھیکڑ ئِ چ سی، سِن، سیں، سو، ساں تے سُوں بطور لاحقے صیغہ وار ڳنڈھ ݙیوݨ نال بݨدے۔ پر مصدر ہووݨ کن فعل مستقبل دی گردان کجھ ایں تھیسی(ہوسی، ہوسن،ہوسیں، ہوسو، ہوساں تے ہوسوں) وغیرہ۔ ہووݨ مصدر کن تھیوݨ آلی گردان دے ݙو معنی تھیندن۔ ہکڑے ماضی شکیہ یا احتمالی دے تے ݙوجھے فعل حال دے۔ جیویں جو اے جملے ݙیکھو:
i تئیں کن ودھ کُئی ٻیا احمق وی ہوسی؟ ایں جملے ئِ چ ہوسی دا معنی ’’تھیندے ‘‘کیتا ویندے پر پورے جملے دا معنی تھیسی۔ ۱۔’’توں وݙا احمق ہیں‘‘(فعل حال) ۲۔ لڳدے جو او ڄمدیوں احمق ہوسی۔ ایں جملے ء ِ چ ’’ہوسی‘‘(بطور ماضی شکیہ یا احتمالی استعمال تھئے۔
2 سرائیکی زبان دے ݙو مصادر رہݨ تے رکھݨ ایجھیں ہن جنھیں دے مشتقات عام طور تے فعل مستقبل جاری وچ استعمال تھیندن۔ رہݨ مصدر کن فعل مستقبل دی گردان (رہسی، رہسن، رہسیں، رہسو، رہساںتے رہسوں) تھیندی ئِ۔ جݙاں جو رکھݨ مصدر کن اے گردان (رکھسی، رکھسن،رکھسیں، رکھسو، رکھساںتے رکھسوں)تھیسی۔ جئیں ویلھے کہیں ٻئے مصدر کن اسم حالیہ نا تمام بݨا کرئیں اوندے بعد رہݨ مصدر کن فعل مستقبل دی صیغہ وار گردان اوندے اڳوں جوڑ ݙویسی تاں او کجھ ایں تھیسی(کھاندا رہسی، کھاندے رہسن، کھاندا رہسیں، کھاندے رہسو، کھاندا رہساں تے کھاندے رہسوں) وغیرہ۔ تے جے کݙہیں اینہہ مصدر کن اسم حالیہ تمام بݨا کرئیں تے اوندے چھیکڑی’’الف‘‘کوں یائے معروف (ی) نال بدل کرئیں اوندے اڳوں رکھݨ مصدر کن فعل مستقبل صیغہ وار جوڑ ݙتا ویسی تاں او کجھ ایں تھیسی۔(کھادی رکھسی، کھادی رکھسن، کھادی رکھسیں، کھادی رکھسو، کھادی رکھساں تے کھادی رکھسوں) وغیرہ ۔ جے کر کھاندا رہسی تے کھادی رکھسی دے معنیں دا موازنہ کیتا ون٘ڄے تاں انھیں دے معنیاں ئِ چ ہک ٻہوں ای لطیف جھئیاں فرق محسوس تھیسی۔ یعنی کھاندا رہسی کن کھادی رکھسی دے معنیاں ئِ چ ودھیک تاکید پاتی ویندی ئِ۔ ٻس ایھا ڳالھ سرائیکی زبان دے وکھرپ تے اوندی وسعت دا پتہ ݙیندی ئِ۔
3 سرائیکی زبان ئِ چ لوظ ’’سی‘‘دا استعمال جہڑا جو عام طور تے فعل مستقبل تے فعل ماضی شکیہ یا احتمالی ء ِچ ورتیا ویندے۔ ٻہوں اہم ہے جیندی تفصیل کجھ ایں ئِ۔
(i) ماضی شکیہ یا احتمالی کیتے اے ترکیباں: آیا ہوسی، آندا ہوسی، آندا پیا ہوسی، آیا پیا ہوسی وغیرہ۔
(ii) فعل مستقبل کیتے اے ترکیباں: کھاسی، کھا ویسی، کھا ٻہسی، کھا گھنسی، کھا مرسی وغیرہ وغیرہ ۔
(iii) زمانہ مستقبل ئِ چ عدم رضا مندی یا شک دے اظہارکیتے: آوݨا ہوسی، ون٘ڄݨا ہوسی، لکھݨا ہوسی، ݙیوݨا ہوسی وغیرہ۔
(iv) زمانہ مستقبل ئِ چ کہیں کم دے لازمی کرݨ یا ہووݨ دے اظہار کیتے: آوݨا پوسی، لکھݨا پوسی، ݙیوݨا پوسی وغیرہ۔
(v) تُساں روٹی کھادی ہوسی، تیکوں اَڄ سکول ون٘ڄݨا ہوسی، پہلا جملہ ماضی شکیہ یا احتمالی دا ہے جݙاں جو ݙوجھا جملہ فعل مستقبل آلے پاسے اشارہ کریندے ۔ پر اے جملے ظاہر کریندن جو کھاوݨ تے ون٘ڄݨ دے کم ئِ چ آکھݨ آلے کوں شک ئِ جو اے کم تھئے وی ہن یا تھیسن وی یا کائیناںتھیسِن۔
(vi) اونہہ لاہور ون٘ڄݨا ہوسی تے حادثے دا شکار تھیوݨا ہوسی، اینہہ جملے کن اے ظاہر تھیندے جو ون٘ڄݨ تے حادثے دا شکار تھیوݨ آلے کم تھی چُکِن پر اے کم مقدروں ایویں تھئے ہن۔ یعنی جے کر او لاہور نہ ویندا تاں حادثے دا شکار نہ تھیندا۔ پر تقدیر دا کیکوں پتہ ہوندے۔
(vii) تئیں لاہور ون٘ڄݨا ہوسی(ایں جملے ئِ چ ون٘ڄݨ دا کم تھی چُکے)
تیکوں لاہور ون٘ڄݨاں ہوسی (ایں جملے ء ِ چ کم زمانہ مستقبل ئِ تھیوݨے)
تیکوں لاہور ون٘ڄݨا پوسی( زمانہ مستقبل ئِ چ کم دے تھیوݨ کوں لازمی قرار ݙتا ڳئے) ظاہری طور تے اے ترئیے جملے ہِکے اندازدے لڳدن۔ جے کرانھیں تے غور کیتا ون٘ڄے تاں ہر جملہ آپݨا وکھرا انداز رکھدے۔ ایھو تاں سرائیکی زبان دا سوہݨپ تے وکھرپ ہے۔
(viii) پنجابی زبان ئِ چ لوظ ’’سی‘‘دا استعمال زمانہ ماضی کیتے تھیندے۔ جیویں جو آے سی ، گیا سی، جاݨا سی آݨا سی، آندا سی تے ویندا سی، اے ڳالھ نشابر تھی کے سامݨے آویندی ئِ جو سرائیکی تے پنجابی زبان دے اصول و قواعد وچ بے شمار اختلافات موجود ہن ۔ خصوصاً لوظ ’’سی‘‘دا استعمال انھیں ݙوہائیں زبانیں ئِ چ حد فاصل قائم کر ݙیندے۔
4 سرائیکی زبان دا مصدر ’’رہݨ‘‘ہک عجوبے دی حیثیت رکھیندے۔ ایندے عموماً ترے معنے کیتے ویندن(یعنی ٹِک ون٘ڄݨ، رُک ون٘ڄݨ تے بطور امدادی فعل کم جاری رکھݨ) بعض جملیاں وچ اے مصدر کئی کئی معنے پیدا کریندے۔ مثا ل دے طور تے کجھ جملے ݙیکھو۔
(i) آرہسی، ایندا پہلا معنی اے ہے جو او آسی تے اِتھاں قیام کریسی، ݙوجھا اے جو آوݨ دا کم اُوندے پڄݨ سیِتی ختم تھی ویسی۔ تے تریجھا اے جو ۔ او ہرو بھرو اتھاں آسی۔ یعنی اوکوں آوݨ کن کئی نھیں روک سڳدا۔
(ii) بعض دفعہ رہݨ مصدر اصل وی تے امدادی وی ݙوہائیں معنیاں ئِ چ کٹھا استعمال تھیندے مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو۔ ۱۔ او کے تئیں کچے مکان ئِ چ رہند ارہسی۔۲۔ توں کے تئیں اتھاں رہیا پیا رہسیں۔۳۔ میں کݙہیں وی آپݨے جوٹی والاں کن پچھوں نہ رہندا رہساں۔۴۔ تئیں رہندا کم ای خراب کر ݙتے۔
پہلے ترے جملیاں وچ رہندا بطور اصل فعل تے رہسی ، رہسیں ، تے رہساں ، رہݨ کن بطور امدادی فعل ورتئے ڳین۔ جݙاں جو چوتھے جملے ئِ چ رہندا کوں ودھیک یا زیادہ دے معنیاں ئِ چ استعمال کیتا ڳئے ۔ یعنی ایں جملے دا مطلب اے تھیسی جو تئیں کم اڳیں کن وی زیادہ خراب کر ݙتے۔
5 رہݨ مصدر وانگوں آوݨ مصدر دیاں وی فعل مستقبل کیتے وݙیاں دلچسپ صورتاں ہن۔
(i) آیا رہسی۔ (یعنی او اتھاں آسی تے وت ٹِکیا رہ ویسی)
(ii) آندا رہسی۔ (آوݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام آندا، بݨدے تے رہندا معنی تھیسی جو او ولا ولا آسی )
(iii) اوِیندا رہسی۔ (آوݨ مصدر دی مجہولی حالت اویجݨ کن اسم حالیہ نا تمام (ہجے ا،و،ی،ں،دا) ایندا معنی ہے جو
آوݨ دا کم جاری رہسی۔
(iv) انیدا رہسی۔ (آنݨ مصدر دی مجہولی حالت انیڄݨ کن اسم حالیہ نا تمام ہے۔ انیدا دے ہجے ا، ن، ی، ں،
دا) ایندا مطلب ئِ جو اوکوں گھن آوݨ دا کم جاری رہسی)۔
(v) اَنیدا رہسی ۔ (آنݨ مصدر دی معروفی متعدی حالت اناوݨ کن اسم حالیہ نا تمام ۔ ہجے ا، ن، ے ،ںدا) ایند ا مطلب ہے جو گھن آندا رہسی۔یعنی آنݨ دا کم جاری رہسی۔
(vi) اَنویندارہسی۔ (انواوݨ مصدر دی مجہول صورت انویجݨ کِن اسم حالیہ نا تمام ۔ ہجے ا، ن، و، ی، ں، دا) ایندا مطلب ہے ۔ اوکوں گھن آیا ون٘ڄیندا رہ ویسی)
اُتے ݙتے ڳئے ترکیبں دے معنیاں ئِ چ ہک ٻئے کنوں بالکل لطیف جھئیاں فرق اے ہے جوسارے دیاں ساریاں ہکے مصدر آوݨ دیاں معروفی تے مجہولی صورتاں ہِن۔سرائیکی وانگوں کہیں وی ٻئی زبان ئِ چ ہک مصدردیاں اتنیاں عجیب و غریب صورتاں نھیں ملدیاں۔ اے ڳالھ سرائیکی زبان دی وسعت دا واضح ثبوت ئِ۔
6 (i)کݙہیں کݙہیں تاں ماضی وی مستقبل دے معنی ݙیندے جیویں جو اے جملے ݙیکھو۔
۱۔ او آڳیا تاں میں ضرور اُوندے نال ویساں ۲۔ اندھاری آئی تاں مچھر ڳیا
پہلے جملے ئِ چ ـ’’آڳیا‘‘(جے کر او آویسی) دے معنیاں ئِ چ استعمال تھئے تے ݙوجھے جملے ئِ چ وی مچھر ڳیا دا معنی تھیندے (مچھر بھڄ ویسی)
(ii) کݙہیں کݙہیں تاں فعل حال وی فعل مستقبل دے معنی ݙیندے۔ جیویں جو اے جملے ݙیکھو۔
۱۔ ٻس میں وینداں ۲۔ توں کے تئیں اتھاں ٻیٹھیں۔
انھیں جملئیں ئِ چ وینداں تے ٻیٹھیں توڑے فعل حال دے صیغے ہن پر اتھاں فعل مستقبل دے معنی ݙیندن۔
(iii) کݙہیں کݙہیں تاں مصدر دے اڳوں’’آلا‘‘دا لوظ ڳنڈھ کرئیں مستقبل دے معنی پیدا کیتے ویندن۔ جیویں جو اے جملے ݙیکھو۔
۱۔ میں اڄ ملتان ون٘ڄݨ آلاں ۲۔ استاد صاحب سکول پُڄݨ آلنِ
انھیں جملئیں ئِ چ ون٘ڄݨ آلاں تے پُڄݨ آلنِ مستقبل دے معنی ݙیندن۔
(iv) کݙہیں کݙہیں مصدر دے بعد ’’دا، دے، تے دی‘‘دا ودھارا کر کے مستقبل دے معنی پیدا کیتے ویندن۔ جیویں جو ۱۔
توں اڄ سکول ون٘ڄݨ دا نھیں ۔۲۔ اڄکل سبزی اتنی مہانگی تھی ڳئی ئِ جو گھِنݨ دی نھیں۔
(v) کݙہیں کݙہیں تاں فعل مستقبل وچوں فعل امر دے معنی نکلدن ۔ جیویں جو
۱۔ توں گھر کے تئیں ویسیں ۲۔ بھیݨیں کوں وی پیو دی ملکیت وچوں حصہ ݙیسیں
ویسیں تے ݙیسیں توڑے جو مستقبل دے صیغے ہن اتھاں امر دے معنے ݙیندن۔
(vi) زمانہ مستقبل کن کݙہیں کݙہیں تاں امکان ، ارادے یا احتمال دے معنے وی پاتے ویندن۔
۱۔ میکوں پڑھائی دا شوق ئِ، میں پڑھساں ۲۔ میݙا دل آہدے جو انعام میکوں ملسی۔
پہلے جملے کن ارادے تے ݙوجھے جملے کن امکان دا اظہار تھیندے۔
(vii) زمانہ مستقبل کن کݙہیں کݙہیں اُمید، آرزو یا تمنا دے معنے وی پاتے ویندن جیویں جو
۱۔ میکوں یقین ئِ جو توں میݙے کیتے دعاکریسیں
۲۔ اللہ سئیں اساݙے تے رحم کریسی تے خیر دی بارش ݙیسی
انھیں جملئیں کن امید ، آرزو تے تمنا دے معنے نکلد ِن۔
فعل مستقبل دیاں قسماں: ۱۔فعل مستقبل مطلق۔۲۔فعل مستقبل استمراری/جاری۔۳۔فعل مستقبل امکانی۔۴۔فعل مستقبل التزامی
1 _____فعل مستقبل مطلق
تعریف:
1 فعل مستقبل مطلق او فعل ہے جئیں کنوں تو اتر دے بغیر محض آوݨ آلا زمانہ ظاہر تھیوے جیویں جو او آسی، توں ویسیں، میں گھِنساں، اساںݙیسوں وغیرہ (سرائیکی قواعد تے زبان دانی از بشیر احمد بھائیہ173)
2 فعل مستقبل مطلق وہ فعل ہے جس سے محض زمانہ آئندہ پایا جائے۔(قواعد اردو از ڈاکٹر مولوی عبدالحق131)
3 فعل مستقبل مطلق غیر معینہ آئندہ کا قواعدی اظہار ہے۔ (نئی اردو قواعد از عصمت جاوید96)
فعل مستقبل مطلق معروف بݨاوݨ دے قاعدے:
قاعدہ نمبر1:کہیں وی مصدر (توڑے جو لازم ہووے یا متعدی ہووے) کن فعل مستقبل مطلق معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر دے مصدری مادے یا فعل امر دے بعد (جہڑے جو مصدر دی مصدری علامت ’’ݨ یا وݨ ‘‘کو ںحذف کرݨ دے بعد حاصل تھیدن) سی یا سے بطور لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھݨ مصدر کن لکھسی یا لکھسے ݙیوݨ مصدر کن ݙیسی یا ݙیسے ، کھاوݨ مصدر کن کھاسی یا کھا سے وغیرہ ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج نھیں تھیندی۔ کھاوݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر/مونث
او کھا سی /کھا سے
او کھاسِن
توںکھاسیں
تساں کھا سو
میں کھاساں
اساں کھاسوں
منفی
مذکر/مونث
او نہ کھاسی/کھاسے
او نہ کھاسنِ
توں نہ کھاسیں
تساں نہ کھاسو
میں نہ کھاساں
اساں نہ کھاسوں
قاعدہ نمبر2:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن فعل مستقبل مطلق معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر دے مصدری مادے یا فعل امر دے چھیکڑی الف کوں یائے معروف(ی) وچ تبدیل کر کے اوندے اڳوں ’’سی یا سے‘‘بطور لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔ جیویں جو کھواوݨ کن کھویسی یا کھویسے، مرواوݨ کن مرویسی یا مرویسے، لکھواوݨ کن لکھویسی یا لکھویسے وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج نھیں تھیندی۔ مرواوݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال)
مثبت
مذکر،مونث
او مرویسی
او مرویسن
توں مر ویسیں
تساں مرویسو
میں مر ویساں
اساں مر ویسوں
منفی
مذکر ، مونث
او نہ مرویسی
او نہ مرویسن
توں نہ مر ویسیں
تساں نہ مرویسو
میں نہ مر ویساں
اساں نہ مرویسوں
مفعولی ضمیریں نال گردان:
مثبت
مذکر،مونث
اوکوں مرویسی
انھیںکوں مرویسی
تیکوں مر ویسی
تہاکوں مرویسی
میکوں مر ویسی
اساکوں مر ویسی
منفی
مذکر ، مونث
اوکوں نہ مرویسی
انھیں کوں نہ مرویسی
تیکوں نہ مر ویسی
تہاکوں نہ مرویسی
میکوں نہ مر ویسی
اساکوں نہ مرویسی
فعل مستقبل مطلق مجہول بݨاوݨ دے قاعدے:
قاعدہ نمبر 3:کہیں وی مصدر متعدی کنوں (مصدرلازم کنوں فعل مستقبل مطلق مجہول نئیں بݨ سڳدا) فعل مستقبل مطلق مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر گھنِ کرئیں اوندے اڳوں ون٘ڄݨ مصدر کن فعل مستقبل معروف مطلق دا صیغہ واحد غائب مذکر (ویسی) ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق مجہول دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔ مثال دے طور تے مارݨ مصدر کن ماریا ویسی ، لکھݨ کن لکھیا ویسی، گھِنݨ کن گھِدا ویسی وغیرہ ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ ۔ مارݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔پہلے فاعلی ضمیراں نال تے وت مفعولی ضمیراں نال۔
فاعلی ضمیراںنال:
مثبت
مذکر
او ماریا ویسی/ویسے
او مارئیے ویسن
توں ماریا ویسیں
تساں مارئیے ویسو
میں ماریا ویساں
اساں مارئیے ویسوں
منفی
مذکر
او ماریا نہ ویسی/ویسے
او مارئیے نہ ویسن
توں ماریا نہ ویسیں
تساں مارئیے نہ ویسو
میں ماریا نہ ویساں
اساں مارئیے نہ ویسوں
مثبت
مونث
او ماری ویسی/ویسے
او ماریاں ویسن
توںماری ویسیں
تساں ماریاں ویسو
میں ماری ویساں
اساں ماریاں ویسوں
منفی
مونث
او ماری نہ ویسی/ویسے
او ماریاں نہ ویسن
توں ماری نہ ویسیں
تساں ماریاں نہ ویسو
میں ماری نہ ویساں
اساں ماریاں نہ ویسوں
مفعولی ضمیراں نال:
مثبت
اوکوں ماریا ویسی/ویسے
انھیں کوں ماریا ویسی
تیکوں ماریا ویسی
تساکوں/تہاکوں ماریا ویسی
میکوں ماریا ویسی
اساکوں ماریا ویسی
منفی
اوکوں نہ ماریا ویسی/ویسے
انھیں کوں نہ ماریا ویسی
تیکوں نہ ماریا ویسی
تہاکوں یا تساکوں نہ ماریا ویسی
میکوں نہ ماریا ویسی
اساکوں نہ ماریا ویسی
قاعدہ نمبر4:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل مطلق مجہول بݨاون کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دے صیغے واحد غائب مذکر دے اڳوں ویسی/ویسے بطور لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق مجہول دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔ جیویں جو مرواوݨ مصدر کن مروایا ویسے/ویسی۔ لکھواوݨ مصدر کن لکھوایا ویسی/ویسے، سݙواوݨ مصدر کن سݙوایا ویسی/ویسے وغیرہ وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ مرواوݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔(فاعلی تے مفعولی ضمیراں ڳنڈھ کرئیں گردان کیتی ون٘ڄ سڳدی ئِ۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
مروایا ویسی/ویسے
مروائے ویسن
مروایا ویسیں
مروائے ویسو
مروایا ویساں
مروائے ویسوں
منفی
مذکر
مروایا نہ ویسی/ویسے
مروائے نہ ویسن
مروایا نہ ویسیں
مروائے نہ ویسو
مروایانہ ویساں
مروائے نہ ویسوں
مثبت
مونث
مروائی ویسی/ویسے
مروایاں ویسن
مروائی ویسیں
مروایاں ویسو
مروائی ویساں
مروایاں ویسوں
منفی
مونث
مروائی نہ ویسی /ویسے
مروایاں نہ ویسن
مروائی نہ ویسیں
مروایاں نہ ویسو
مروائی نہ ویساں
مروایاں نہ ویسوں
قاعدہ نمبر 5:کہیں وی مصدر مجہول کن فعل مستقبل مطلق مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول دی مصدری علامت’’ݨ‘‘حذف کرݨ دے بعداُوندے اڳوں(ویسی/ویسے) بطور لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مریڄݨ مصدر کن مریج ویسی /ویسے ، لکھیجݨ مصدر کن لکھیج ویسی/ویسے، ݙویجݨ مصدر کن ݙویج ویسی/ویسے وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو ان٘ڄ نھیں تھیندی۔ مریجݨ مصدر کن گردان کجھ ایں تھیسی۔(فاعلی ضمیریں نال)
مثبت
مذکر ، مونث
مریج ویسی/ویسے
مریج ویسن
مریج ویسیں
مریج ویسو
مریج ویساں
مریج ویسوں
منفی
مذکر ،مونث
مریج نہ ویسی/ویسے
مریج نہ ویسن
مریج نہ ویسیں
مریج نہ ویسو
مریج نہ ویساں
مریج نہ ویسوں
قاعدہ نمبر6:کہیں وی مصدر مجہول کن فعل مستقبل مطلق مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول دی چھیکڑی’’جݨ‘‘کوں حذف کرݨ دے بعد باقی دے اڳوں (سی/سے) بطور لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق مجہول دا صیغہ واحد غائب مزکر بݨ ویندے۔ جیویں جو مریجݨ کن ، مریسی/مریسے(م،ر،ی،س،ی) لکھیڄݨ کن لکھیسی/لکھیسے، منگیڄݨ کن منگیسی یا منگیسے وغیرہ۔ منگیڄݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج نھیں تھیندی۔(فاعلی ضمیریں نال)
مثبت
مذکر
منگیسی/منگیسے
منگیسن
منگیسیں
منگیسو
منگیساں
منگیسوں
منفی
نہ منگیسی/منگیسے
نہ منگیسن
نہ منگیسیں
نہ منگیسو
نہ منگیساں
نہ منگیسوں
قاعدہ نمبر 7:کہیں وی مصدر مجہول کن فعل مستقبل مطلق مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول دی چھیکڑی ’’جݨ‘‘کوں حذف کرݨ دے بعد اُوندے اڳوں ویسی/ویسے ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق مجہول دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔ جیویں جو مریجݨ کن مری ویسی/ویسے ، لکھیڄݨ کن لکھی ویسی/ویسے، منگیڄݨ کن منگی ویسی/ویسے وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج نھیں تھیندی ئِ۔ منگیڄݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق مجہول دی گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیراں نال)
مثبت
مذکر،مونث
منگی ویسی/ویسے
منگی ویسن
منگی ویسیں
منگی ویسو
منگی ویساں
منگی ویسوں
منفی
مذکر، مونث
منگی نہ ویسی/ویسے
منگی نہ ویسن
منگی نہ ویسیں
منگی نہ ویسو
منگی نہ ویساں
منگی نہ ویسوں
قاعدہ نمبر 8:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی مجہول کن فعل مستقبل مطلق مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے مصدر متعدی المتعدی مجہول دی چھیکڑی’’ݨ‘‘کوں حذف کرݨ دے بعد اوندے اڳوں ویسی/ویسے ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مرویجݨ کن مرویج ویسی/ویسے ، لکھویجݨ کن لکھویج ویسی/ویسے ، منگویجݨ کن منگویج ویسی/ویسے وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج نہ تھیسی۔ منگویجݨ مصدر کنوں گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال)
مثبت
مذکر،مونث
منگویج ویسی/ویسے
منگویج ویسن
منگویج ویسیس
منگویج ویسو
منگویج ویساں
منگویج ویسوں
منفی
مذکر،مونث
منگویج نہ ویسی/ویسے
منگویج نہ ویسن
منگویج نہ ویسیس
منگویج نہ ویسو
منگویج نہ ویساں
منگویج نہ ویسوں
قاعدہ نمبر 9:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی مجہول کن فعل مستقبل مطلق مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی مجہول دی چھیکڑی’’جݨ‘‘کوں حذف کر کے باقی دے اڳوں سی /سے ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق مجہول دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔ جیویں جو مرویجݨ کن مرویسی، لکھویجݨ کن لکھویسی ، منگویجݨ کن منگویسی /منگویسے وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج نھیں تھیندی۔ منگویجݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق مجہول دی گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال)
مثبت
مذکر،مونث
منگویسی/منگویسے
منگویسن
منگویسیں
منگویسو
منگویساں
منگویسوں
منفی
مذکر،مونث
نہ منگویسی/منگویسے
نہ منگویسن
نہ منگویسیں
نہ منگویسو
نہ منگویساں
نہ منگویسوں
قاعدہ نمبر 10:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی مجہول کن فعل مستقبل مطلق مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی مجہول دی چھیکڑی’’جݨ‘‘کوں حذف کر کے باقی دے اڳوں ویسی /ویسے ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق مجہول دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔مثال دے طور تے مرویجݨ مصدر کن مروی ویسی/ویسے، لکھویجݨ مصدر کن لکھوی ویسی/ویسے وغیرہ ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج نھیں تھیندی۔ منگویجݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال):
مثبت
مذکر، مونث
منگوی ویسی/ویسے
منگوی ویسن
منگوی ویسیں
منگو ی ویسو
منگوی ویساں
منگوی ویسوں
منفی
مذکر ، مونث
منگوی نہ ویسی/ویسے
منگوی نہ ویسن
منگوی نہ ویسیں
منگو ی نہ ویسو
منگوی نہ ویساں
منگوی نہ ویسوں
زور تے تاکید پیدا کرݨ کیتے:
قاعدہ نمبر 11:کݙہیں کݙہیں آپݨی ڳالھ ئِ چ زور پیدا کرݨ کیتے یا کہیں کم دی تاکید کرݨ سانگے ݙتے ہوئے مصدر دے مصدری مادے (فعل امر) دے بعد کہیں ٻئے امدادی مصدر (جیویں جو ݙیوݨ تے گھنݨ وغیرہ) کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ڳنڈھ ݙویندے ۔ جیویں جو مار ݙیسی، لکھ گھِنسی، چا ݙیسی، چا گھنِسی، چکھ ݙیسی، چکھ گھنسی، ݙیکھ گھنِسی وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج نھیں تھیندی۔ چاوݨ مصدر کنوں گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال)
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر/مونث
چا ݙیسی
چا ݙیسن
چا ݙیسیں
چا ݙیسو
چا ݙیساں
چا ݙیسوں
منفی
مذکر/مونث
چا نہ ݙیسی
چا نہ ݙیسن
چا نہ ݙیسیں
چا نہ ݙیسو
چا نہ ݙیساں
چا نہ ݙیسوں
مثبت
مذکر/مونث
چا گھِنسی
چا گھنِسن
چا گھنسیں
چا گھنسو
چا گھنساں
چا گھنسوں
منفی
مذکر/مونث
چا نہ گھنِسی
چا نہ گھنِسن
چانہ گھنسیں
چانہ گھنسو
چانہ گھنساں
چانہ گھنسوں
قاعدہ نمبر 12:آپݨی ڳالھ اِ چ زور یا تاکید پیدا کرݨ سانگے ݙتے ہوئے مصدر دے مصدری مادے (فعل امر) مفعولی ضمیریں دی گردان دے بعد اُونہہ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب ڳنڈھ ݙویندے۔ مثال دے طور تے گھن گھنسی، ݙے ݙیسی، اَلااَلیسی، چال چلسی، پِٹ پٹیسی، مار مریسی، پچ پچیسی، بھال بھلیسی، ونڈ ونڈیسی، تاڑ تڑیسی، تول تُلیسی، چھپ چھپیسی، ٹور ٹُرسی، میل ملِسی وغیرہ وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج نھیں تھیندی ۔ گھنݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال)
مثبت
مذکر،مونث
گھِن گھنسی
گھن گھنسن
گھن گھنسیں
گھن گھنسو
گھن گھنساں
گھن گھنسوں
منفی
مذکر،مونث
گھِن نہ گھنسی
گھن نہ گھنسن
گھنن نہ گھنسیں
گھن نہ گھنسو
گھن نہ گھنساں
گھن نہ گھنسوں
قاعدہ نمبر 13:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں قاعدہ نمبر 11دے مطابق آپݨی ڳالھ ئِ چ زور پیدا کرݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی کن مصدری مادہ (فعل امر) تے اوندے بعد امدادی مصادر (ݙیوݨ یا گھنݨ) کن فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨا کرئیں ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق معروف تاکیدی بݨ ویندے۔ جیویں جو مروا ݙیسی، لکھوا گھنسی، منگوا ڈیسی، وغیرہ۔ منگواوݨ مصدر کن گردان۔(فاعلی ضمیریں نال)
مثبت
مذکر،مونث
منگوا ݙیسی/گھنسی
منگوا ݙیسن/گھنسن
منگوا ݙیسیں/گھنسیں
منگوا ݙیسو/گھنسو
منگوا ݙیساں/گھنساں
منگوا ݙیسوں /گھنسوں
منفی
مذکر،مونث
منگوا نہ ݙیسی /گھنسی
منگوا نہ ݙیسن /گھنسن
منگوا نہ ݙیسیں /گھنسیں
منگوا نہ ݙیسو /گھنسو
منگوا نہ ݙیساں /گھنساں
منگوا نہ ݙیسوں /گھنسوں
2 _____فعل مستقبل استمراری /جاری
تعریف:۔فعل مستقبل استمراری/جاری اوہو فعل ہے جہڑا جو آوݨ آلے وقت کیتے کہیں کم دے جاری رہݨ دا اظہار کرے۔ مثال دے طور تے کریندا رہسی، مریندا رہسی، ونڈیندا رہسی، کھاسی پیا، روسی پیا، پیا کھیݙسی، پیا لکھیسی وغیرہ۔
فعل مستقبل استمراری معروف بݨاوݨ دے قاعدے:
قاعدہ نمبر1:کہیں وی مصدر (توڑے جو لازم ہووے یا متعدی ہووے) کن فعل مستقبل استمراری معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کن اسم حالیہ نا تمام تے اوندے اڳوں مصدر رہݨ کن فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ڳنڈھ کرئیں فعل مستقبل استمراری معروف بݨایا ون٘ڄ سڳدے۔ جیویں جو مردا رہسی، لکھدا /لکھیندا رہسی، دھوندا رہسی، روندا رہسی وغیرہ وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ رووݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال)
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
روندا رہسی
روندے رہسن
روندا رہسیں
روندے رہسو
روندا رہساں
روندے رہسوں
منفی
مذکر
روندا نہ رہسی
روندے نہ رہسن
روندا نہ رہسیں
روندے نہ رہسو
روندا نہ رہساں
روندے نہ رہسوں
مثبت
مونث
روندی رہسی
روندیاں رہسن
روندی رہسیں
روندیاں رہسو
روندی رہساں
روندیاں رہسوں
منفی
مونث
روندی نہ رہسی
روندیاں نہ رہسن
روندی نہ رہسیں
روندیاں نہ رہسو
روندی نہ رہساں
روندیاں نہ رہسوں
قاعدہ نمبر2:کہیں وی مصدر (توڑے جو لازم ہووے یا متعدی ہووے) کن فعل مستقبل استمراری معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر تے اوندے اڳوں رہݨ مصدر کنوںاسم حالیہ نا تمام (رہندا) ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل استمراری معروف بݨ ویندے۔جیویں جو کھا سی رہندا، لکھسی رہندا، پڑھسی رہندا، مرسی رہندا وغیرہ ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ رووݨ مصدر کنوں گردان ݙیکھو۔
لازم مصادر کنوں فاعلی ضمیریں نال گردان تھیسی (رووݨ مصدر کنوں)
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
روسی رہندا
روسن رہندے
روسیں رہندا
روسو رہندے
روساں رہندا
روسوں رہندے
منفی
مذکر
روسی نہ رہندا
روسن نہ رہندے
روسیں نہ رہندا
روسو نہ رہندے
روساں نہ رہندا
روسوں نہ رہندے
مثبت
مونث
روسی رہندی
روسن رہندیاں
روسیں رہندی
روسو رہندیاں
روساں رہندی
روسوں رہندیاں
منفی
مونث
روسی نہ رہندی
روسن نہ رہندیاں
روسیں نہ رہندی
روسو نہ رہندیاں
روساں نہ رہندی
روسوں نہ رہندیاں
(متعدی مصادر کنوں مفعولی ضمیریں نال گردان تھیسی) کھاوݨ مصدر کنوں:
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
اوکوں کھاسی رہندا
انھیں کوں کھاسِن رہندے
تیکوں کھاسی رہندا
تہاکوں کھاسن رہندے
میکوںکھاسی رہندا
اساکوں کھاسن رہندے
منفی
مذکر
اوکوں نہ کھاسی رہندا
انھیں کوں نہ کھاسن رہندے
تیکوں نہ کھاسی رہندا
تہاکوں/ تسیکوں کھاسن نہ رہندے
میکوں کھاسی نہ رہندا
اساکوں/ اسیکوں کھاسن نہ رہندے
قاعدہ نمبر 3:کہیں وی مصدر لازم یا متعدی کنوں فعل مستقبل استمراری معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر تے پووݨ مصدر کنوں ماضی مطلق معروف (پیا) بطور لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل استمراری معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو کھا سی پیا، روسی پیا، ݙیسی پیا، لکھسی پیا، پڑھسی پیا وغیرہ ۔ تے جے کر اے ترکیب الٹ ݙتی ون٘ڄے تاں وی اے فعل مستقبل استمراری معروف بݨدے۔ جیویں جو پیا کھاسی، پیا روسی، پیا ݙیسی، پیا لکھسی تے پیا پڑھسی۔ ایں کن علاوہ جے کر پیا دی جاتے ودا کھڑا ، ٻیٹھا بطور لاحقے یا سابقے ڳنڈھ ݙیوݨ نال وی فعل مستقبل استمراری معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو روسی ودا، ودا روسی، روسی کھڑا، کھڑا روسی ، روسی ٻیٹھا یا ٻیٹھا روسی وغیرہ پر اینہہ ݙوجھی ترکیب ئِ چ تاکید دے معنی وی نکلدن۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ لکھݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔(فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال گردان تھیندی ئِ)۔
مثبت
فاعلی
مذکر
ضمیراں
اولکھسی پیا /ودا
اولکھسن پئے/ودے
توںلکھسیں پیا/ودا
تساںلکھسو پئے /ودے
میںلکھساں پیا /ودا
اساںلکھسوں پئے /ودے
منفی
مذکر
اولکھسی نہ پیا /ودا
اولکھسن نہ پئے /ودے
توں لکھسیں نہ پیا/ودا
تساںلکھسو نہ پئے /ودے
میں لکھساں نہ پیا/ودا
اساںلکھسوں نہ پئے/ودے
مثبت
مذکر
او پیا /ودا لکھسی
او پئے/ ودے لکھسن
توںپیا/ ودا لکھسیں
تساں پئے/ ودے لکھسو
میںپیا/ ودا لکھساں
اساںپئے/ ودے لکھسوں
منفی
مذکر
اونہ پیا /ودا لکھسی
اونہ پئے/ ودے لکھسن
توں نہ پیا /ودا لکھسیں
تساںنہ پئے /ودے لکھسو
میں نہ پیا /ودا لکھساں
اساںنہ پئے/ ودے لکھسوں
مثبت
مونث
اولکھسی پئی/ ودی
او لکھسن پیاں /ودیاں
توں لکھسیں پئی /ودی
تساںلکھسو پیاں/ ودیاں
میں لکھساں پئی /ودی
اساںلکھسوں پیاں/ ودیاں
منفی
مونث
اولکھسی نہ پئی /ودی
اولکھسن نہ پیاں/ ودیاں
توں لکھسیں نہ پئی /ودی
تساںلکھسو نہ پیاں/ ودیاں
میں لکھساں نہ پئی /ودی
اساںلکھسوں نہ پیاں /ودیاں
مثبت
مونث
اوپئی /ودی لکھسی
اوپیاں/ ودیاں لکھسن
توںپئی/ ودی لکھسیں
تساںپیاں/ ودیاں لکھسو
میں پئی/ ودی لکھساں
اساںپیاں/ ودیاں لکھسوں
منفی
مونث
اونہ پئی /ودی لکھسی
او نہ پیاں /ودیاں لکھسن
توںنہ پئی /ودی لکھسیں
تساںنہ پیاں/ ودیاں لکھسو
میں نہ پئی/ ودی لکھساں
اساںنہ پیاں/ ودیاں لکھسوں
نوٹ: ضمائر او‘ توں‘تساں‘میں‘ تے اساں دی جاتے مفعولی ضمائر اوکوں‘ انھیں کوں‘ تیکوں‘ تساکوں/تسیکوں‘ میکوں یا اساکوں/ اسیکوں دا استعمال کرکے خود گردان کیتی ون٘ڄے۔
قاعدہ نمبر4:۔کہیں وی لازم یا متعدی مصدر کنوں فعل مستقبل استمراری معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر تے ون٘ڄݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (ویندا) ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل استمراری معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو روسی ویندا، لکھسی ویندا، پڑھسی ویندا، کھاسی ویندا،ٹُرسی ویندا وغیرہ وغیرہ۔ جے کر اینہہ ترکیب کوں بدل ݙتا ون٘ڄے تاں وی او فعل مستقبل استمراری معروف ای بݨدے۔ جیویں ویندا روسی، ویندا لکھسی، ویندا پڑھسی تے ویندا کھاسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ کہیں وی مصدر لازم یا متعدی کنوں قاعدہ نمبر 4 دے مطابق فعل مستقبل استمراری معروف بݨا کرئیں قاعدہ نمبر2 دے مطابق فاعلی تے مفعولی ضمیراں نال مشق دے طور تے خود گردان کیتی ون٘ڄے۔مصادر لازم کنوں فاعلی ضمیریں نال تے مصادر متعدی کنوں مفعولی ضمیریں نال گردان تھیندی ئِ۔
قاعدہ نمبر5:کہیں وی مصدر متعدی یا لازم کنوں فعل مستقبل استمراری معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام، پووݨ مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر پیا یا بعض ݙوجھے لوظ ودا، ٻیٹھا، کھڑا تے ایندے اڳوں رہݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (رہسی) ۔ اے سارے آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں فعل مستقبل استمراری معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو روندا پیا رہسی، لکھدا ٻیٹھا رہسی، کھیݙدا ودا رہسی، بِھڑدا کھڑا رہسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیسی۔ کہیں وی مصدر لازم یا متعدی کنوں قاعدہ نمبر 5 دے مطابق فعل مستقبل استمراری معروف بݨا کرئیں قاعدہ نمبر1 دے مطابق گردان مشق دے طور تے خود کیتی ون٘ڄے۔ مصادر لازم کنوں فاعلی تے مصادر متعدی کنوں مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
قاعدہ نمبر6:کہیں وی مصدر لازم یا متعدی کنوں فعل مستقبل استمراری معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام ، رہݨ مصدر کنوں فعل امر(رہ) ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (ویسی) ، اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل استمراری معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔ جیویں جو روندا رہ ویسی، کھاندا رہ ویسی، لکھدا رہ ویسی، پڑھدا رہ ویسی۔ بعض لازم مصادر کن اسم حالیہ تمام گھِن کرئیں فعل مستقبل استمراری معروف بݨایا ون٘ڄ سڳدے۔ جیویں جو کھڑا رہ ویسی، بیٹھا رہ ویسی، سُتارہ ویسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ پڑھݨ مصدر کن قاعدہ نمبر 6 دے مطابق گردان ݙیکھو۔مصادر لازم کنوں پہلوں فاعلی ضمیراں تے مصادر متعدی کنوں مفعولی ضمیریں نال گردان کیتی ون٘ڄ سڳدی ئِ
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
پڑھدا رہ ویسی
پڑھدے رہ ویسن
پڑھدا رہ ویسیں
پڑھدے رہ ویسو
پڑھدا رہ ویساں
پڑھدے رہ ویسوں
منفی
مذکر
پڑھدا نہ رہ ویسی
پڑھدے نہ رہ ویسن
پڑھدا نہ رہ ویسیں
پڑھدے نہ رہ ویسو
پڑھدا نہ رہ ویساں
پڑھدے نہ رہ ویسوں
مثبت
مونث
پڑھدی رہ ویسی
پڑھدیاں رہ ویسن
پڑھدی رہ ویسیں
پڑ ھدیاں رہ ویسو
پڑھدی رہ ویساں
پڑھدیاں رہ ویسوں
منفی
مونث
پڑھدی نہ رہ ویسی
پڑھدیاں نہ رہ ویسن
پڑھدی نہ رہ ویسیں
پڑھدیاں نہ رہ ویسو
پڑھدی نہ رہ ویساں
پڑھدیاں نہ رہ ویسوں
قاعدہ نمبر 7:کہیں وی مصدر کنوں فعل مستقبل استمراری معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام‘ پیا، ودا، بیٹھا ، کھڑا وغیرہ وچوں کئی ہک لوظ ‘رہݨ مصدر کنوں فعل امر(رہ) تے ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف ، اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل استمراری معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو روندا کھڑا رہ ویسی،لکھدا ٻیٹھا رہ ویسی، کھیݙدا ودا رہ ویسی، کھلدا پیا رہ ویسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان وکھو وکھ تھیندی ئِ۔ کہیں وی مصدر لازم یا متعدی کنوں قاعدہ نمبر 7 دے مطابق فعل مستقبل استمراری معروف بݨا کرئیں قاعدہ نمبر6 دے مطابق مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
فعل مستقبل فاعلی تے مفعولی ضمیراں نال استمراری /جاری مجہول بݨاوݨ دے قاعدے:
قاعدہ نمبر8: فعل مستقبل استمراری /جاری مجہول مصادر متعدی ، کن بݨایا ون٘ڄ سڳدے۔ لہٰذا جے کر مصادر متعدی کن فعل مستقبل استمراری /جاری مجہول بݨاوݨا ہووے تاں وت ݙتے ہوئے مصدر متعدی کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر تے رہݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (رہسی) ہک ݙوجھے نال ڳنڈھ کرئیں فعل مستقبل استمراری /جاری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو ماریا رہسی، لکھیا رہسی، ٻدھا رہسی، پوریا رہسی وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج تھیندی ء ِ۔ مارݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
ماریا رہسی
مارئیے رہسن
ماریا رہسیں
مارئیے رہسو
ماریا رہساں
مارئیے رہسوں
منفی
مذکر
ماریا نہ رہسی
مارئیے نہ رہسن
ماریا نہ رہسیں
مارئیے نہ رہسو
ماریا نہ رہساں
مارئیے نہ رہسوں
مثبت
مونث
ماری رہسی
ماریاں رہسن
ماری رہسیں
ماریاں رہسو
ماری رہساں
ماریاں رہسوں
منفی
مونث
ماری نہ رہسی
ماریاں نہ رہسن
ماری نہ رہسیں
ماریاں نہ رہسو
ماری نہ رہساں
ماریاں نہ رہسوں
قاعدہ نمبر9:کہیں وی مصدر متعدی کنوں فعل مستقبل استمراری /جاری مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں ماضی مطلق دا صیغہ واحد غائب مذکر ، رہݨ مصدر کنوں فعل امر(رہ) ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر، اے سب آپت ئِ چ جوڑ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل استمراری /جاری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھیا رہ ویسی، ماریا رہ ویسی، ٻدھا رہ ویسی، پوریا رہ ویسی وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ کہیں وی مصدر کنوں قاعدہ نمبر 9 دے مطابق فعل مستقبل استمراری / جاری مجہول بݨا کرئیں تے قاعدہ نمبر 8 کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
قاعدہ نمبر10:کہیں وی متعدی مصدر کنوں فعل مستقبل مجہول استمراری بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ، پیا، ودا، کھڑا ، ٻیٹھا وچوں کئی ہک لوظ تے ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (ویسی) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو ماریا پیا رہ ویسی، ٻدھا کھڑا رہ ویسی، لکھیا ودا رہ ویسی، پوریا ٻیٹھا رہ ویسی وغیرہ وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ ٻدھݨ مصدر کنوں فاعلی ضمیریں نال گردان ݙیکھو۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
ٻدھا پیا رہ ویسی
ٻدھے پئے رہ ویسن
ٻدھا پیا رہ ویسیں
ٻدھے پئے رہ ویسو
ٻدھا پیا رہ ویساں
ٻدھے پئے رہ ویسوں
منفی
مذکر
ٻدھا نہ پیا رہ ویسی
ٻدھے نہ پئے رہ ویسن
ٻدھانہ پیا رہ ویسیں
ٻدھے نہ پئے رہ ویسو
ٻدھا نہ پیا رہ ویساں
ٻدھے نہ پئے رہ ویسوں
مثبت
مونث
ٻدھی پئی رہ ویسی
ٻدھیاں پیاں رہ ویسن
ٻدھی پئی رہ ویسیں
ٻدھیاں پیاں رہ ویسو
ٻدھی پئی رہ ویساں
ٻدھیاں پیاں رہ ویسوں
منفی
مونث
ٻدھی نہ پئی رہ ویسی
ٻدھیاں نہ پیاں رہ ویسن
ٻدھی نہ پئی رہ ویسیں
ٻدھیاں نہ پیاں رہ ویسو
ٻدھی نہ پئی رہ ویساں
ٻدھیاں نہ پیاں رہ ویسوں
قاعدہ نمبر11:کہیں وی مصدر متعدی کنوں فعل مستقبل استمراری مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ، ون٘ڄݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (ویندا) رہݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (رہسی) ۔ اے سب آپت ئِ چ جوڑ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو ماریا ویندا رہسی، لکھیا ویندا رہسی، پڑھیا ویندا رہسی، کھادا ویندا رہسی۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ کھاوݨ مصدر کن فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال گردان کیتی ون٘ڄ سڳدی ئِ۔
مثبت
مذکر
کھادا ویندا رہسی
کھادے ویندے رہسن
کھادا ویندا رہسیں
کھادے ویندے رہسو
کھادا ویندا رہساں
کھادے ویندے رہسوں
منفی
مزکر
کھادا نہ ویندا رہسی
کھادے نہ ویندے رہسن
کھادا نہ ویندا رہسیں
کھادے نہ ویندے رہسو
کھادا نہ ویندا رہساں
کھادے نہ ویندے رہسوں
مثبت
مونث
کھادی ویندی رہسی
کھادیاں ویندیاں رہسن
کھادی ویندی رہسیں
کھادیاں ویندیاں رہسو
کھادی ویندی رہساں
کھادیاں ویندیاں رہسوں
منفی
مونث
کھادی نہ ویندی رہسی
کھادیاں نہ ویندیاں رہسن
کھادی نہ ویندی رہسیں
کھادیاں نہ ویندیاں رہسو
کھادی نہ ویندی رہساں
کھادیاں نہ ویندیاں رہسوں
فعولی ضمیریں نال گردان۔
مثبت
مذکر
اوکوںکھادا ویندا رہسی
انھیں کوں کھاداویندا رہسی
تیکوں کھادا ویندا رہسی
تہاکوں کھاداویندارہسی
میکوںکھادا ویندا رہسی
اساکوںکھادا ویندارہسی
منفی گردان:
منفی
مذکر
اوکوںکھادا نہ ویندا رہسی
انھیں کوں کھادانہ ویندا رہسی
تیکوں کھادانہ ویندا رہسی
تہاکوں کھادانہ ویندارہسی
میکوںکھادانہ ویندا رہسی
اساکوںکھادا نہ ویندارہسی
قاعدہ نمبر12:کہیں وی مصدر متعدی کنوں فعل مستقبل استمراری مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ون٘ڄݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (ویندا)پووݨ مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پیا)رہݨ مصدر کنوں فعل امر (رہ) ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (ویسی)۔ اے سب آپت ء ِچ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو ماریا ویندا پیا رہ ویسی، لکھیا ویندا پیارہ ویسی ، پڑھیا ویندا پیارہ ویسی، کھادا ویندا رہ ویسی وغیرہ ۔ مذکر تے مونث دی گردان وکھو وکھ تھیندی ئِ۔ کہیں وی مصدر متعدی کنوں قاعدہ نمبر12 دے مطابق فعل مستقبل استمراری مجہول بݨا کرئیں قاعدہ نمبر ۱۱ کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
قاعدہ نمبر13:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل استمراری مجہول دی گردان کرݨ سانگے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ، ون٘ڄݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (ویندا) تے رہݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (رہسی)۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مروایا ویندا رہسی، لکھوایا ویندا رہسی، سݨوایا ویندا رہسی وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ مرواوݨ مصدر کن (فاعلی تے مفعولی ضمیراں نال گردان ݙیکھو)مونث دی گردان صرف فاعلی ضمیریں نال تھیسی۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت فاعلی ضمیریں نال
مذکر
او مروایا ویندا رہسی
اومروائے ویندے رہسن
توںمروایا ویندا رہسیں
تساںمروائے ویندے رہسو
میںمروایا ویندا رہساں
اساںمروائے ویندے رہسوں
منفی
مذکر
اومروایا نہ ویندا رہسی
اومروائے نہ ویندے رہسن
توںمروایا نہ ویندا رہسیں
تساںمروائے نہ ویندے رہسو
میںمروایانہ ویندا رہساں
اساںمروائے نہ ویندے رہسوں
مثبت
مونث
اومروائی ویندی رہسی
اومروایاں ویندیاں رہسن
توںمروائی ویندی رہسیں
تساںمروایاں ویندیاں رہسو
میںمروائی ویندی رہساں
اساںمروایاں ویندیاں رہسوں
منفی
مونث
اومروائی نہ ویندی رہسی
اومروایاں نہ ویندیاں رہسن
توںمروائی نہ ویندی رہسیں
تساںمروایاں نہ ویندیاں رہسو
میںمروائی نہ ویندی رہساں
اساںمروایاں نہ ویندیاں رہسوں
قاعدہ نمبر11 کوں سامھݨے رکھ کرئیں مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
قاعدہ نمبر14:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل استمراری مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ، ون٘ڄݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (ویندا) رہݨ مصدر کن فعل امر (رہ) ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر(ویسی) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مروایا ویندا رہ ویسی، لکھوایا ویندا رہ ویسی، منگوایا ویندا رہ ویسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو ان٘ڄ تھیندی ئِ۔ قاعدہ نمبر14 دے مطابق کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل استمراری بݨا کرئیں قاعدہ نمبر10 کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔فاعلی ضمیراں ( او‘او‘ توں‘ تساں‘ میں‘ اساں) مفعولی ضمیراں (اوکوں‘ انھیں کوں ‘ تیکوں‘ تہاکوں‘ میکوں‘ اساکوں)
مصادر مجہول کن فعل مستقبل استمراری مجہول بݨاوݨ دے قاعدے:
قاعدہ نمبر15:کہیں وی مصدر مجہول کن فعل مستقبل استمراری مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدرمجہول کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (یعنی مصدر مجہول دی چھیکڑی ’’جݨ‘‘حذف کر ݨ دے بعد باقی دے اڳوں ’’سی‘‘ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھیڄݨ مصدر کن لکھیسی) پیا ، ودا، کھڑا تے ٻیٹھا وچوں کئی ہک لوظ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھیسی پیا، مریسی ودا، کھویسی ٻیٹھا، سݨویسی کھڑا وغیرہ۔ مریجݨ مصدر کنوں گردان ݙیکھو۔(مصدر لازم کنوں فقط فاعلی ضمیریں نال گردان تھیندی ء ِ جݙاں جو متعدی مصادر کنوں فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال گردان کیتی ون٘ڄ سڳدی ء ِ۔ لہٰذا کئی وی متعدی مصدر گھن کرئیں فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال خود گردان کرو۔
مثبت
مذکر
مریسی ودا
مریسن ودے
مریسیں ودا
مریسو ودے
مریساں ودا
مریسوں ودے
منفی
مذکر
مریسی نہ ودا
مریسن نہ ودے
مریسیں نہ ودا
مریسو نہ ودے
مریساں نہ ودا
مریسوں نہ ودے
مثبت
مونث
مریسی ودی
مریسن ودیاں
مریسیں ودی
مریسو ودیاں
مریساں ودی
مریسوں ودیاں
منفی
مونث
مریسی نہ ودی
مریسن نہ ودیاں
مریسیں نہ ودی
مریسو نہ ودیاں
مریساں نہ ودی
مریسوں نہ ودیاں
نوٹ:۔ݙتے ہوئے مصدر مجہول دے فعل مستقبل معروف دے صیغے واحد غائب کن پہلے ودا ، پیا، کھڑا یا ٻیٹھا کنوں کئی ہک لوظ ڳنڈھ ݙیوݨ نال وی فعل مستقبل مجہول استمراری بݨ ویندے۔ جیویں جو ودا مریسی، پیا لکھیسی، کھڑا کھویسی، ٻیٹھا سݨویسی وغیرہ۔
قاعدہ نمبر16:کہیں وی مصدر مجہول کنوں فعل مستقبل استمراری مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول کنوں قاعدہ نمبر 15 دے مطابق فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر تے ون٘ڄݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (ویندا) آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھیسی ویندا، پڑھیسی ویندا، کھولیسی ویندا، ونڈیسی ویندا وغیرہ۔ جے کر اے ترکیب الٹ ݙتی ون٘ڄے تاں وی اے فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو ویندا پڑھیسی، ویندا کھویسی، ویندا ونڈیسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو ان٘ڄ تھیندی ئِ ۔ اَپھریجݨ مصڈر کنوں گردان ݙیکھو۔(مصادر لازم کنوں صرف فاعلی ضمیریں نال تے مصادر متعدی کنوں فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال گردان کیتی ون٘ڄ سڳدی ئِ)۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
اواپھریسی ویندا
اواپھریسن ویندے
توں اپھریسیں ویندا
تساںاپھریسو ویندے
میں اپھریساں ویندا
اساںاپھریسوں ویندے
منفی
مذکر
اواپھریسی نہ ویندا
اواپھریسن نہ ویندے
توں اپھریسیں نہ ویندا
تساںاپھریسو نہ ویندے
میں اپھریساں نہ ویندا
اساںاپھریسوں نہ ویندے
مثبت
مونث
اواپھریسی ویندی
اواپھریسن ویندیاں
توں اپھریسیں ویندی
تساںاپھریسو ویندیاں
میں اپھریساں ویندی
اساںاپھریسوں ویندیاں
منفی
مونث
اواپھریسی نہ ویندی
اواپھریسن نہ ویندیاں
توں اپھریسیں نہ ویندی
تساںاپھریسو نہ ویندیاں
میں اپھریساں نہ ویندی
اساںاپھریسوں نہ ویندیاں
قاعدہ نمبر17:کہیں وی مصدر مجہول کنوں فعل مستقبل استمراری مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام جیویں جو مریجݨ مصدر کن مریندا(م،ر،ی،ن،دا) پیا، کھڑا، ٻیٹھا تے ودا وچوں کئی ہک لوظ رہݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (رہسی) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ونجن تاں وت فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مریندا پیا رہسی، کھویندا ٻیٹھا رہسی، لکھیندا کھڑا رہسی، پڑھیندا ودا رہسی وغیرہ۔ مریجݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال) مفعولی ضمیریں نال گردان نھیں کیتی ون٘ڄ سڳدی۔
مثبت
مذکر
اومریندا پیا رہسی
اومریندے پئے رہسن
توںمریندا پیا رہسیں
تساںمریدے پئے رہسو
میںمریندا پیا رہساں
اساںمریندے پئے رہسوں
منفی
مذکر
اومریندا نہ پیا رہسی
اومریندے نہ پئے رہسن
توںمریندا نہ پیا رہسیں
تساںمریندے نہ پئے رہسو
میںمریندا نہ پیا رہساں
اساںمریندے نہ پئے رہسوں
مثبت
مونث
اومریندی پئی رہسی
اومریندیاں پیاں رہسن
توںمریندی پئی رہسیں
تساںمریندیاں پیاں رہسو
میںمریندی پئی رہساں
اساںمریندیاں پیاں رہسوں
منفی
مونث
اومریندی نہ پئی رہسی
اومریندیاں نہ پیاں رہسن
توںمریندی نہ پئی رہسیں
تساںمریندیاں نہ پیاں رہسو
میںمریندی نہ پئی رہساں
اساںمریندیاں نہ پیاں رہسوں
قاعدہ نمبر18:کہیں وی مصدر مجہول کنوں فعل مستقبل مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوے مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام قاعدہ نمبر 18 وانگوں تے رہݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (رہسی) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھینِدا رہسی، مریندِا رہسی، پڑھیندِا رہسی، اکڑیندِا رہسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیسی۔ قاعدہ نمبر17 کوں سامݨے رکھیندئیں ہوئیں کہیں وی مصدر مجہول کنوں فعل مستقبل استمراری مجہول قاعدہ نمبر18 دے مطابق بݨا کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی ضمیریں نال گردان تھیندی ء ِ پر مفعولی ضمیریں نال گردان نھیں کیتی ون٘ڄ سڳدی۔
قاعدہ نمبر19:کہیں وی مصدر مجہول کنوں فعل مستقبل استمراری مجہول دی گردان کرݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول کنوں اسم حالیہ نا تمام قاعدہ نمبر17 وانگوں ، رہݨ مصدر کنوں فعل امر (رہ) ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (ویسی)۔ اے سب آپت ئِ چ جوڑ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھیندا رہ ویسی، پڑھیندا رہ ویسی، مریندا رہ ویسی، اکڑیندا رہ ویسی وغیرہ ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ اکڑیجݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔ (فاعلی ضمیریں نال)پر مفعولی ضمیریں نال گردان نھیں کیتی ون٘ڄ سڳدی۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
اکڑیندا رہ ویسی
اکڑیندے رہ ویسن
اکڑیندا رہ ویسیں
اکڑیندے رہ ویسو
اکڑیندا رہ ویساں
اکڑیندے رہ ویسوں
منفی
مذکر
اکڑیندا نہ رہ ویسی
اکڑیندے نہ رہ ویسن
اکڑیندا نہ رہ ویسیں
اکڑیندے نہ رہ ویسو
اکڑیندا نہ رہ ویساں
اکڑیندے نہ رہ ویسوں
مثبت
مونث
اکڑیندی رہ ویسی
اکڑیندیاں رہ ویسن
اکڑیندی رہ ویسیں
اکڑیندیاں رہ ویسو
اکڑیندی رہ ویساں
اکڑیندیاں رہ ویسوں
منفی
مونث
اکڑیندی نہ رہ ویسی
اکڑیندیاںنہ رہ ویسن
اکڑیندی نہ رہ ویسیں
اکڑیندیاں نہ رہ ویسو
اکڑیندی نہ رہ ویساں
اکڑیندیاں نہ رہ ویسوں
قاعدہ نمبر20:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی مجہول کن فعل مستقبل استمراری مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی مجہول کنوں فعل مستقبل مطلق مجہول(جیویں جو مرویجݨ مصدر کنوں مرویسی بݨدے) دا صیغہ واحد غائب مذکر، پیا، ودا، کھڑا تے ٻیٹھا وچوں کئی ہک لوظ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل استمراری مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مرویسی پیا ، لکھویسی ودا، سݨویسی کھڑا، ٻدھویسی ودا، پِلویسی ٻیٹھا وغیرہ ۔ جے کر ترکیب الٹ ݙتی ون٘ڄے تاں وت فعل مستقبل استمراری مجہول کجھ ایں تھیسی۔ پیا مرویسی ، پیا لکھویسی، ودا پڑھویسی، کھڑا مرویسی، ٻیٹھا سݨویسی وغیرہ۔
نوٹ: طوالت دے پیش نظر اتھاں مصادر متعدی المتعدی مجہول کن فعل مستقبل استمراری مجہول بݨائے ویندن ۔ قاعدہ نمبر 15 کن قاعدہ نمبر 20 تئیں کوں سامݨے رکھیندئیں ہوئیں قاعدے مرتب کیتے ویندن ۔گردان مشق دے طور تے خود کیتی ون٘ڄے۔
قاعدہ نمبر ۲۱
لکھویسی رہندا
مرویسی رہندا
ٻدھویسی رہندا
پڑھویسی رہندا وغیرہ
قاعدہ نمبر ۲۲
لکھویسی ویندا
مرویسی ویندا
ٻدھویسی ویندا
پڑھویسی وینداوغیرہ
قاعدہ نمبر ۲۳
لکھوِیندا پیا رہسی
پڑھوِیندا ودا رہسی
ٻدھوِیندا کھڑا رہسی
سݨویندِا ٻیٹھا رہسی وغیرہ
قاعدہ نمبر ۲۴
لکھویندا رہ ویسی
پڑھویندا رہ ویسی
مرویندا رہ ویسی
ٻدھویندا رہ ویسی وغیرہ
قاعدہ نمبر ۲۵
لکھویندا پیا رہ ویسی
پڑھویندا ودا رہ ویسی
مرویندا کھڑا رہ ویسی
سݨویندا ٻیٹھا رہ ویسی وغیرہ
3 _____فعل مستقبل امکانی
تعریف:فعل مستقبل امکانی او فعل اے جئیں کن کہیں کم دا کرݨ ، تھیوݨ یا سہݨ آوݨ آلے زمانے ء ِ چ کہیں امکان نال ظاہر تھیوے۔ مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو۔۱۔ توں میݙی کھری کھری سݨ سڳسیں؟۲۔میں کن کراچی آلئیں کوں خط لکھیا ون٘ڄ سڳسی تاں لکھ چھُڑیساں۔۳۔ تئیں کنوں چور نپوایا نہ ون٘ڄ سڳسی۔
فعل مستقبل امکانی معروف بݨاوݨ دے قاعدے:
قاعدہ نمبر1:کہیں وی مصدر (توڑے جو لازم ہووے یا متعدی ہووے) کن فعل مستقبل امکانی معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر دے مصدر ی مادہ (فعل امر) دے بعد سڳݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف بݨا کرئیں ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل امکانی معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو آسڳسی ، کھا سڳسی ون٘ڄ سڳسی، گھن سڳسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج نھیں تھیندی۔ گھنݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔ (فاعلی ضمیریں نال)
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر/مونث
اوگھن سڳسی
اوگھن سڳسن
توںگھن سڳسیں
تساںگھن سڳسو
میںگھن سڳساں
اساںگھن سڳسوں
منفی
مذکر/مونث
اوگھن نہ سڳسی
اوگھن نہ سڳسن
توںگھن نہ سڳسیں
تساں گھن نہ سڳسو
میںگھن نہ سڳساں
اساںگھن نہ سڳسوں
مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
قاعدہ نمبر2:کہیں وی مصدر (لازم یا متعدی) کنوں فعل مستقبل امکانی معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں فعل امر سڳݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (سڳدا) تے رہݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (رہسی)۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھ سڳدا رہسی، پڑھ سڳدا رہسی، مار سڳدا رہسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ لکھݨ مصدر کن فعل مستقبل امکانی معروف دی گردان کجھ ایں ہے۔ (فاعلی ضمیریں نال)
مثبت
مذکر
اولکھ سڳدا رہسی
اولکھ سڳدے رہسن
توںلکھ سڳدا رہسیں
تساںلکھ سڳدے رہسو
میںلکھ سڳدا رہساں
اساںلکھ سڳدے رہسوں
منفی
مذکر
اولکھ نہ سڳدا رہسی
اولکھ نہ سڳدے رہسن
توںلکھ نہ سڳدا رہسیں
تساںلکھ نہ سڳدے رہسو
میںلکھ نہ سڳدا رہساں
اساںلکھ نہ سڳدے رہسوں
مثبت
مونث
اولکھ سڳدی رہسی
اولکھ سڳدیاں رہسن
توںلکھ سڳدی رہسیں
تساںلکھ سڳدیاں رہسو
میںلکھ سڳدی رہساں
اساںلکھ سڳدیاں رہسوں
منفی
مونث
اولکھ نہ سڳدی رہسی
اولکھ نہ سڳدیاں رہسن
توںلکھ نہ سڳدی رہسیں
تساںلکھ نہ سڳدیاں رہسو
میںلکھ نہ سڳدی رہساں
اساںلکھ نہ سڳدیاں رہسوں
مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
قاعدہ نمبر3:کہیں وی مصدر (لازم یا متعدی) کنوں فعل مستقبل امکانی معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں فعل امر، سڳسݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر(سڳسی) تے رہݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (رہندا) ۔ اے سب آپت ئِ چ جوڑ ݙتے ون٘ڄن تاں فعل مستقبل امکانی معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھ سڳسی رہندا، پڑھ سڳسی رہندا، کھا سڳسی رہندا، گھن سڳسی رہندا وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ کھاوݨ مصدر کن فعل مستقبل امکانی معروف دی گردان کجھ ایں ہے۔(فاعلی ضمیریں نال)۔مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
مثبت
مذکر
کھا سڳسی رہندا
کھا سڳسن رہندے
کھا سڳسیں رہندا
کھا سڳسو رہندے
کھا سڳساں رہندا
کھا سڳسوں رہندے
منفی
مذکر
کھا نہ سڳسی رہندا
کھا نہ سڳسن رہندے
کھا نہ سڳسیں رہندا
کھا نہ سڳسو رہندے
کھا نہ سڳساں رہندا
کھا نہ سڳسوں رہندے
مثبت
مونث
کھا سڳسی رہندی
کھا سڳسن رہندیاں
کھا سڳسیں رہندی
کھا سڳسو رہندیاں
کھا سڳساں رہندی
کھا سڳسوں رہندیاں
منفی
مونث
کھا نہ سڳسی رہندی
کھا نہ سڳسن رہندیاں
کھا نہ سڳسیں رہندی
کھا نہ سڳسو رہندیاں
کھا نہ سگساں رہندی
کھا نہ سڳسوں رہندیاں
قاعدہ نمبر4:کہیں وی مصدر لازم یا متعدی کنوں فعل مستقبل امکانی معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں فعل امر، سڳݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (سڳسی) تے پووݨ مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر(پیا) ۔ اے سب آپت وچ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھ سڳسی پیا، پڑھ سڳسی پیا، گھن سڳسی پیا وغیرہ۔ جے کر فعل امر دے بعد ترکیب الٹ ݙتی ون٘ڄے تاں وی کئی حرج نھیں۔ جیویں جو لکھ پیا سڳسی، پڑھ پیا سڳسی، گھن پیا سڳسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ مارݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال)۔ مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ونٖحے۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
مار پیا سڳسی
مار پئے سڳسن
مار پیا سڳسیں
مار پئے سڳسو
مار پیا سڳساں
مار پئے سڳسوں
مثبت
مذکر
مار سڳسی پیا
مار سڳسن پئے
مار سڳسیں پیا
مار سڳسو پئے
مار سڳساں پیا
مار سڳسوں پئے
منفی
مذکر
مار نہ پیا سڳسی
مار نہ پئے سڳسن
مار نہ پیا سڳسیں
مار نہ پئے سڳسو
مار نہ پیا سڳساں
مار نہ پئے سڳسوں
منفی
مذکر
مار نہ سڳسی پیا
مار نہ سڳسن پئے
مار نہ سڳسیں پیا
مار نہ سڳسو پئے
مار نہ سڳساں پیا
مار نہ سڳسوں پئے
مثبت
مونث
مار پئی سڳسی
مار پیاں سڳسن
مار پئی سڳسیں
مار پیاں سڳسو
مار پئی سڳساں
مار پیاں سڳسوں
مثبت
مونث
مار سڳسی پئی
مار سڳسن پیاں
مار سڳسیں پئی
مار سڳسو پیاں
مار سڳساں پئی
مار سڳسوں پیاں
منفی
مونث
مار نہ پئی سڳسی
مار نہ پیاں سڳسن
مار نہ پئی سڳسیں
مار نہ پیاں سڳسو
مار نہ پئی سڳساں
مار نہ پیاں سڳسوں
منفی
مونث
مار نہ سڳسی پئی
مار نہ سڳسن پیاں
مار نہ سڳسیں پئی
مار نہ سڳسو پیاں
مار نہ سڳساںپئی
مار نہ سڳسوں پیاں
قاعدہ نمبر5:کہیں مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل امکانی معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل امر تے سڳݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (سڳسی) آپت ئِ چ ڳنڈھ کرئیں فعل مستقبل امکانی معروف بݨایا ون٘ڄ سڳدے۔ جیویں جو مروا سڳسی، گھنوا سڳسی، منگوا سڳسی وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج نھیں تھیندی۔ قاعدہ نمبر 5 دے مطابق فعل مستقبل امکانی معروف بݨا کرئیں قاعدہ نمبر 1کوں سامݨے رکھیندیں ہوئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی ضمیریں نال تے مفعولی ضمیریں نال)۔
قاعدہ نمبر6:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل امکانی معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کن فعل امر سڳݨ مصدر کن اسم حالیہ نا تمام (سڳدا ) تے رہݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف (رہسی) اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھوا سڳدا رہسی، مروا سڳدا رہسی، منگوا سڳدا رہسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ کئی وی مصدر متعدی المتعدی گھن کرئیں تے اوکن فعل مستقبل امکانی معروف قاعدہ نمبر 6 دے مطابق بݨا کرئیں تے وت قاعدہ نمبر2 دے مطابق گردان مشق دے طور تے خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی ضمیریں تے مفعولی ضمیریں نال)۔
قاعدہ نمبر7:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل امکانی معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں فعل امر ، سڳݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (سڳسی) تے رہݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (رہندا)۔ اے سب آپت ئِ چ جوڑ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مسقتبل امکانی معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو کھوا سڳسی رہندا، لکھوا سڳسی رہندا، منگوا سڳسی رہندا وغیرہ۔ کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن فعل مستقبل امکانی معروف قاعدہ نمبر ۷ دے مطابق بݨا کرئیں قاعدہ نمبر 3کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال)۔
قاعدہ نمبر8:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن فعل مستقبل امکانی معروف بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں فعل امر‘ سڳݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (سڳسی) تے پووݨ مصدر کنوں فعل ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پیا) اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی معروف بݨ ویندے۔ جیویں جو کھوا سڳسی پیا، لکھوا سڳسی پیا، منگوا سڳسی پیا۔ جے کر اے ترکیب الٹ ݙتی ون٘ڄے تاں وی معنیاں وچ کئی فرق نھیں پوندا۔ جویں جو کھوا پیا سڳسی، لکھوا پیا سڳسی، منگوا پیا سڳسی۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل امکانی معروف قاعدہ نمبر 8 دے مطابق بݨا کرئیں قاعدہ نمبر4 کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال)
فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ دے قاعدے:
قاعدہ نمبر9:کہیں وی مصدر متعدی کنوں فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ، ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل امر (ون٘ڄ) تے سڳݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (سڳسی)۔ اے سب آپت ئِ چ جوڑ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو ماریا ون٘ڄ سڳسی، لکھیا ون٘ڄ سڳسی، پڑھیا ون٘ڄ سڳسی، ݙٹھا ون٘ڄ سڳسی وغیرہ ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ منگݨ مصدر کن فعل مستقبل امکانی مجہول دی گردان کجھ ایں تھیسی۔(فاعلی ضمیریں نال) مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
منگیا ون٘ڄ سڳسی
منگئیے ون٘ڄ سڳسن
منگیا ون٘ڄ سڳسیں
منگئے ون٘ڄ سڳسو
منگیا ون٘ڄ سڳساں
منگئیے ون٘ڄ سڳسوں
منفی
مذکر
منگیا نہ ون٘ڄ سڳسی
منگئیے نہ ون٘ڄ سڳسن
منگیا نہ ون٘ڄ سڳسیں
منگئے نہ ون٘ڄ سڳسو
منگیا نہ ون٘ڄ سڳساں
منگئیے نہ ون٘ڄ سڳسوں
مثبت
مونث
منگی ون٘ڄ سڳسی
منگیاں ون٘ڄ سڳسن
منگی ون٘ڄ سڳسیں
منگیاں ون٘ڄ سڳسو
منگی ون٘ڄ سڳساں
منگیاں ون٘ڄ سڳسوں
منفی
مونث
منگی نہ ون٘ڄ سڳسی
منگیاں نہ ون٘ڄ سڳسن
منگی نہ ون٘ڄ سڳسیں
منگیاں نہ ون٘ڄ سڳسو
منگی نہ ون٘ڄ سڳساں
منگیاں نہ ون٘ڄ سڳسوں
قاعدہ نمبر10:کہیں وی مصدر متعدی کنوں فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ، ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل امر (ون٘ڄ) سڳݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف (سڳسی) تے پووݨ مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پیا) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھیا ون٘ڄ سڳسی پیا ، ماریا ون٘ڄ سڳسی پیا، کھا دا ون٘ڄ سڳسی پیا وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ مصدر متعدی مارݨ کنوں فعل مستقبل امکانی مجہول دی گردان کجھ ایں ہے۔(فاعلی ضمیریں نال) مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
مثبت
مذکر
ماریا ون٘ڄ سڳسی پیا
مارئیے ون٘ڄ سڳسن پئے
ماریا ون٘ڄ سڳسیں پیا
مارئیے ون٘ڄ سڳسو پئے
ماریا ون٘ڄ سڳساں پیا
مارئیے ون٘ڄ سڳسوں پئے
منفی
مذکر
ماریا نہ ون٘ڄ سڳسی پیا
مارئیے نہ ون٘ڄ سڳسن پئے
ماریا نہ ون٘ڄ سڳسیں پیا
مارئیے نہ ون٘ڄ سڳسو پئے
ماریا نہ ون٘ڄ سڳساں پیا
مارئیے نہ ون٘ڄ سڳسوں پئے
مثبت
مونث
ماری ون٘ڄ سڳسی پئی
ماریاں ون٘ڄ سڳسن پیاں
ماری ون٘ڄ سڳسیں پئی
ماریاں ون٘ڄ سڳسو پیاں
ماری ون٘ڄ سڳساں پئی
ماریاں ون٘ڄ سڳسوں پیاں
منفی
مونث
ماری نہ ون٘ڄ سڳسی پئی
ماریاں نہ ون٘ڄ سڳسن پیاں
ٍماری نہ ون٘ڄ سڳسیں پئی
ماریاں نہ ون٘ڄ سڳسو پیاں
ماری نہ ون٘ڄ سڳساں پئی
ماریاں نہ ون٘ڄ سڳسوں پیاں
قاعدہ نمبر 11:کہیں وی مصدر متعدی کنوں فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی کن ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر‘ ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل امر (ون٘ڄ) سڳݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (سڳدا) رہݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف (رہسی) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو ماریا ون٘ڄ سڳدا رہسی، لکھیا ون٘ڄ سڳدا رہسی، کھادا ون٘ڄ سڳدا رہسی وغیرہ وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ مارݨ مصدر متعدی کنوں فعل مستقبل امکانی مجہول دی گردان کجھ ایں ہے۔ (فاعلی ضمیریں نال)مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے)
مثبت
مذکر
ماریا ون٘ڄ سڳدا رہسی
مارئیے ون٘ڄ سڳدے رہسن
ماریا ون٘ڄ سڳدا رہسیں
مارئیے ون٘ڄ سڳدے رہسو
ماریا ون٘ڄ سڳدا رہساں
مارئیے ون٘ڄ سڳدے رہسوں
منفی
مذکر
ماریا نہ ون٘ڄ سڳدا رہسی
مارئیے نہ ون٘ڄ سڳدے رہسن
ماریانہ ون٘ڄ سڳدا رہسیں
مارئیے نہ ون٘ڄ سڳدے رہسو
ماریانہ ون٘ڄ سڳدا رہساں
مارئیے نہ ون٘ڄ سڳدے رہسوں
مثبت
مونث
ماری ون٘ڄ سڳدی رہسی
ماریاں ون٘ڄ سڳدیاں رہسن
ماری ون٘ڄ سڳدی رہسیں
ماریاں ون٘ڄ سڳدیاں رہسو
ماری ون٘ڄ سڳدی رہساں
ماریاں ون٘ڄ سڳدیاں رہسوں
منفی
مونث
ماری نہ ون٘ڄ سڳدی رہسی
ماریاں نہ ون٘ڄ سڳدیاں رہسن
ماری نہ ون٘ڄ سڳدی رہسیں
ماریاں نہ ون٘ڄ سڳدیاں رہسو
ماری نہ ون٘ڄ سڳدی رہساں
ماریاں نہ ون٘ڄ سڳدیاں رہسوں
قاعدہ نمبر12:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ، ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل امر (ون٘ڄ) سڳݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر(سڳسی) ۔ اے سب آپت ء ِچ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویںجو مروایا ون٘ڄ سڳسی، لکھوایا ون٘ڄ سڳسی، منگوایا ون٘ڄ سڳسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن قاعدہ نمبر 12 دے مطابق فعل مستقبل امکانی مجہول بݨا کرئیں قاعدہ نمبر9 کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال)
قاعدہ نمبر13:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ، ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل امر (ون٘ڄ) سڳݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (سڳسی) پووݨ مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پیا) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مروایا ون٘ڄ سڳسی پیا، لکھوایا ون٘ڄ سڳسی پیا، منگوایا ون٘ڄ سڳسی پیاوغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن فعل مستقبل امکانی مجہول قاعدہ نمبر13 دے مطابق بݨا کرئیں قاعدہ نمبر10 کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔ (فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال)
قاعدہ نمبر14:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی کن ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر، ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل امر(ون٘ڄ) سڳݨ مصدر کنوں اسم حالیہ نا تمام (سڳدا) تے رہݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (رہسی)۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مروایا ون٘ڄ سڳدا رہسی، لکھوایاون٘ڄ سڳدا رہسی، منگوایا ون٘ڄ سڳدا رہسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن فعل مستقبل امکانی مجہول قاعدہ نمبر14 دے مطابق بݨا کرئیں قاعدہ نمبر 11کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال)
قاعدہ نمبر15:کہیں وی مصدر مجہول کن فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول کن فعل امر (یعنی مصدر مجہول دی چھیکڑی ’’ݨ‘‘کوں حذف کر ݙویڄے تاں وت باقی فعل امر بچ ویندے) تے سڳݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (سڳسی) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔جیویں جو مریج سڳسی، منگیج سڳسی، لکھیج سڳسی وغیرہ۔مونث تے مذکر دی گردان انجو ان٘ڄ نھیں تھیندی ئِ ۔ مریجݨ مصدر کن فعل مستقبل امکانی مجہول دی گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال)مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر/مونث
مریج سڳسی
مریج سڳسن
مریج سڳسیں
مریج سڳسو
مریج سڳساں
مریج سڳسوں
منفی
مذکر/مونث
مریج نہ سڳسی
مریج نہ سڳسن
مریج نہ سڳسیں
مریج نہ سڳسو
مریج نہ سڳساں
مریج نہ سڳسوں
قاعدہ نمبر16:کہیں وی مصدر مجہول کن فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول کن فعل امر‘ سڳݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (سڳسی) تے پووݨ مصدر کن ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پیا) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مریج سڳسی پیا، لکھیج سڳسی پیا، منگیج سڳسی پیا۔ جے کر اے ترکیب الٹ ݙتی ون٘ڄے تاں وی معنیاں ئِ چ کُئی فرق نھیں پوندا۔ جیویں جو مریج پیاسڳسی، لکھیج پیا سڳسی، منگیج پیا سڳسی وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو ان٘ڄ تھیندی ئِ۔ کہیں وی مصدر مجہول کن قاعدہ نمبر 16دے مطابق فعل مستقبل امکانی مجہول بݨا کرئیں قاعدہ نمبر ۴ کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال)
قاعدہ نمبر17:کہیں وی مصدر مجہول کن فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول دی چھیکڑی"جݨ"حذف کر ݙیویجے۔ جو کجھ باقی بچے اوندے اڳوں سڳݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ڳنڈھ ݙیویجے تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مرِی سڳسی، لکھیِ سڳسی، منگیِ سڳسی، پڑھیِ سڳسی وغیرہ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج نھیں تھیندی ۔ کہیں وی مصدر کن فعل مستقبل امکانی مجہول قاعدہ نمبر 17 دے مطابق بݨا کرئیں قاعدہ نمبر15 کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال)
قاعدہ نمبر18:کہیں وی مصدرمجہول کن فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول کن فعل امر قاعدہ نمبر 17دے مطابق بݨایا ون٘ڄے۔ اُوندے اڳوں سڳݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحدغائب مذکر (سڳسی) تے پووݨ مصدر کنوں ماضی مطلق دا صیغہ واحد غائب مذکر (پیا) اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو مرِی سڳسی پیا لکھی سڳسی پیا، منگی سڳسی پیا وغیرہ۔ کہیں وی مصدر مجہول کن فعل مستقبل امکانی مجہول قاعدہ نمبر 18دے مطابق بݨا کرئیں قاعدہ نمبر4 کوں سامݨے رکھدئیں ہوئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال)
قاعدہ نمبر 19:کہیں وی مصدر متعدی کنوں فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں فعل امر تے سڳیجݨ مصدر مجہول کنوں فعل مستقبل مطلق مجہول (سڳیسی) ہک ٻئے نال ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو لکھ سڳیسی، پڑھ سڳیسی، کھا سڳیسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ مارݨ مصدر کن فعل مستقبل امکانی مجہول دی گردان ݙیکھو۔(فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال) مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
مثبت
مذکر ، مونث
مار سڳیسی
مار سڳیسن
مار سڳیسیں
مار سڳیسو
مار سڳیساں
مار سڳیسوں
منفی
مذکر،مونث
مارنہ سڳیسی
مارنہ سڳیسن
مارنہ سڳیسیں
مارنہ سڳیسو
مارنہ سڳیساں
مارنہ سڳیسوں
قاعدہ نمبر20:کہیں وی مصدر متعدی کنوں فعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر ، ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل امر (ون٘ڄ) سڳیجݨ مصدر مجہول کنوں فعل مستقبل مطلق مجہول(سڳیسی) اے سب آپت
ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل امکانی مجہول بݨ ویندے۔ جیویں جو ماریا ون٘ڄ سڳیسی، لکھیا ون٘ڄ سڳیسی، پڑھیا ون٘ڄ سڳیسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ مارݨ مصدر کن گردان ݙیکھو۔(فاعلی ضمیریں نال)مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
مثبت
مذکر
ماریا ون٘ڄ سڳیسی
مارئیے ون٘ڄ سڳیسن
ماریا ون٘ڄ سڳیسیں
مارئیے ون٘ڄ سڳیسو
ماریا ون٘ڄ سڳیساں
مارئیے ون٘ڄ سڳیسوں
منفی
مذکر
ماریا نہ ون٘ڄ سڳیسی
مارئیے نہ ون٘ڄ سڳیسن
ماریا نہ ون٘ڄ سڳیسیں
مارئیے نہ ون٘ڄ سڳیسو
ماریا نہ ون٘ڄ سڳیساں
مارئیے نہ ون٘ڄ سڳیسوں
مثبت
مونث
ماری ون٘ڄ سڳیسی
ماریاں ون٘ڄ سڳیسن
ماری ون٘ڄ سڳیسیں
ماریاں ون٘ڄ سڳیسو
ماری ون٘ڄ سڳیساں
ماریاں ون٘ڄ سڳیسوں
منفی
ماری نہ ون٘ڄ سڳیسی
ماریاں نہ ون٘ڄ سڳیسن
ماری نہ ون٘ڄ سڳیسیں
ماریاں نہ ون٘ڄ سڳیسو
ماری نہ ون٘ڄ سڳیساں
ماریاں نہ ون٘ڄ سڳیسوں
نوٹ:۔طوالت دے پیش نظر اتھاںفعل مستقبل امکانی مجہول بݨاوݨ دے کجھ قاعدہ ݙتے ویندن۔قاعدہ نمبر 9 کن 20 تئیں دے گردانیں دی بݨت کوں سامݨے رکھ کرئیں وترے وترے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
قاعدہ نمبر21
ماریا ون٘ڄ سڳیسی پیا
لکھیا ون٘ڄ سڳیسی پیا
پڑھیا ون٘ڄ سڳیسی پیا
قاعدہ نمبر 22
ماریا ون٘ڄ سڳیندا رہسی
لکھیا ون٘ڄ سڳیندا رہسی
پڑھیا ون٘ڄ سڳیندا رہسی
قاعدہ نمبر 23
مروایا ون٘ڄ سڳیسی
لکھوایا ون٘ڄ سڳیسی
پڑھوایا ون٘ڄ سڳیسی
قاعدہ نمبر 24
مروایاون٘ڄ سڳیسی پیا
لکھوایا ون٘ڄ سڳیسی پیا
پڑھوایا ون٘ڄ سڳیسی پیا
قاعدہ نمبر 25
مروایا ون٘ڄ سڳیندا رہسی
لکھوایا ون٘ڄ سڳیندا رہسی
پڑھوایا ون٘ڄ سڳیندا رہسی
قاعدہ نمبر 26
مرویج سڳیسی
لکھویج سڳیسی
منگویج سڳیسی
قاعدہ نمبر 27
مرویج سڳیسی پیا
لکھویج سڳیسی پیا
منگویج سڳیسی پیا
قاعدہ نمبر 28
مروی سڳیسی
لکھوی سڳیسی
منگوی سڳیسی
قاعدہ نمبر 29
مروی سڳیسی پیا
لکھوی سڳیسی پیا
منگوی سڳیسی پیا
قاعدہ نمبر 30
مروی سڳسی
لکھوی سڳسی
منگوی سڳسی
قاعدہ نمبر 31
مروی سڳسی پیا
لکھوی سڳسی پیا
منگوی سڳسی پیا
قاعدہ نمبر 32
مرویج سڳسی
لکھویج سڳسی
منگویج سڳسی
قاعدہ نمبر 33
مرویج سڳسی پیا
لکھویج سڳسی پیا
منگویج سڳسی پیا
_____4فعل مستقبل التزامی
تعریف :۔فعل مستقبل التزامی او فعل ئِ جئیں وچ کہیں کم دا کرݨ تے تھیوݨ آوݨ آلے زمانے کیتے لازمی قرار ݙے ݙتا ون٘ڄے۔ فعل مستقبل التزامی عام طور تے مجہولی صورت ئِ چ ای استعمال کیتا ویندے۔ ایجھیں حالت ئِ چ مفعول فاعل دا قائم مقام ہوندے جہڑا جو فعل نال جنس تے عدد وچ مطابقت رکھدے۔ مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو۔
۱۔ سفر تے ون٘ڄݨ کیتے سفر دی تیاری تاں کرݨی پوسی
۲۔ یاد رکھ ہمیشاں رب دی ڳݨی تھیسی
۳۔ تیکوں علاج کیتے کراچی ون٘ڄݨا پوسی
۴۔ میکوں آپݨے پیو دو خط لکھݨا پوسی
۵۔ تیکوں میݙے بِھرا دی شادی ئِ چ شریک تھیوݨا پوسی وغیرہ وغیرہ
فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ دے قاعدے:فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ہمیشاں اسم استقبال دے اڳوں پووݨ یا تھیوݨ مصادر کن فعل مستقبل مطلق معروف ڳنڈھݨا پوندے۔ اسم استقبال بݨاوݨ کیتے کہیں وی مصدر دی چھیکڑ ئِ چ "الف"دا ودھارا کر ݙویندے۔ جیویں جو آوݨ کن آوݨا ، ون٘ڄݨ کن ون٘ڄݨا تے لکھݨ کن لکھݨا وغیرہ۔
قاعدہ نمبر 1:کہیں وی مصدر لازم یا متعدی کنوں فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کن اسم استقبال تے پووݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دے صیغے واحد غائب مذکر کوں آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل التزامی بݨ ویندے۔ جیویں جو ون٘ڄݨا پوسی، کھاوݨا پوسی، لکھݨا پوسی، آوݨا پوسی۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج تھیندی ئِ۔ کھاوݨ مصدر کن فعل مستقبل التزامی دی گردان کجھ ایں تھیسی۔(مفعولی ضمیریں نال )فاعلی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے)۔
ضمیر
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
اوکوں کھاوݨا پوسی
انھیں کوں کھاوݨا پوسی
تیکوں کھاوݨا پوسی
تہاکوں کھاوݨا پوسی
میکوں کھاوݨا پوسی
اساکوں کھاوݨا پوسی
منفصل
منفی
مذکر
اوکوں نہ کھاوݨا پوسی
انھیں کوں نہ کھاوݨا پوسی
تیکوںنہ کھاوݨا پوسی
تہاکوں نہ کھاوݨا پوسی
میکوں نہ کھاوݨا پوسی
اساکوں نہ کھاوݨا پوسی
منفصل
مثبت
مونث
اوکوں کھاوݨی پوسی
انھیں کوں کھاوݨی پوسی
تیکوں کھاوݨی پوسی
تہاکوں کھاوݨی پوسی
میکوں کھاوݨی پوسی
اساکوں کھاوݨی پوسی
منفصل
منفی
مونث
اوکوں کھاوݨی نہ پوسی
انھیں کوں کھاوݨی نہ پوسی
تیکوں کھاوݨی نہ پوسی
تہاکوں کھاوݨی نہ پوسی
میکوں کھاوݨی نہ پوسی
اساکوں کھاوݨی نہ پوسی
متصل
مثبت
مذکر
کھاوݨا پوسس
کھاوݨا پوسنیں
کھاوݨا پوسوی /پوسیا/پوسی ء َ
کھاوݨا پوسنے
کھاوݨا پوسم/پوسمی
کھاوݨا پوسِسے
متصل
منفی
مذکر
کھاوݨا نہ پوسس
کھاوݨا نہ پوسنیں
کھاوݨا نہ پوسوی/ پوسیا/پوسی ء َ
کھاوݨا نہ پوسنے
کھاوݨا نہ پوسم/پوسمی
کھاوݨا نہ پوسِسے
متصل
مثبت
مونث
کھاوݨی پوسس
کھاوݨی پوسنیں
کھاوݨی پوسوی /پوسیا/پوسی ء َ
کھاوݨی پوسنے
کھاوݨی پوسم/پوسمی
کھاوݨی پوسسے
متصل
منفی
مونث
کھاوݨی نہ پوسس
کھاوݨی نہ پوسنیں
کھاوݨی نہ پوسوی /پوسیا/پوسی ء َ
کھاوݨی نہ پوسنے
کھاوݨی نہ پوسم/پوسمی
کھاوݨی نہ پوسسے
قاعدہ نمبر2:تھیوݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف دا استعمال صرف لازم مصادر کن بݨئے ہوئے اسم استقبال دے اڳوں تھیندے۔ اینہہ ڳالھوں کہیں وی مصدر لازم کن فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر لازم کنوں اسم استقبال تے تھیوݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل التزامی بݨ ویندے۔ جیویں جو اوندا آوݨا تھیسی، تیݙا ون٘ڄݨا تھیسی، میݙا بھڄݨا تھیسی وغیرہ وغیرہ ۔ مذکر تے مونث دی گردان انجو انج تھیسی۔ آوݨ مصدر کن فعل مستقبل التزامی دی گردان ݙیکھو۔(اضافی ضمیریں نال)مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
ضمیر
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
اوندا آوݨا تھیسی
انھیں دا آوݨا تھیسی
تیݙا آوݨا تھیسی
تہاݙا آوݨا تھیسی
میݙا آوݨا تھیسی
ساݙا آوݨا تھیسی
منفی
مذکر
اوندا آوݨا نہ تھیسی
انھیں دا آوݨا نہ تھیسی
تیݙا آوݨا نہ تھیسی
تہاݙا آوݨا نہ تھیسی
میݙا آوݨا نہ تھیسی
ساݙا آوݨا نہ تھیسی
مثبت
مونث
اوندی آوݨی تھیسی
انھیں دی آوݨی تھیسی
تیݙی آوݨی تھیسی
تہاݙی آوݨی تھیسی
میݙی آوݨی تھیسی
ساݙی آوݨی تھیسی
منفی
مونث
اوندی آوݨی نہ تھیسی
انھیں دی آوݨی نہ تھیسی
تیݙی آوݨی نہ تھیسی
تہاݙی آوݨی نہ تھیسی
میݙی آوݨی نہ تھیسی
ساݙی آوݨی نہ تھیسی
متصل
مثبت
مذکر
آوݨا تھیسس
آوݨا تھیسنے
آوݨا تھیسیا
آوݨا تھیسنے/تھیسوے
آوݨا تھیسم/تھیسمی
آوݨا تھیسسے
منفی
مذکر
آوݨا نہ تھیسس
آوݨا نہ تھیسنے
آوݨا نہ تھیسیا
آوݨا نہ تھیسنے/تھیسوے
آوݨا نہ تھیسم/تھیسمی
آوݨا نہ تھیسسے
مثبت
مونث
آوݨی تھیسس
آوݨی تھیسنیں
آوݨی تھیسیا
آوݨی تھیسنے/تھیسوے
آوݨی تھیسم/تھیسمی
آوݨی تھیسسے
منفی
مونث
آوݨی نہ تھیسس
آوݨی نہ تھیسنیں
آوݨی نہ تھیسیا
آوݨی نہ تھیسنے/تھیسوے
آوݨی نہ تھیسم/تھیسمی
آوݨی نہ تھیسسے
قاعدہ نمبر3:کہیں وی مصدر لازم یا متعدی کنوں فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کن اسم استقبال پووݨ مصدر کنوں ماضی قریب معروف دا صیغہ واحد غائب (پئے) ون٘ڄݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر(ویسی)۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل التزامی بݨ ویندے۔ مثال دے طور تے لکھݨا پئے ویسی‘کھاوݨا پئے ویسی‘ مرݨا پئے ویسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو انج تھیندی ء ِ۔ لکھݨ مصدر کن فعل مستقبل التزامی دی گردان ݙیکھو۔(مفعولی ضمیریں نال)فاعلی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
منفصل
مثبت
مذکر
اوکوں لکھݨا پئے ویسی
انھیں کوں لکھݨا پئے ویسی
تیکوں لکھݨا پئے ویسی
تہاکوں لکھݨا پئے ویسی
میکوں لکھݨا پئے ویسی
اساکوں لکھݨا پئے ویسی
منفی
مذکر
اوکوں لکھݨا نہ پئے ویسی
انھیں کوں لکھݨا نہ پئے ویسی
تیکوں لکھݨا نہ پئے ویسی
تہاکوں لکھݨا نہ پئے ویسی
میکوں لکھݨا نہ پئے ویسی
اساکوں لکھݨا نہ پئے ویسی
مثبت
مونث
اوکوں لکھݨی پئے ویسی
انھیں کوں لکھݨی پئے ویسی
تیکوں لکھݨی پئے ویسی
تہاکوں لکھݨی پئے ویسی
میکوں لکھݨی پئے ویسی
اساکوں لکھݨی پئے ویسی
منفی
مونث
اوکوں لکھݨی نہ پئے ویسی
انھیں کوں لکھݨی نہ پئے ویسی
تیکوں لکھݨی نہ پئے ویسی
تہاکوں لکھݨی نہ پئے ویسی
میکوں لکھݨی نہ پئے ویسی
اساکوں لکھݨا نہ پئے ویسی
متصل
مثبت
مذکر
لکھݨا پئے ویسس
لکھݨا پئے ویسنیں
لکھݨا پئے ویسیا
لکھݨا پئے ویسنے/ویسوے
لکھݨا پئے ویسم/ویسمی
لکھݨا پئے ویسسے
منفی
مذکر
لکھݨا نہ پئے ویسس
لکھݨا نہ پئے ویسنیں
لکھݨا نہ پئے ویسیا
لکھݨا نہ پئے ویسنے/ویسوے
لکھݨا نہ پئے ویسم/ویسمی
لکھݨا نہ پئے ویسسے
مثبت
مونث
لکھݨی پئے ویسس
لکھݨی پئے ویسنیں
لکھݨی پئے ویسیا
لکھݨی پئے ویسنے/ویسوے
لکھݨی پئے ویسم/ویسمی
لکھݨی پئے ویسسے
منفی
مونث
لکھݨی نہ پئے ویسس
لکھݨی نہ پئے ویسنیں
لکھݨی نہ پئے ویسیا
لکھݨی نہ پئے ویسنے/ویسوے
لکھݨی نہ پئے ویسم/ویسمی
لکھݨی نہ پئے ویسسے
قاعدہ نمبر4:کہیں وی لازم مصدر کنوں فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کن اسم استقبال پووݨ مصدر کن ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر(پیا) تھیوݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر(تھیسی) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل التزامی بݨ ویندے۔ جیویں جو ملݨا پیا تھیسی، آوݨا پیا تھیسی، بھڄݨا پیا تھیسی وغیرہ۔ اسم استقبال دے بعد ئِ چ’’پیا تھیسی‘‘دے ڳنڈھیڄݨ نال بݨݨ آلئیں انھیں ترکیبں دا معنی اے تھیندے جو ’’ملݨ‘‘آوݨ تے بھڄݨ دا کم زمانہ مستقبل ئِ چ کݙہیں کݙہیں پیا تھیسی۔ تے جے کر پیا تھیسی کوں الٹ کرئیں ، تھیسی پیا، بݨا ݙویڄے تاں وت اینہہ ترکیب دا معنی اے تھیندے جو ملݨ آوݨ تے بھڄݨ دا کم تواتر نال تھیسی پیا۔ ملݨ مصدر کن فعل مستقبل التزامی دی گردان ݙیکھو۔(اضافی ضمیریں نال) مفعولی ضمیریں نال گردان خود کیتی ون٘ڄے۔
ضمیر
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
اوندا ملݨا پیا تھیسی
انھیں دا ملݨا پیا تھیسی
تیݙا ملݨا پیا تھیسی
تہاݙا ملݨا پیا تھیسی
میݙا ملݨا پیا تھیسی
اساݙا ملݨا پیا تھیسی
منفصل
منفی
مذکر
اوندا ملݨا نہ پیا تھیسی
انھیں دا ملݨا نہ پیا تھیسی
تیݙا ملݨا نہ پیا تھیسی
تہاݙا ملݨا نہ پیا تھیسی
میݙا ملݨا نہ پیا تھیسی
اساݙا ملݨا نہ پیا تھیسی
متصل
مثبت
مذکر
ملݨا پیا تھیسس
ملݨا پیا تھیسنیں
ملݨا پیا تھیسیا
ملݨا پیا تھیسنے
ملݨا پیا تھیسم
ملݨا پیا تھیسسے
متصل
منفی
مزکر
ملݨا نہ پیا تھیسس
ملݨا نہ پیا تھیسنیں
ملݨا نہ پیا تھیسیا
ملݨا نہ پیا تھیسنے
ملݨا نہ پیا تھیسم
ملݨا نہ پیا تھیسسے
متعدی المتعدی مصادر کن فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ دے قاعدے:
قاعدہ نمبر5:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں اسم استقبال تے پووݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پوسی) آپت ئِ چ ڳنڈھ کرئیں فعل مستقبل التزامی بݨایا ویندے۔ جیویں جو کھواوݨا پوسی، لکھواوݨا پوسی، ملواوݨا پوسی وغیرہ۔ مونث تے مذکر دی گردان انجو ان٘ڄ تھیندی ئِ۔ کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن قاعدہ نمبر 5 دے مطابق فعل مستقبل التزامی بݨا کرئیں قاعدہ نمبر ۱ کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال )
قاعدہ نمبر6:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی کنوں اسم استقبال تے تھیوݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (تھیسی) آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙیوݨ نال فعل مستقبل التزامی بݨ ویندے۔ جیویں جو اوندا ملواوݨا تھیسی، اوندا کھواوݨا تھیسی، اوندا لکھواوݨا تھیسی، اوندا بھڄواوݨا تھیسی وغیرہ۔ کہیںو ی مصدر متعدی المتعدی کن قاعدہ نمبر6 دے مطابق فعل مستقبل التزامی بݨا کرئیں قاعدہ نمبر2 کوں سامݨے رکھیندئیں ہوئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(اضافی تے مفعولی ضمیریں نال)
قاعدہ نمبر7:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر متعدی المتعدی کنوں اسم استقبال پووݨ مصدر کنوں ماضی قریب معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پئے) ون٘ڄݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (ویسی) اے آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل التزامی بݨ ویندے۔ جیویں جو کھواوݨا پئے ویسی، لکھواوݨا پئے ویسی، ملواوݨا پئے ویسی وغیرہ۔ کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن قاعدہ نمبر7دے مطابق فعل مستقبل التزامی بݨا کرئیں قاعدہ نمبر3 کوں سامݨے رکھدئیں ہوئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(صرف مفعولی ضمیریںنال)
قاعدہ نمبر 8:کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کنوں فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر کنوں اسم استقبال ، پووݨ مصدر کنوں ماضی مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر(پیا) تے تھیوݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (تھیسی) اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل التزامی بݨ ویندے ۔ جیویں جو ملواوݨا پیا تھیسی، لکھواوݨا پیا تھیسی، کھواوݨا پیا تھیسی وغیرہ۔ کہیں وی مصدر متعدی المتعدی کن فعل مستقبل التزامی قاعدہ نمبر8 دے مطابق بݨا کرئیں قاعدہ نمبر 4 کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(صرف مفعولی ضمیریںنال)
مصادر مجہول کن فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ دے قاعدے:
قاعدہ نمبر9:کہیں وی مصدر مجہول کنوں فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول کن اسم استقبال تے پووݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پوسی) ۔ آپت ئِ چ ڳنڈھ کرئیں فعل مستقبل التزامی بݨایا ویندے۔ جیویں جو مریجݨا پوسی، سݙیجݨا پوسی، لکھیجݨا پوسی، پڑھیڄݨا پوسی وغیرہ۔ کہیں وی مصدر مجہول کن قاعدہ نمبر 9دے مطابق فعل مستقبل التزامی بݨا کرئیں قاعدہ نمبر1 کوں سامݨے رکھ کرئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔(صرف مفعولی ضمیریںنال)
قاعدہ نمبر10:کہیں وی مصدر مجہول کن فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول کن اسم استقبال ، پووݨ مصدر کن ماضی قریب معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پئے) ون٘ڄݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (ویسی) ۔ اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل التزامی بݨ ویندے۔ جیویں جو مریجݨا پئے ویسی، لکھیڄݨا پئے ویسی، سݙیڄݨا پئے ویسی وغیرہ۔ کہیں وی مصدر مجہول کن قاعدہ نمبر 10دے مطابق فعل مستقبل التزامی بݨا کرئیں قاعدہ نمبر 3 دے مطابق مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال)
قاعدہ نمبر11:کہیں وی مصدر مجہول کن فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول دی چھیکڑی ’’ݨ‘‘حذف کر ݙویسی، ون٘ڄݨ مصدر کنوں اسم استقبال (ون٘ڄݨا) تے پووݨ مصدر کنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پوسی) اے سب آپت ئِ چ ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل التزامی بݨ ویندے۔ جیویں جو مریج ون٘ڄݨا پوسی، سݙیج ون٘ڄݨا پوسی، منگیج ون٘ڄݨا پوسی وغیرہ۔ مریڄݨ مصدر کنوں فعل مستقبل التزامی دی گردان ݙیکھو۔(مفعولی تے فاعلی ضمیریں نال)
ضمیر
مثبت/منفی
مذکر/مونث
واحد غائب
جمع غائب
واحد حاضر
جمع حاضر
واحد متکلم
جمع متکلم
منفصل
مثبت
مذکر
اوکوں مریج ون٘ڄݨا پوسی
انھیں کوں مریج ون٘ڄݨا پوسی
تیکوں مریج ون٘ڄݨا پوسی
تہاکوں مریج ون٘ڄݨا پوسی
میکوں مریج ون٘ڄݨا پوسی
اساکوں مریج ون٘ڄݨا پوسی
منفصل
منفی
مذکر
اوکوں مریج ون٘ڄݨا نہ پوسی
انھیں کوںمریج ون٘ڄݨا نہ پوسن
تیکوں مریج ون٘ڄݨا نہ پوسی
تہاکوں مریج ون٘ڄݨا نہ پوسی
میکوں مریج ون٘ڄݨا نہ پوسی
اساکوں مریج ون٘ڄݨا نہ پوسی
منفصل
مثبت
مونث
او مریج ون٘ڄݨی پوسی
اومریج ون٘ڄݨیاں پوسی
توں مریج ون٘ڄݨی پوسیں
تساں مریج ون٘ڄݨیاں پوسو
میں مریج ون٘ڄݨی پوساں
اساکوں مریج ون٘ڄݨیاں پوسوں
منفصل
منفی
مونث
او مریج ون٘ڄݨی نہ پوسی
او مریج ون٘ڄݨیاں نہ پوسن
توں مریج ون٘ڄݨی نہ پوسیں
تساں مریج ون٘ڄݨیاں نہ پوسو
میں مریج ون٘ڄݨی نہ پوساں
اساں مریج ون٘ڄݨیاں نہ پوسوں
متصل
مثبت
مذکر
مریج ون٘ڄݨا پوسس
مریج ون٘ڄݨا پوسنیں
مریج ون٘ڄݨا پوسیا
مریڄ ون٘ڄݨا پوسنے
مریج ون٘ڄݨا پوسم
مریج ون٘ڄݨا پوسسے
متصل
منفی
مذکر
مریج ون٘ڄݨا نہ پوسس
مریج ون٘ڄݨا نہ پوسنیں
مریج ون٘ڄݨا نہ پوسیا
مریڄ ون٘ڄݨا نہ پوسنے
مریج ون٘ڄݨا نہ پوسم
مریج ون٘ڄݨا نہ پوسسے
قاعدہ نمبر12:کہیں وی مصدرمجہول کن فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے ݙتے ہوئے مصدر مجہول دی چھیکڑی ’’جݨ‘‘ حذف کر ݙویسی۔ باقی دے اڳوں قاعدہ نمبر11 دے مطابق ون٘ڄݨ مصدر کنوں اسم استقبال (ون٘ڄݨا) تے پووݨ مصد رکنوں فعل مستقبل مطلق معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پوسی) ۔ اے سب ڳنڈھ ݙتے ون٘ڄن تاں وت فعل مستقبل التزامی بݨ ویندے۔ جیویں جو مری ون٘ڄݨا پوسی، منگی ون٘ڄݨا پوسی، سݙی ون٘ڄݨا پوسی وغیرہ۔ کہیں وی مصدر مجہول کن قاعدہ نمبر12 دے مطابق فعل مستقبل التزامی بݨا کرئیں تے قاعدہ نمبر11 کوں سامݨے رکھدئیں ہوئیں مشق دے طور تے گردان خود کیتی ون٘ڄے۔ (فاعلی تے مفعولی ضمیریں نال)۔
نوٹ:۔ فعل مستقبل التزامی دے متعلق کجھ ڳالھیں دی وضاحت کرݨ ضروری ئِ۔ جہڑیاں جو اے ہن۔
i جیویں جو فعل مستقبل التزامی دی تعریف کریندئیں ہوئیں بیان کیتا ڳئے جو او ضمائر شخصی جہڑے جو مفعولی صورت ئِ چ ہوندن ( یعنی اوکوں، انھیں کوں، تیکوں، تہاکوں، میکوں تے اساکوں) فعل مستقبل التزامی دی گردان وچ انھیں کوں فاعل دی جا ء تے ورتیا ویندے۔ اینہہ ڳالھوں انھیں شخصی ضمائر دے ڳانڈھے نال بݨݨ آلیاں صیغہ وار ترکیباں مجہولی صورت کوں ظاہر کریندئین۔ تہوں تاں آکھیا ویندے جو فعل مستقبل التزامی مجہولی صورت ئِ چ ای ورتیا ویندے۔
ii جئیں ویلھے اسم استقبال دے بعد فعل مستقبل التزامی بݨاوݨ کیتے’’تھیوݨ‘‘مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف بݨا کرئیں ڳنݙھیا ون٘ڄے تاں وت ضمائرشخصی (اوکوں ، انھیں کوں ، تیکوں ، تہاکوں،میکوں تے اساکوں) دی جاء تے ضمائر شخصی اضافی (ملکیتی) یعنی اوندا ، انھیں دا ، تیݙا، تہاݙا، میݙا تے اساݙا وغیرہ دا استعمال کیتا ویندے۔ جیویں جو اوندا آوݨا تھیسی، تیݙا ون٘ڄݨا تھیسی، میݙا بھڄݨا تھیسی وغیرہ۔ جے کر فعل مستقبل التزامی دی گردان کریندئیں ہوئیں تھیوݨ مصدر کن فعل مستقبل مطلق معروف’’تھیسی‘‘دا استعمال کیتا ون٘ڄے تاں اے ڳالھ یا د رہوے جو جہڑے ݙتے ہوئے مصدر کن اسم استقبال بݨا کرئیں گردان کرݨ مقصود ہووے تاں اوندے کیتے عام طور تے لازم مصدر ای استعمال کیتا ویندے۔ جے کر ایجھیں ترکیبںوچ ضمائر شخصی اضافی دی جا ء تے ضمائر شخصی مفعولی (یعنی اوکوں ، انھیں کوں وغیرہ) وی استعمال کیتے ون٘ڄن تاں معنیاں ء ِچ مزید زور یا تاکید پیدا تھی ویندی ئِ۔ جیویں جو اوکوں آوݨا تھیسی، تیکوں ون٘ڄݨا تھیسی، میکوں بھڄݨا تھیسی وغیرہ۔
iii جے کر فعل مستقبل التزامی وچ ضمائر منفصل دی جا تے ضمائر متصل دا استعمال کیتا ون٘ڄے تاں وت ݙتے ہوئے مصدر کن بݨئے ہوئے اسم استقبال کن پہلوں کئی شخصی ضمیر(فاعلی، مفعولی یا اضافی وغیرہ) استعمال نہ تھیسی۔ بلکہ تھیوݨ، پووݨ یا ون٘ڄݨ مصادر کن بݨئے ہوئے افعال مستقبل مطلق معروف (تھیسی، پوسی یا ویسی) دے نال صیغہ وار ضمائر متصل کجھ ایں استعمال تھیسن۔
الف: صیغہ واحد غائب:صیغہ واحد غائب کیتے ضمیر متصل ’’س‘‘استعمال تھیندی ئِ۔ یعنی پوسی تھیسی تے ویسی دی یائے معروف (ی) کوں حذف کر کے باقی دے اڳوں ’’س‘‘ڳنڈھ ݙتی ویندی ئِ۔ تے وت اے پوسس، تھیسس تے ویسس بݨ ویندن۔ در اصل پوسس پوسی اس، تھیسس تھیسی اس تے ویسس ویسی اس ہوندے تے وت پوسی ، تھیسی تے ویسی دی اخیری یائے معروف ی،تے،اس،دا پہلا’’الف‘‘(جہڑے جو حروف علت ہن) حذف کر کے انھیں دی جا تے صرف ’’زیر‘‘گھت ݙتی ویندی اے۔ یاد رہوے جو یائے معروف’’ی‘‘تے ’’الف ‘‘حروف علت ہووݨ دی وجہ کنوں انھیں دی اواز مدھم ہوندی ئِ۔ یعنی انھیں کوں ’’خفی الصوت‘‘داناں ݙتا ویندے (الف خفی الصوت تے یائے خفی الصوت دی تفصیل اینہہ باب دی ابتداء وچ ݙتی ڳئی ئِ) اے حروف علت عام طورتے حذف تھی کرئیں زیر یا زبر بݨ کے رہ ویندن۔ لہٰذا پوسی اِس ، تھیسی اِس تے ویسی اِس ، پوسس، تھیسس تے ویسس رہ ویندن۔
ب: صیغہ جمع غائب:صیغہ جمع غائب ئِ چ استعمال تھیوݨ آلی ضمیر متصل’’پوسے نیں ، تھیسے نیں تے ویسے نیں‘‘ہوندی ئِ۔ پر پوسے، تھیسے تے ویسے دی چھیکڑی یائے مجہول کوں حذف کر کے اے لوظ پوسنیں ، تھیسنیں تے ویسنیں بݨا ݙتے ویندن۔
ج: صیغہ واحد حاضر:صیغہ واحد حاضر نال استعمال تھیوݨ آلی ضمیر متصل پوسی آ، تھیسی آ ، ویسی آ ہوندی ئِ۔ الف مد (آ) ہمیشاں ݙو ’’الف‘‘دے برابر سمجھیا ویندے۔ اے ݙوہیں الف خفی الصوت ہوندن پر کٹھے تھی کرئیں متحرک (مد آلے الف ئِ چ تبدیل تھی ویندن) تھی ویندن۔ یا تاں ’’آ‘‘ دے پہلے الف خفی الصوت کوں حذف کر کے پوسی آکوں پوسیا، تھیسی آ کوں تھیسیا تے ویسی آ کوں ویسیا بݨا ݙتا ویندے ۔ یاد رہوے جو انھیں لوظیں ئِ چ الف کن پہلے آوݨ آلی یائے معروف یائے خفی الصوت ہوندی ئِ۔ تے یا وت یائے معروف یعنی یائے خفی الصوت ’’ی‘‘دے اُتے علامتی طور تے الف خفی الصوت (ئَ) گھت ݙتا ویندے۔ یعنی اے لوظ پوسیئَ، تھیسی ئَ یا ویسی ئَ بݨ ویندن۔
د: صیغہ جمع حاضر:صیغہ جمع حاضر وچ ضمیر متصل پوسنے یا پوسوے ، تھینسے یا تھیسوے، ویسنے یا ویسیوے استعمال تھیندی اے۔ در اصل اے ضمیر پوسے نے یا پوسے وے ، تھیسے نے یا تھسے وے ، ویسے نے یا ویسے وے ہوندی ئِ۔ انھیں وچ آوݨ آلی یائے مجہول ’’ے‘‘کوں حذف کر ݙتا ویندے۔ تاں وت اے لوظ پوسنے یا پوسوے تھیسنے یا تھیسوے ، ویسنے یا ویسوے بݨ ویندن۔
ر: صیغہ واحد متکلم:۔صیغہ واحد متکلم وچ ضمیر متصل ’’م‘‘ڳنڈھی ویندی ء ِ۔ تاں وت اے لوظ ’’پوسمِ، تھیسمِ، ویسمِ‘‘بݨ ویندن۔ در اصل اے لوظ ، پوسی اِم، تھیسی اِم ، ویسی اِ م ہوندن۔ لہٰذا پوسی، تھیسی، ویسی دی چھیکڑی یائے معروف تے اِم دا پہلا الف خفی الصوت ہووݨ دی وجہ کن حذف کر ݙتے ویندن تے انھیں دی جا ء تے صرف ’’زیر‘‘گھت ݙتی ویندی ئِ۔ اینہہ ڳالھوں اے لوظ پوسمِ ، تھیسمِ یا ویسمِ بݨ ویندن۔ بعض اوقات اے لوظ پوسمِ دی بجائے پوسمی ، تھیسم دی بجائے تھیسمی تے ویسمِ دی بجائے ویسمی وی لکھئے ویندن۔
س: صیغہ جمع متکلم:صیغہ جمع متکلم وچ ضمیر متصل ڳنڈھ کرئیں اے لوظ پوسسے ، تھیسے تے ویسسے لکھئے ویندن۔ در اصل اے لوظ پوسے سے ، تھیسے سے تے ویسے سے ہوندن۔ پر ہوسے ، تھیسے تے ویسے دی چھیکڑی یائے مجہول حذف کر کے انھیں لوظیں کوں پوسسے ، تھیسسے تے ویسسے بݨا ݙتا ویندے۔
4 جئیں ویلھے فعل مستقبل التزامی دی گردان کیتی ویندی ئِ جے کرپوسی یا تھیسی دی جا تے لوظ ویسی دا استعمال تھیسی ۔ تاں وت ݙتے ہوئے مصدر کن بݨئے ہوئے اسم استقبال دے بعد تے ویسی کن پہلوں پووݨ مصدر کن بݨی ہوئی ماضی قریب معروف دا صیغہ واحد غائب مذکر (پئے) دا استعمال وی کیتا ویندے۔ جیویں جو اوکوں ون٘ڄݨا پئے ویسی، تیکوں کھاوݨا پئے ویسی، میکوں ملݨا پئے ویسی وغیرہ۔
____