আলগা চৰেৰ বাইচাৰ
কন্দৰ্পজিৎ কল্লোল
(১)
আনন্দ কালি চাকৰিত যোগদান কৈৰ্বো । কাইল্কাৰ থাকিয়া অ'ৰ পৰিচয় হবো আনন্দ টেট মাষ্টাৰ । বাড়ীৰ সগাৰে মনত খুব আনন্দ । আনন্দক নিয়া অন্য এক আনন্দ । কিন্তু তাৰ মাজতে দুইটা কাৰণত সগাৰে মনত আনন্দেৰ মাজতো নিৰানন্দৰ আভ্যন্তৰীণ প্ৰলেপ । একেটা হৈল কালি অয় বাড়ী ছাড়িয়া দূৰত যাবো । তাৰোপৰি যেঠেই-সেঠেই নাহয়, আলগা চৰত । আলগা চৰেৰ থাকিয়া কিছু দূৰত হৈল মংলুৰ চৰ । মংলুৰ চৰেৰ নাম শুইন্লে বৰো বৰো মস্তানেৰো কৈল্জা কাঁপিয়া উঠে । আৰ্ আনন্দ হৈল একজন সাদা-ভোদা চেংৰা । মংলুৰ চৰেৰ সৰ্দাৰ জামাল মিঞা । ডাক নাম মংলু সৰ্দাৰ ওৰফে মংলু মস্তান ওৰফে মংলু ডাকাইট ।
সকাল হৈল । আনন্দ বিৰাইল । বিকাল যায়া পাইল গন্তব্যস্থান । ৪২ নং আলগা চৰ এল.পি. স্কুলেৰ হেড্ মাষ্টাৰ ৰসিদ আলীৰ বাড়ী । আলগা চৰেৰ দক্ষিণে ৪ কিলোমিটাৰ ফাঁকত একখান হিন্দু ধৰ্মাৱলম্বী গাঁও আছে । দুৰ্গাপুৰ গাঁও । ৩০ ঘৰেৰ মতোন হিন্দু মানুস আছে । প্ৰায় ২০ ঘৰ মানুস মাছমৰীয়া (মাঝি) সম্প্ৰদায়েৰ । ২/৩ ঘৰ বিহাৰী আৰ্ ৫/৬ ঘৰ বাংলাদেশৰ ৰংপুৰেৰ থাকিয়া প্ৰায় ১৫০ বছৰ খানিক আগতে আসিয়া বসৎ কৰা ৰাজবংশী মানুস ।
আলগা চৰেৰ থাকিয়া পশ্চিমে ৫ কিলোমিটাৰ মান গেইলে মংলুৰ চৰ । ভাৰত-বাংলাদেশেৰ সীমান্ত অঞ্চল । আলগা চৰ, মংলুৰ চৰ, মতিৰ চৰ, বালুগঞ্জ, হলদিয়া চৰ, ভাতাৰমাৰী, লুঙিবান্দা আদি জাগাক নিয়া বিশাল অঞ্চলক একলগে আলগা চৰ বুলি কোৱা হয় । কিন্তু আলগা চৰেৰ ভিতৰাত অনেক কয়েকখান গাঁও আছে । আৰ্ বেছিভাগেয় বাংলাদেশেৰ থাকিয়া আসিয়া বসৎ কৰা মানুস । তাৰ জৈন্যে ঐ জাগাৰ ভাষা খিচিৰি হয়া গেইছে । ৰংপুৰী, মৈমনসিঙি, চটগাইয়্যা, ছিলেটি, বৰিশালী আদি বিভিন্ন ভাষাৰ মিশ্ৰিত ৰূপ শুনা যায় ।
ৰসীদ আলীৰ বন্ধু হৰিপ্ৰসাদ নমঃশূদ্ৰ দুৰ্গাপুৰ গাঁৱেৰ বাসিন্দা । ঐ গাঁৱত ধনী মানুস নাই বুলিলেয় হয় । তাৰে ভিতৰাত হৰি একটুখানিক সচ্ছল বেপাৰী । অৰ্ বাড়ীতে আনন্দেৰ থাকাৰ যোগাৰ কৰিয়া দিল্ । হৰিপ্ৰসাদেৰ বাড়ীত মাত্ৰ ৪ জন সদস্য । অৰ্ বউ কাঞ্চন বালা, বেটা অনিল (৫ম শ্ৰেণীত পঢ়ে) আৰ্ বেটী লিপিকা (১৮ বছৰত ভৰি দিছে, সপ্তম শ্ৰেণী পৰ্যন্ত্য পঢ়িয়া লেখা-পঢ়া বাদ দিছে ।)
আনন্দৰ মনত আনন্দ নাই । ঐ অঞ্চলত কাৰেণ্ট আছে যুদিও থাকা নাথাকা প্ৰায় সমান । তাৰোপৰি ঐ গাঁৱত এমন একটাও বাড়ী নাই তাৰ বাড়ীত টিভি আছে । সৈন্দা লাগিল । আনন্দক যেইটা ৰুম দিছে ঐটাত কাপুৰ-কাণি ঠিক্ কৰিয়া থয়া বাহাৰাত বাহিৰ হৈল । কাঞ্চন আউদৰত কয়েকটা বেটিছাৱাৰ লগত গল্প কৰি আছে । আনন্দয় পুছিল
- কাকী, ওচৰত দোকান আছে নাকি ?
- ছটো দোখান এখেনা আছে । নক্তে যা, অল্প পৰে আন্দাৰ হৈলে বন্দ কৈৰ্বে । ডাইন ফাকে আখোনা আগাইলে দোকান দেখা পাবু ।
আনন্দ আগবাঢ়িয়া গেইল । আনন্দ চেংৰাটা ভাল যুদিও অল্প-সল্প নিশা খাওয়াৰ অভ্যাস আছে । বিশেষ কৰি বান্দৰ সাদা লাগেয় । আৰ্ সপ্তাহত দুইদিনমান মদ খাওয়া অভ্যাস । দোকানত এটা চেংৰী বসিয়া আছে ।
- মাই, বান্দৰ সাদা আছে নাকি ?
- মুঁই তোৰ কথাটা বুজ্লু না ।
- দোকানত আৰ্ কায় আছে ?
- বাবা আছে, ডাকে দেং ৰু ।
- কাকা, বান্দৰ সাদা আছে নাকি ?
- বা কুতি থাকিস তুই ?
- মুঁই উত্তৰ পাৰেৰ মানসি ।
- বা এটাইতো বান্দৰ সাদা পাৱা যায় না । পাতা সাদা আছে ।
উপায় নাপেয়া পাতা সাদাকে কিনিল । অনেক দূৰ পৰিশ্ৰম কৰিয়া আইস্ছে, একটুখানিক পান কৰিবাৰ পাইলে ভাল আছিল । কিন্তু অচিনাকী জাগা । নতুন কৰিয়া আইস্ছে । কাকোতো কথাটা পুছিবাৰ উপায় নাই ।
- বাহে, আৰো কুনো নেশা কৰেন নাকি ? গাঁজা-ঠাজা ।
- না কাকা, মুঁই গাঞ্জা নাখাং । কিন্তু !
- কিন্তু টা খুলি ক' বা ।
- মানে !
- বুজ্ছি । লাল পানী এই গ্ৰামে পাবু না । বাজাৰে লুকাই্য়্যা বিক্ৰী হয় । কিন্তু ধোলা পানী পাবু ।
- ধোলা পানী মানে ?
- মানে লোকাল্ গেলা মদ । চাউলেৰ মদ ।
হাওলে হাওলে গাঁৱেৰ মানুসেৰ লগত চিনাকি হয়া উঠিল । সকাল ৬/৭ টাত ঘুমেৰ থাকিয়া উঠে । স্কুলত ১০ টাত যায়া পায় । স্কুল নাম মাত্ৰ । কুনো আইন-কানুনে ঢুকিয়া নাপাৱা অঞ্চল । খৰালি দিনত কয়েক দিন ১টা পৰ্যন্ত্য স্কুল হয় । বাকী বছৰেৰ বেছিভাগ দিন বানপানীৰ জৈন্যে স্কুল নাহয় ।
(২)
আজি একমাস সম্পূৰ্ণ হৈল । আলগা চৰেৰ দুৰ্গাপুৰ গাঁওত আনন্দ হয়া উঠিল সগাৰে পৰিচিত । নিজেৰ গাঁওয়েৰ মানুসেৰ মতোন হয়া পৰিল । তাতে আজি ৰবিবাৰ, স্কুলো নাই । সকালে উঠিয়া দেখে আজি কাৰেণ্টো আছে । ব্লুটুথ প্লেয়াৰটা অন কৰিল । জুবিনেৰ একেটা গান লাগেয়া দিয়া মুখ ধুবাৰ গেইল ।
________ স্বপ্নের ঠোঁটে গোধূলি বেলা
________ তোমার ঠোঁটে ফাগুন . . .
________ কোকিলার ঠোঁটে শিমুল রাঙা
________ আমার ঠোঁটে আগুন . . .
লিপিকা: আইজ কোন কৰবু আনন্দ দা, স্কুল তো নাই ।
আনন্দ: চা খায়া উঠিয়া চিন্তা কৰিম ।
অনিল: আনন্দ দা, মোক আইজ অল্প হিসাপ শিকাবু ।
আনন্দ: ঠিক আছে হবো ।
“এই আনন্দ চা খাইবেৰ আয় ।” কাঞ্চনে চা খাবাৰ ডাকাইল । কাঞ্চনেৰ কথাগুলা দুৰ্গাপুৰ গাঁওৰ থাকিয়াও অল্প বেলেগ । অৰ কথাত গ্ৰাম বাংলাৰ টান আছে । কিন্তু মিশ্ৰিত হয়া উঠিছে ।
- কাকা কুতি গেইছে কাকী ?
- তোৰ কাহা ভোৰে উইঠ্যা নৌকা লৈয়া গেছে । আইজ অইব্বাৰ । বাজাৰ হাটত কাম নাই । তাৰ লাইগ্যা উয়ায় ভোৰে উইঠ্যা নৌকা লৈয়া মাছ ধৰবাৰ গেছে ।
- এখন মুঁই অনিলক অল্প অংক শিকাইম । তাৰ পৰে বিকাশেৰ লগত একঠেই যাইম । (বিকাশ ঐ গাঁওৰ একজন চেংৰা ।) আজি দিফৰ ভাত নাখাইম । আইসতে আইসতে বিকাল হবো ।
লিপিকা: মুঁই আৰ্ ভাবছিনু তোৰ সাথে বাজাৰ যাইমু ।
আনন্দ: আজি ৰবিবাৰ । আজি বাদ দে । বাজাৰ প্ৰায় বন্ধৰ মতোন । বুধবাৰ স্কুল বন্ধ আছে । ঐদিন নিয়া যাইম ।
কাঞ্চন: যাবু তো যা । কিন্তু বেশী বেশী নাকৰিস । লিমিটত থাকিস । গ্ৰামে নয়া মানশি তুই । তোৰ কাহা জাইন্লে খাৰাব পাইবে । আৰ্ হামাৰ গ্ৰামেৰ চাইৰোপাহে মুছলিম মানুসেৰ বসৎ । কথাডা মনে ৰাখবু ।
তাৰ মানে কাকী কথাটা বুজিছে । সাবধানে খাওয়া লাইগ্ব ।
১১ টাত বিকাশ আসিল । অৰ্ লগত আনন্দ বাইৰ হয়া গেইল । লক্ষ্যস্থান গাঁওৰ শেষ সীমাত থাকা পল্টুৰ বাড়ী । অতে দেশি চুলাই পাৱা যায় । বিকাশে মুৰ্গী কিনিয়া পল্টুৰ বাড়ীত ৰান্দিবাৰ দিছে । টাকা দিলে পল্টুৰ বউ ৰান্দিয়া দেয় । বিকাশে পুছিল
- আনন্দ এটাই আসি তোৰ কিৰহম নাইগ্ছে ।
- ভালে লাগিছে ।
- বাড়ীৰ কথা মনে পৰে না নাই ?
- বাড়ীৰ কথা কি মনে নাপৰিবাৰ পায় নাকি ?
- বাড়ীত তোৰ কাই কাই আছে ?
- বাবা, মা, বৰো ভাই, বৌদি আৰ্ ছট্টো ভাতিজাটা ।
- বইন নাই ?
- বাই ..... মানে দিদি আছে । বিয়া হয়া গেইছে ।
- আৰ্ অটাই .. মানে ঐপাৰে তোৰ জায়গাত কুনো চক্কৰ-ঠক্কৰ নাই নাকি ?
- ঐলা নাই ভাই ।
- তাইলে এইখানে একটা পটেয়া নে । অ' তুইতো পঢ়া-শুনা কৰা চেংৰা । টেট মাষ্টাৰ । তোৰ লাইক চেংৰী এটাই পাবু না । না কাকো পছন্দ কৰিছিস ?
- নাইৰে বিকাশ, ঐ চক্কৰ-ফক্কৰত এলাও পৰুং নাই । খালি একটায় খাৰাব নিশা । মাজে মধ্যে অল্প মদ খাং । কাকী কিন্তু সাবধান কৰি দিছে । বেসি খাৱা নাযাবো ।
খাবাৰ বসিল । পল্টুৰ বউ মাংসৰ বাটি আনিয়া দুয়োজনকে দিল্ ।
আৰ্ চিল্লিয়া কাবাক কৈল - হাড়ীটা ধৰি আওছে ।
আজিৰ যুগতো হাড়ী । আনন্দ আচৰিত হৈল । ভিতৰেৰ থাকিয়া হাড়ী আৰ্ গেলাস নিয়া একটা চেংৰী বাইৰ হয়া আসিল । বয়স ২০/২২ হবো ।
“এইডা হামাৰ বেটি । মানে বেটিৰ মতোন । বন্যাত ভাসি আসা । তখন মাইয়্যাডাৰ বয়স ৪/৫ আছিল । নিজেৰ পৰিচয় দিবাৰ নাপাৱাত হামায় ৰাখি দিছি । হামাৰো পলা-পান নাই । ইয়েৰ নাম ৰাখছি মমতা ।” - পল্টুৰ বউয়ে আনন্দক কৈল ।
আনন্দয় জীবনত প্ৰত্থম বাৰেৰ জৈন্যে যেন মনেৰ ভিত্ৰাত অন্য এক শিহৰণ অনুভব কৰিয়া আছে । ক্ৰমশঃ প্ৰেমেৰ নিশা আৰ্ মদেৰ নিশা অৰ্ বুকেৰ ভিত্ৰাত একাকাৰ হয়া উঠিবাৰ ধৰিল ।
“কিৰে আনন্দ যাবু না নাই । ৪টা বাজিলেক । তুই কছিলু বেসি খাবু না । আৰ্ এলা দেহুং তোৰ যাৱাৰ নাম নাই । চল যাই ।” - বিকাশে কৈল ।
- ৫টাত যামু । আৰ্ অল্প খাই ।
- না আৰ্ নানাগে । পৰে মানুস মোকে খাৰাব ক'বে ।
- আৰে ভাই, কুছ নহী হোগা । আৰ্ অল্প ।
“এই ম ম তা - আৰো অল্পখানিক নিয়া আয়তো ।”
আনন্দৰ মুখত এই কথা শুনি বিকাশ আচৰিত হয়া উঠিল । - হু নে । - হেই ম ম তা ... ঢালি দে না । মুঁই আইজ জীবনে পত্তম বাৰেৰ লাগি কাবাৰ প্ৰেমত পৰ্ছুং । আইজ খাইম মুঁই । - কাৰ প্ৰেমত ? (বিকাশ আৰ্ মমতা একলগে কয়া উঠিল ।) - নিজেৰ জীবনেৰ প্ৰেমত । দুইটা চকুৰ প্ৰেমত । - আৰে দুইটা চৌখেৰ প্ৰেমত নাপৰিয়া কি চাইৰ্টা চৌখেৰ প্ৰেমত পৰ্বু নাকি ? বাদ দে এইল্ল্যা । চল যাই । (বিকাশে কৈল ।)
(৩)
আজি বুধবাৰ । স্কুল বন্ধ । কথা মতে আনন্দ বাইৰ হৈল লিপিকাক নিয়া বাজাৰত যাবাৰ । দুৰ্গাপুৰেৰ থাকিয়া প্ৰায় এক কিলোমিটাৰ হাটিয়া যাৱা লাগে । তাৰ পৰে টেম্পু দিয়া ৩ কিলোমিটাৰ গেইলে আলগা চৰেৰ বাজাৰ ।
- আনন্দ দা, ৰবিবাৰেৰ কতা মনে আছে ?
- কি কথা ?
- ঐ দিন মাল খায়া টাল হয়া কি কছিলু ?
- কি কছিলুং ?
- দুইটা চৌখেৰ প্ৰেমত পৰাৰ কতা ।
- ধুৰ্ নিশাৰ ঠেলাত কিজান্ কছুং মনত নাই ।
- মনে থাউক্ আৰ্ নাথাউক্ চৌখ দুইটা কাৰ ?
- আৰে নিশাতে কছিলুং । মনে নাই ।
আনন্দ আৰ্ লিপিকাক একলগে যাৱা দেখি গাঁৱেৰ মহিলাগুলাৰ মাজত চৰ্চা আৰম্ভ হৈল । একজনে আৰেকজনক কয়া আছে - মাইয়্যাটাৰ ভাগ্য ভাল । যে ভাবে দুইটায় যাবাৰ নাইগ্ছে মনে হয় টেট মাষ্টাৰ আৰ্ লিপিকাৰ চক্কৰেৰ এইটা আৰম্ভণি ।
লিপিকাৰ মনতো আনন্দৰ প্ৰতি অনুৰাগ বাঢ়ি আসিবাৰ ধৰিছে । কিন্তু আনন্দৰ দুই চকুত খালি মমতা আৰ্ মমতা ।
সৈন্ধ্যা সময় । আনন্দ গাঁৱেৰ দোকানেৰ অত্তি আড্ডা মাৰিবাৰ গেইছে । কাঞ্চনে লিপিকাক কৈল
- বাজাৰ থাকি যে এতোগুলান জিনিস ধৰি আসছি, টেকা কুতি পাছিস ?
- আনন্দ দায় দিছে ।
- গ্ৰামেৰ বেটিছাওয়া গুলায় নানান কতা কোৱা শুনছুং । কতাটা ?
- আৰে মাও, কাই কি কয় কৌক্ । মুঁই ঐলা ভয় কৰংনা ।
- তাও, তোৰ বাপেৰ সন্মানেৰ কতা আছে । আৰ্ আনন্দ হৈল শিক্ষিত চেংৰা । আৰ্ তুই ! আনন্দ কি তোক কিছু কৈছে নাকি ?
- নাকয় । আৰে ঐলা কতা বাদ দে ।
আজি শুকুৰবাৰ । আনন্দয় দৰমহা পাইছে । মনতে ভাবিল- আজি একমাসেৰ থাকা-খাৱাৰ টাকা দিবাৰ লাইগ্ব । সৈন্ধ্যা হৰি কাকা থাকিলে দিয়া দিম ।
সৈন্ধ্যা সময় । হৰি বাড়ীত আসিল । কিন্তু গত ৩৫টা দিনে দেখা হৰি কাকা আজি অন্য ৰূপত । কথাটা কি ? আনন্দয় মনতে ভাবিবাৰ ধৰিল । ৩৫ দিনে হৰি কাকাক মদ খাৱা নাদেখিলুং । যুদিও চুপচাপ খায় টেৰ পাৱা যায় নাই । কিন্তু আজি অন্য ৰূপত ।
আনন্দ ... এইদিকে আয় । হৰিপ্ৰসাদে পাকঘৰ থাকি ডাক্ দিল ।
অ' তাৰ মানে কাকায় আজি বোধায় টাকাৰ কথা ক'ব । এমনে কবাৰ বেয়া পায়, যাৰ জৈন্যে মদ খায়া আইস্ছে । (আনন্দয় মনতে ভাবিলে ।)
- বসো আনন্দ । কাঞ্চন, মাংস ভাজি হৈছে না নাই । চাইৰ টুকুৰা আগত দেতো দুইটা বাটিত ।
এই কথা কয়া দুইটা গেলাসত মদ ঢালিল ।
- কিৰে তোৰ আইজ কি হৈছে । (কাঞ্চনে কৈল ।)
- আইজ হামাৰ আনন্দেৰ দিন । আনন্দ, তুই যুৱান চেংৰা । কিছু সৰম কৰিস্ না । একটা গেলাস ধৰ্ ।
- কিসেৰ আনন্দ কাকা ?
- পৰে কৈম । কাঞ্চন, আগত মাংস দুইঠুমা কৰি দেওতো ।
- কাকা, একমাস হৈছে । কতো দেওয়া লাইগ্ব ।
- কি কতো ?
- মানে কয় টাকা ?
- কিসেৰ টাকা ।
- ঘৰভাৰা । থাকা-খাৱাৰ ।
হৰিপ্ৰসাদে গেলাসেৰ মদখিনি ঢক্ঢকেয়া খাইল । তাৰ পৰে কৈল -
তোৰ টাকা মোৰ টাকা, মোৰ ঘৰ তোৰ ঘৰ; তোৰ চোখ মোৰ চোখ, মোৰ চোখ তোৰ চোখ ।
- কাকা, এগুলান কি কবাৰ ধৈৰ্ছেন বুজা পাং নাই ।
- আৰে বাদ দে । কি বা কইলং মুঁইয়ে নাজানি ।
- কাকা, টাকাৰ কথাটা ?
- টাকা নানাগে বা । লিপিকাৰ জন্মেৰ ৮ বছৰ আগে মোৰ একটা বেটা আছিল । উয়ায় বৰো হৈলে আইজ তোৰ বয়সেৰ হৈলেক হয় । হামাৰ গ্ৰামেৰ কতো ছাওয়া বাপেৰ টেকায় খায় । মোৰ বৰো বেটা বিমল বাচি থাইক্লে তোৰ নাহান বৰো হৈলেক হয় । টাকাৰ কতা আৰ্ কবু না, গেলাস ধৰ্ । আৰেকটা কতা কতো ।
- কি কথা ?
- ৰবিবাৰে যে দুইটা চকু, দুইটা চকু কয়া আছিলু, অই চোখ দুইটা কাৰ ?
- নাহয় ৰে কাকা, নিশাতে কিবা কছিলুং আৰ্ ।
আনন্দয় ভাবিল কাকায় মমতাৰ কথাটা টেৰ পাইছে হয়তো । এই শালা বিকাশটায় কৈছে নাকি !
আৰে বেটা টেট মাষ্টাৰ, তোৰ টাকা মোৰ টাকা, মোৰ ঘৰ তোৰ ঘৰ; তোৰ চোখ মোৰ চোখ, মোৰ চোখ তোৰ চোখ । এই কতাটায় বুজলু না । হৰিপ্ৰসাদে মনেৰ ভিত্ৰাত কয়া উঠিল ।
এমন কৰিয়ায় চলিবাৰ ধৰিল আনন্দেৰ জীবনযাত্ৰা । প্ৰিয় পাঠক, কিছুগুলান কথা নিজেয় ধাৰণা কৰিয়া নিবাৰ পান । যেমন- আনন্দ হৈল টেট মাষ্টাৰ, অ'ৰ আছে Android Mobile. বাড়ীত ভিডিঅ' কলিং কৰে, ম'বাইলত নানান জিনিস দেখে, দেশ-বিদেশেৰ খবৰ শুনে । এইগুলান লিপিকাহৰেৰ বাড়ীৰ মানুসেৰ জৈন্যে, এমন্কি ঐ গাঁৱেৰ মানুসেৰ জৈন্যে নতুন অভিজ্ঞতা । যায় যায় ঘটনাটা পঢ়িয়া আছেন আৰো কিছু নিজেয় কল্পনা কৰিয়া নেন । মুঁই আৰ্ বেসি অকথা নাকয়া আসল ঘটনাৰ দিকে যাং ।
দিন যায়া যায়া আনন্দৰ তিনমাস পাৰ হৈল দুৰ্গাপুৰ গাঁওত । শনিবাৰে এক সপ্তাহেৰ ছুটি নিছে । হাজাৰে হৌক নিজ বাড়ীৰ টান সগাৰে থাকে । কালি ৰবিবাৰে বাড়ী আসিব ।
অনিল আৰ্ লিপিকা কিছুদূৰ আগেয়া দিবাৰ আসিল , গাঁৱেৰ মাথা পৰ্যন্ত্য । লিপিকাৰ চকু টলমল্ ।
- আৰো আসিবিতো আনন্দ দা ?
- আৰে পাগ্লি সাত দিন পৰেয় তো আসিম । (মনতে ভাবিলে- মমতাৰ বাড়ীত কি মদ খাবাৰ নাগেইলে মোৰ চলিবো নাকি ?)
আনন্দ গাঁওৰ থাকিয়া বাইৰ হয়া টেম্পুত উঠিল । লিপিকা একবুক আবেগ আৰ্ বিষাদ বুকত বান্দিয়া ঘৰমুৱা হৈল ।
ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ পাৰ । সময় ১১ টা । ১২ টাত লঞ্চ ছাড়িব । দূৰেৰ থাকিয়া বিকাশক দেখা পাইল, ছাইকেল নিয়া আসিয়া আছে । মনতে ভাবিল- আৰে আজি সকালে বিকাশক লগ কৰা নাহৈল । অয় বেয়ায় পাইল নাকি !
বালাৰ চৰত ছাইকেল ৰাখিয়া বিকাশ তাৰাহুৰা কৰি আসিয়া আছে । - আনন্দ আনন্দ ...... - বিকাশ, আজি তোক লগ কৰিবাৰ .. - আৰে ঐলা কতা বাদ দে । ঘটনা বিষম । - কেনে কি হৈছে ? - মুঁই ১০টাত গ্ৰামেৰ ঐমাতাত একটুখানিক খাং বুলি গেছিলং । আইজ ৯.৩০টাৰ অত্তিৰ ঘটনা । মংলুৰ চৰেৰ মংলু ডাহাইটেৰ বেটা জয়নালে গ্ৰামেৰ নদীৰ পাৰ থাকি চেংৰীটাক উঠে নিয়ে যায় । - কুন চেংৰী ? - #মমতা । - কি !
(৪)
মংলু ডাকাইট ওৰফে জামাল মিঞাৰ বাড়ী । মংলুৰ তিনটা বেটিছাৱা । বৰো বেটিছাৱা ফাতেমাৰ দুই বেটা জলিৰ আৰ্ জয়নাল । মাজকিলা বেটিছাৱা ৰহিমাৰ এক বেটা জাকিৰ আৰ্ এক বেটি জেৰিনা । আৰ্ দুই-তিন বছৰ আগত ছামিনাক বিয়া কৰায় । অ'ৰ একমাত্ৰ কৈন্যা জুবেইদা । তাৰপৰ জলিলেৰ বউ মেৰিনা আৰ্ অ'ৰ দুইটা বেটা । জয়নালেৰ বউ মিনাৰা আৰ্ অ'ৰ এক বেটা । এক বৃহৎ পৰিয়াল । তাৰ পৰে ফিৰ্ জয়নাল পালেয়া নিয়া আসিল মমতাক । জয়নালেৰ বেটিছাৱা মিনাৰায় পত্থমে প্ৰতিবাদ কৰ্ছিল যুদিও ডাকাইটেৰ বাড়ীত প্ৰতিবাদেৰ কুনো মূল্য নাই ।
জয়নালেৰ মাও ফাতেমা আছিল ধাৰ্মিক নাৰী । অ'য় বেটাক কয়া দিছে যে মমতায় নিজে মন নাদেৱা পৰ্যন্ত্য অ'ৰ গাওত (শৰীৰত) হাত দিবাৰ নাপাবো । ঠিক ৰামায়ণেৰ কাহিনীৰ মতোন । সীতাৰ মন জয় কৰাৰ জৈন্যে ৰাৱণে যেমন বিভিন্ন প্ৰকাৰে চেষ্টা কৰ্ছিল, ঐৰকম কৰি জয়নালে মমতাৰ মন জয় কৰাৰ চেষ্টা কৰি আছে ।
আনন্দৰ বাড়ী যাৱা নাহৈল । বাড়ীত ফোন কৰিয়া কয় যে স্কুলত স্কুল ইন্সপেক্টৰ ভিজিটিং কৰিবাৰ আসিব, তাৰ জৈন্যে এই মাসত যাবাৰ নাপাবো । তাতে নৌতন চাক্ৰি । আইসা মাসত যাইম বুলিয়া কৈল ।
আনন্দ এক সপ্তাহ পৰে ঘূৰি আসিলে লিপিকায় মনত যেই আনন্দ পাইল হয় এলা আৰ্ অ'ৰ মনত ঐ আনন্দ নাই । কাৰণ লিপিকা তথা গাঁৱেৰ সগ্ মানুসে জানিয়া পাইছে যে আনন্দয় বাড়ী নাযেয়া ঘূৰিয়া আসাৰ আসল কাৰণ ।
পুলিসে দুৰ্গাপুৰ গাঁওত আসিয়া ডায়েৰীৰ পাতাত ঘটনাটা লেখিয়া নিয়া যায় । কিন্তু মংলু ডাকাইটেৰ বেটাৰ বিৰুদ্ধে পুলিসে যে কিবা আইনি ব্যবস্থা নিব, এই বিষয়ত গাঁৱৰ মানুসেৰ ভৰসা নাই ।
পল্টুৰ বাড়ীত মদ খাবাৰ গেইল আনন্দ আৰ্ বিকাশ । পল্টুৰ বউয়ে মদ আনিয়া দিল । আজি মাংসৰ ব্যবস্থা নাই । গাঁৱেৰ দোকানেৰ থাকিয়া দশ টাকাৰ চানা ভাজা কিনিয়া আইন্ছে । পল্টুৰ বাড়ীখান আৰ্ আগেৰ মতো নাই । চাইৰোদিকে যেন শূন্যতা । অ'তে মদ খায়া আনন্দ আৰ্ বিকাশে মংলুৰ চৰত যাৱাৰ বুদ্ধি কৰিল । আজি বুধবাৰ । আইসা ৰবিবাৰে মংলুৰ চৰেৰ বাজাৰত যাব । আনন্দয় কৈল - দেখা যাউক অ'তে যায়া মমতাৰ বিষয়ে কিছু তথ্য পাৱা যায় নাকি ।
একসপ্তাহেৰ থাকিয়া মংলু ডাকাইট বাড়ীত নাছিল । আজি দিফৰ বাড়ীত আসিয়া থাকাতে ৰাস্তাতে মানুসেৰ মুখত শুনে যে অ'ৰ বেটা জয়নালে দুৰ্গাপুৰ থাকিয়া চেংৰী একটা পালেয়া নিয়া আইস্ছে । বাড়ীত আসিয়া ফাতেমাক ডাক্ দিল্ ।
- কিৰে ফাতেমা, গাটাৰ (ঘাটাৰ) মদ্যে কি হুনলাম্ ?
- কি হুনছ্স ?
- আঙ্গেৰ জয়নাল বুলে দুৰ্গাপুৰ গ্ৰাম থাইকা একডা ছেৰী লৈয়া আইচে ?
- হু, ঠিকে হুনচ্স । তুঙ্গেৰ যে হবাব (স্বভাব), আৰ্ তুঙ্গেৰ পলাৰ কি হবাব বালা ঐবাৰ পায় ।
- দুৰ্ মাগি, বেসি পেক্পেক্ কৈৰো না । যেইডা হৈচে বালয় হৈচে ।
- তুমিয়ে তো আইয়্যা জিগাইলা । তাৰ নাইগা হেন্ আমি বলচি । এহন আঙ্গেৰ উপৰ্ আগ্ কৰো কেন ?
শুকুৰবাৰ বিকাল । ফাতেমা, মেৰিনা, মিনাৰা আৰ্ মমতা বাড়ীৰ পাসেৰ আম গাছেৰ তলাত বসি আছে ।
ফাতেমা : যি হওনেৰ ছিলো হৈয়া গেছে । এহনতো আৰ্ কৈৰ্বাৰ কিছু নাই । আঙ্গেৰ মাইয়্যা মাইন্শেৰ জীবন এইৰহমে । মিনাৰা, এহন আৰ্ কি কৰ্বি, মমতাক সতিন হিসাবে মাইন্যা নেওয়্যা ছাড়া আৰ্ অন্য উপায় নাই । তুঙ্গেৰ দুইজনকেয় বৈনেৰ মতো কৈৰা থাকা নাইগ্বো এহন ।
মিনাৰা : হে আম্মা, এহন আৰ্ কি কৈমু ! কওনেৰ আৰ্ আস্তা নাই । মমতা, কি কৰ্বু আৰ্ এহন আঙ্গেৰ মানুসটাৰ কতা তোৰে হুনন্ নাগ্বো । নাইলে এৰহম মাইন্সেৰ কুনো বিশ্বাস নাই । মাইৰাও দিতে পাৰে ।
মমতা খালি উমাৰ কথা শুনি গেইল । কুনো উত্তৰ নাদিল । ফাতেমায় মমতাৰ চুলিত ফেনী দিয়া মাথা আছুৰিয়া (ছুচিয়া) দিয়া দিয়া অ'ক বুজাবৰ ধৰিল । হঠাৎ মমতাৰ পিঠিৰ উপৰ ফালেৰে বাওঁপাকেৰ ছাইটত একটা দাগ্ দেখিয়া ফাতেমা চম্কিয়া উঠিল । তাৰ পৰে মমতাক পুছিল
- গেদি, তুমগো পিটিতে এইডা কিসেৰ দাগ ?
- মুঁই জানং না ।
- তুমগো আম্মা-আব্বা তোৰে কহনো বলে নাই ?
- যেই মাও-বাপে মোক ৫/৬ বছৰ থাকি পুসিছে উম্ৰাও জানে না ।
- তুমগো জন্ম দেওয়া মাও-বাপ কেৰা ?
- ঐটাও মুঁই জানং না । মোৰ পালিতো মাও-বাপে কৈছে যে মুঁই কটাইথাকি জানি বানাত (বন্যাত) ভাঁসি দুৰ্গাপুৰ গাঁও যায়া পাইছং । নদীৰ পাৰ থাকি ঐ গ্ৰামেৰ মানশি একটায় মোক নিয়া পুসে । ঐ মানুস্টাৰ নাম হৰিপ্ৰসাদ নমঃশূদ্ৰ, উঞাকে মুঁই এলা বাবা বুলি ডাকাং । মুঁই নাম-ঠিকানা কবাৰ নাপোৱাত উঞাই মোৰ নাম মমতা ৰাইখ্ছে ।
দাগ বা চিন্নটা দেখাত আৰবী আখৰ ل (লাম)-এৰ মতোন । হঠাৎ ফাতেমাৰ মনে পৰি গেইল ১২/১৩ বছৰ আগেৰ কথা । বানাৰ সমায়ত নদীৰ পাৰত খেলাবাৰ যায়া হাৰেয়া গেছিল অ'ৰ ছটো বেটি লায়লা । জন্মৰ থাকিয়া লায়লাৰ পিঠিত লামেৰ মতোন চিন্ন আছিল । আৰ্ ঐজৈন্যেয় গাঁৱেৰ মৌলানায় আপীটাৰ নাম ৰাখ্ছিল ليلى (লাইলা) ।
(৫)
মংলু ডাকাইটেৰ বাড়ীত হুলুস্থূলিয়া পৰিবেশ । ঘটনাটা জয়নালেও শুনিল । মংলুৰ চৰত এই কাহিনী এলা মুখ বাগ্ৰিবাৰ ধৰিল । নিজেৰ কৰ্মেৰ জন্য লজ্জিত হৈল জয়নাল । নিজেৰ মাও, বউ আৰ্ মমতাক মুখ দেখাবাৰ নাপাৱা অবস্থা । মংলু ডাকাইটেও ঘটনাটা শুনিল । মংলুৰ বউ ফাতেমাৰ মুখত এই কথা শুনিয়া মংলু ডাকাইটে কৈল - আমি তোৰে কৈছিলাম না, আল্লা যেইডা কৰে বালায় কৰে । জয়নাল ভুল কৈৰ্ছে, কিন্তু জাইনাতো কৰে নাই । আৰ্ এই ঘটনাডা নইলে আঙ্গেৰ বেডি লায়লাৰে আৰ্ ফিৰাৎ পাইতাম না । এহন আৰ্ এই কতা ছাড়ো । এহন বেডিৰে নিকা দেওনেৰ নাইগা আঙ্গেৰ জাতেৰ একডা বালো গেদাৰ খোজ কৰন নাইগ্বো ।
জয়নালে মমতাক পালেয়া আনা কথাটা এলা পৰিবৰ্তন হৈল । এলা পুলিসেৰ ডাইৰীত লিপিবদ্ধ হৈল - জয়নালে অ'ৰ বৈন মমতাক ওৰফে লায়লাক উদ্ধাৰ কৰিয়া আইন্ছে ।
জয়নালে মংলু ডাকাইটক কৈল - আব্বা, আঙ্গেৰ দোস্ত ৰহিমুদ্দিনেৰ নিকা কৰাৰ নাইগা একডা বালো ছেৰিৰ খোজ কৈৰতে ৰহিমুদ্দিনেৰ আম্মা আঙ্গেৰে বলেছিলো । আমি লায়লাৰ কতা ভাবিছি । আফনি কি কও ?
- ছেৰাডা খাৰাব না । মংলুৰ চৰ থাইকা দুব্ৰী (ধুবুৰী) অব্দি ভুটভুটি চালাইয়্যা বালই টেহা পায় ।
জয়নালে ৰহিমুদ্দিন আৰ্ অ'ৰ মাওক সগ কথা খুলিয়া কৈল । ৰহিমুদ্দিনেৰ মাও ৰাজি হৈল । অ'য় কৈল - আমি সব বুইজা্লাইছি । এহন তুমগো দোস্তৰে আইজ তুঙ্গেৰ বাড়ীতে লৈয়া যাও । সে যুদি পচন্দ কৰে, দেৰি নাকইৰা নিকাহেৰ ব্যবস্তা কৰন নাইগ্বো ।
মমতাক দেখিয়া ৰহিমুদ্দিনে পছন্দ কৰিল । আজি জেঠ মাসেৰ ২ তাৰিখ । আষাঢ় মাসেৰ ৩ তাৰিখ বিয়াৰ দিন ঠিক হৈল ।
ৰবিবাৰ । আনন্দ আৰ্ বিকাশ আইস্ছে মংলুৰ চৰ বাজাৰত । উদ্দেশ্য মমতাৰ খবৰ নেওৱা । চাৰ দোকানত সামাইল । দুইটা মানুষ চা খায়া খায়া কথা কয়া আছে । একজনে আৰেকজনক কয়া আছে -
- বাই আঙ্গেৰ কতা হৈলে কি না হৈতো । কিন্তু বৰো মাইন্সেৰ বৰো কতা । এহন হুনি ঐ দুৰ্গাপুৰ গ্ৰামেৰ মমতা জয়নালেৰ বৈন হয় । ছটো বেলায় বন্যাত হাৰেয়া জাওয়া লায়লা ঐডা ।
- এহন কি হৈবো ?
- এহন হুনচি জয়নালেৰ দোস্ত ৰহিমুদ্দিনেৰ সাতত লায়লাৰ নিকাহ কৰাইয়্যা দিবো । আষাঢ়েৰ ৩ তাৰিখ নিকাহ ।
- তাইলে তো একডা জিয়াপত (নিমন্ত্ৰণ) পাইমু । ৰহিমুদ্দিনেৰ আম্মা আঙ্গেৰে কিৰহম জানি ফুবু হয় ।
টেম্পুত না্উঠিয়া আনন্দ আৰ্ বিকাশে হাটিয়া আসা সুৰু কৰিল । দুইজনে বুদ্ধি পাকেয়া পাকেয়া আসিবাৰ ধৰিল ।
কিৰে আনন্দ দা, মমতাৰ কিছু খবৰ পালু না নাই ? - সৈন্ধ্যা সময় লিপিকায় আনন্দক পুছিল । আনন্দয় মংলুৰ চৰেৰ দোকানত শুনা কথা গুলান কৈল ।
- এলা তে কি কৰ্বু আনন্দ দা ?
- বুদ্ধি একটা পাকাছুং ।
- কি বুদ্ধি ?
- বুদ্ধিটা কামত দিলে পৰে কৈম ।
মমতা আৰ্ মমতা নাহৌক । লায়লা হয়া ৰহিমুদ্দিনেৰ সাতত বিয়া হয়া যাউক । লিপিকায় মনেৰ ভিত্ৰাতে ভাবিল ।
মমতাৰ মন নাথাকিলেও মংলু ডাকাইটেৰ বাড়ীত বৰো গলায় কথাটা কবাৰ নাপাইল । বিয়াৰ জা-যোগাৰ কৰাত সগায় ব্যস্ত ।
কাপুৰ লাইগ্বে কাপুৰ ...... ছদ্মবেশী আনন্দ আৰ্ বিকাশে মংলু ডাকাইটেৰ বাড়ী পাৱাৰ আগেৰ থাকিয়ায় চিল্লাবাৰ সুৰু কৰিল ।
মমতায় আনন্দ আৰ্ বিকাশেৰ গলাৰ আৱাজ ধৰিবাৰ পায়া আউদৰত বাইৰ হয়া আসিল । পাছে পাছে ফাতেমাও আসিল ।
- চাচি, এক গেলাস পানী দেনতো । বিকাশে কৈল ।
ফাতেমা পানী আনিবাৰ যাৱাৰ সুযোগতে আনন্দয় মমতাক চিঠি একখান দিল । মমতায় চিঠিখানা নিজেৰ পিন্ধা কাপুৰেৰ ভিতিৰাত ভৰেয়া নিল ।
মমতায় সময় বুজিয়া চিঠিখান পঢ়িয়া তাৰ পৰে ঐখান ফাৰেয়া ফেলেয়া দেয় । চিঠিত আনন্দয় লেইখ্ছে যে জেঠ মাসেৰ ১১ তাৰিখে ঈদ । ঐদিন আনন্দ আৰ্ বিকাশ মংলুৰ চৰেৰ ঈদগাহত ছদ্মবেশ ধৰিয়া আসিব আৰ্ আনন্দয় মমতাক পালেয়া নিয়া যাব ।
আনন্দ আৰ্ বিকাশে যায়া যায়া আলগা চৰেৰ বাজাৰ ফাইল । অ'ৰে একটা বেপাৰীৰ থাকিয়া কাপুৰেৰ টোপোলাটা আন্ছিল । টোপোলাটা ঘূৰিয়া দিল আৰ্ ভাড়া হিসাবে কিছু টাকা দিয়া দুৰ্গাপুৰ বুলিয়া ৰাওনা হৈল ।
- আনন্দ, তুই যে একদিন মোক পুছ কৰ্ছিলু মুঁই কাকো ভাল পাং না নাই ?
- হে, তুইতো নাপোৱা কথা ক'ছিলি ।
- মুঁই তিন বছৰ থাকি একটা চেংৰীক ভালপাং । কিন্তু কাকো আইজ্ পৰ্যন্ত্য কং নাই ।
- চেংৰীটাক ?
- চেংৰীটাও জানে না । উঞাকো কবাৰ সাহস পাং নাই ।
- কায় তে ঐটা ?
- লিপিকা ।
- চিন্তা নাকৰিস্, মুঁই কৈম । তোৰ কাম হয়া যাবো । কিন্তু মোৰ যে কি হবো তাকে কবাৰ নাপাং ।
- হু, ধৰা নাপৈৰ্লেতো ঐটা পাছেৰ কতা । কিন্তু ধৰা পৈৰ্লে আমাৰ দুইটাৰে জীবন ঐদিন শেষ হইবে । মংলুৰ চৰত যায়া অটাইৰ থাকি মমতাক পালেয়া আনাটা অতো সহজ নাহৈবে । খুব সাবধানে কামটা কৰা নাইগ্বো । আৰ্ লিপিকাক মোৰ কথাটা এলাই কবাৰ নানাগে । আগত ঈদেৰ দিন মংলুৰ চৰ থাকিয়া ভাল মতে ঘূৰি আসি, তাৰ পৰে কৈস ।
জেঠ মাসেৰ ১১ তাৰিখ । ঈদেৰ আনন্দত সগায় ব্যস্ত । মংলুৰ চৰেৰ ঈদগাহত লোকে লোকাৰণ্য । পায়জামা-পাঞ্জাবী পিন্ধিয়া মুখত নকল দাড়ি ভাল কৰিয়া লাগেয়া মাথাত টুপি দিয়া আনন্দ ৰেডি হৈল । বিকাশো ৰেডি । বিকাশে পায়জামাৰ জাগাত লুঙি পিন্ধিছে । দুই বন্ধু ৰাওনা হৈল ।
- অটাই কিন্তু ভাটিয়াৰ নাহান কৰি কথা কোৱা খাইবে । পাবু না নাই আনন্দ ।
- চেষ্টা কৈৰা দেখতে নাইগ্বে । এহন থাইকা তালে আঙ্গেৰ মদ্যে ভাটিয়া ভাষা আৰাম্ব কৈৰা দেই ।
- আনন্দ, তুমগো নাম এহন আলিমুদ্দিন আৰ্ আঙ্গেৰ নাম বেল্লাল । নাম ভুল কৈৰো না ।
- আচ্ছা, ঠিক আছে ।
মংলুৰ চৰেৰ ঈদগাহ । মানুসে মানুস । মমতা ওৰফে লেয়লা বৰ্খা পিন্ধিয়া আইস্ছে । মমতাৰ লগত আছে অ'ৰ আসল মাও ফাতেমা আৰ্ দুই ভাবি । ভিৰেৰ মাজত মমতায় লগ ছাড়াৰ চেষ্টা কৰিয়া আছে । আৰ্ অবশেষত অল্প সুযোগ পাৱাত লগ ছাড়িয়া আনন্দ আৰ্ বিকাশেৰ সন্ধান কৰিবাৰ ধৰিল ।
মমতায় আনন্দ আৰ্ বিকাশেৰ লগ পাইল । তিনোজনে আলগা চৰত যাৱা টেম্পুত উঠিল ।
এত্তি ফাতেমায় মমতাক বিছৰিয়া নাপোৱাত হুলুস্থূল লাগিল । মংলু ডাকাইটে অ'ৰ মানুস লাগেয়া দিয়া চাইৰোফালেৰ পথ পৰিবহন আৰ্ জল পৰিবহনেৰ ৰাস্তা বন্ধ কৰিয়া দিল, যাতে মমতা ওৰফে লায়লা পালেয়া যাবাৰ নাপায় ।
টেম্পু কিছুদূৰ যাৱাৰ পৰ হঠাৎ ৰাখিয়া দিল । গাড়ীৰ লাম্বা লাইন । খবৰ নেৱাৰ জৈন্যে ড্ৰাইভাৰজন নামিয়া গেইল আৰ্ খবৰ নিয়া আসিয়া কৈল - বাই, মংলু ডাহাইটেৰ বেডি লায়লা পলাইছে । যাৰ নাইগা পত্তেকডা গাড়ীতে চেকিং আৰাম্ভ হইচে । যাইতে একটু দেৰি হৈবে ।
(৬)
দুৰ্গাপুৰ গাঁওয়েৰ দুইজন মানুসেৰ নাম হৰিপ্ৰসাদ নমঃশূদ্ৰ । একজন হৈল লিপিকাৰ বাপ (মানুসে হৰি কয়া ডাকায়), আৰেকজন মমতাৰ পালিত বাপ পল্টু । পল্টুৰো লেখা নাম হৰিপ্ৰসাদ যুদিও অ'ক মানুসে পল্টু বুলিয়ায় জানে । লিপিকাৰ বাপ হৰিপ্ৰসাদে ব্যবসা কৰে । ব্যবসা সূত্ৰে ঈদেৰ দিন অ'য় গেইছে মংলুৰ চৰেৰ বাজাৰত । মমতায় বাপেৰ নাম হৰিপ্ৰসাদ বুলিয়া কৈছে । কিন্তু পল্টুৰ যে আৰেকটা নাম হৰিপ্ৰসাদ ঐ কথা বেশিভাগ মানুসে নাজানে । বেশিভাগে ব্যবসায়ী হৰিপ্ৰসাদক চিনা পায় । মংলু ডাকাইটেৰ বন্ধু হামিদে বাজাৰত থাকা হৰিপ্ৰসাদক আটক কৰিল । তাৰ পৰে হৰিপ্ৰসাদে আসল কথাটা বুজিয়া কয় ।
- পল্টু মানুষটা কেৰা ? (হামিদে পুছিল ।)
- মাছ মাৰে উঞায় । আৰ্ গ্ৰামত মদ বেছায় ।
- অ'ৰে কোনে পাওয়্যা যাইবো ?
- অ'য় বিকালে গাৰো বস্তিত মদ আইন্বাৰ যায় । আসাৰ টাইমত এই বাজাৰেৰ পাশেৰ নদীৰ পাৰ হয়া আইসে ।
বিকাশে মনে মনে বুদ্ধি কৰিল । বিকাশে জানে যে খালি চেংৰী বা বেটিছাওয়া মানুসক চেক কৈৰ্বো । বেটাছাৱা মানুসক চেক নাকৰে । টেম্পুৰ ড্ৰাইভাৰে বিমল নাহৈলে শিখৰ কিবা একটা কিনিবাৰ পানেৰ দোকানত গেইল । বিকাশে বুদ্ধিটা আনন্দ আৰ্ মমতাক কৈল । ড্ৰাইভাৰক ডাকেয়া কৈল -
- আঙ্গেৰ ভাবিৰে প্ৰেচ্ছাব নাইগ্ছে ।
- হুনে ঐডা হোটেল আছে । ঐহানে জায়গা আছে ।
- বাই আলিমুদ্দিন, ভাবিৰে লৈয়া দোহানে যাওচে । হু, আঙ্গেৰো যাবন নাইগ্বো । আঙ্গেৰ গাড়ীৰ চেকিঙে দেৰি আছে ।
বিকাশেৰ বুদ্ধি মতে হোটেলেৰ পাছফালে গেইল । ঈদেৰ দিন । হোটেলত মানুস প্ৰায় নাইয়ে । ঈদেৰ মাঠত সগায় । উম্ৰা হোটেলেৰ পাছফালে গেইল । আনন্দৰ পোসাক পিন্ধিল মমতা আৰ্ মমতাৰ বৰ্খা পিন্ধিল আনন্দ ।
উমাৰ টেম্পু চেকিঙেৰ পালা আসিল । মমতাৰ মুখত দাড়ি । অ'ক আৰ্ চিনাৰ উপায় নাই । এখন আনন্দ আছে বৰ্খা পিন্ধিয়া ।
- হেই মুখডা দেহাও । (একজনে কৈল)
কিৰে এইডা গেদা মানশি !
- আমৰা তিনজনেয় গেদা। আলগা চৰত একডা নাটক আছে । ঐহানে নাটক কৈৰ্বাৰ নাগি যাই । এহানে মাইয়্যা মানুষ নাই । (বিকাশে কৈল)
- এই ড্ৰাইভাৰ গাড়ী হাটাও । পৰেৰ গাড়ীডা আগাইয়্যা আনো । (চেকিং কৰা মানুসে কৈল)
মমতাক বিছৰিয়া নাপাইল । মংলু ডাকাইট আসিল ।
- কিৰে মাইয়্যাডাৰে ধৈৰ্তে পাইৰ্লা না । তুঙ্গেৰে দিয়া কাম ঐবো না ।
- আমগো মনে হয় চক্কৰ একডা আছে ।
- কওচেন কিসেৰ কতা কইবাৰ চাও ?
- ঐজে নাটক কৰাৰ নাগি তিনজন ।
মাইয়্যাডা দেহিলাম একডা গেদা । তো ঐ গেদা দুইডাৰ মদ্যে যে মাইয়্যাডা নাই তাৰ কি শাকিন আছে । (একজনে আৰেকজনক কৈল)
- তহন কও নাই ক্যেঁ ?
- তহন আমি কি জানি । তহন ঐডা মাতায় ঢুকে নাই । এহন ভাইবতেছি ঐৰহম কুনো একডা চক্কৰ ঐতে পাৰে ।
- দেৰি নাকৈৰা দুইজন বাইক লৈয়া যাওচে । বালোকইৰা দেইখা আইয়্যোগা । (মংলুই কৈল)
দুৰ্গাপুৰ গাঁও । দিফৰ দুইটা বাইজ্ছে । পল্টু বিৰাইল গাৰো বস্তি বুলিয়া । যাবাৰ টাইমত অ'য় একদিক দিয়া যায়, আৰ্ আইসে আৰেক্ দিক দিয়া ।
- পল্টু দা
- কাইৰে
- মুঁই ভেল্কু ।
- কটাই যাইস ?
- এইযে মোৰ মিতৰ ভোলা আইসছে আইজ্কা । উঞাক ধৰি আইসলং । ৫০ টাকাৰ দেতো ।
- এই মমতাৰ মাও ধৰি আয়তো ।
পল্টুৰ বউ মাল নিয়া আসিল আৰ্ পল্টুক কৈল- মোক আৰ্ মমতাৰ মাও কবু না । হামাৰ পৰা কপাল । পলাপানেৰ ভাগ্য নাই । যিয়ো ভগবানে একটা চেংৰী দিছিল তাকো মাইন্সে নিয়া গেইল ।
পল্টু বাইৰহয়া গেইল । ভেল্কু আৰ্ ভোলা মদ খায়া কথা কয়া আছে । পল্টুৰ বউ ঘৰেৰ ভিত্ৰাত ।
- মাইন্সেৰ জীবনেৰ কতা কি আৰ্ কইমৰে ভোলা ।
- ক্যে, কি হইল ?
- ঐযে আনন্দ টেট মাষ্টাৰ । শালা টেট মাষ্টাৰ, মাষ্টাৰি কৈৰ্বাৰ আস্ছিস মাষ্টাৰি কৰ্ । এই চক্কৰেৰ মদ্যে পৰা খায় ক্যে !
গ্ৰামেৰ মহিলা গুলাৰ মুখত তখন শুনং লিপিকাৰ কতা । ভাবছিলং চেংৰীটাৰ কপাল ভালা । ফিৰ্ ভাবছিলং কুন ঠাকাৰ #চেংৰা, কি জানি কৰি থয়া চলি যায় ঠিকতো নাই ।
- মোৰ হৈছে ভেল্কু ।
- নক্তে খালি বস্লু । হৈছে হৈছে কবু না ভোলা । কতা কয়া কয়া খাইলে নেশা নানাগে । আনন্দৰ কতা কয়া আছিলুং । তুই শালা টেট মাষ্টাৰ মাও- বাপেৰ পৰিচয় নাহোৱা চেংৰীটাৰ প্ৰেমত পৰ্লু ক্যে ।
- ছাৱা কচু খাইছে এখনতো গলাত ধৈৰ্বোয় ।
- ঐটাতো হয় । আৰ্ মুঁই বুজং না ভাটিয়ায় নেওয়া চেংৰীটাক কি জৈন্যে আনিৰ যাওয়া নাগে । গ্ৰামেৰ ইজ্জত শেষ । আৰ্ ঐ হৰিদাস পাল বিকাশ । আহ্ কিৰে বন্দুত্ব ! বেটা শিক্ষা পাবু ৰ', মংলু ডাহাইটৰে চিনিস নাই এলাও । পল্টু আৰ্ উঞাৰ বউৰ জৈন্যে খাৰাব নাগে ! ঐ চেংৰীকতো আৰ্ জাগা দেওয়া নাযাইবে । টেট মাষ্টাৰ কুতি নিয়া যায় যাউক । হামাৰ গ্ৰামত ৰাখিৰ দিমু না । পল্টুৰ বউ টেকাটা নিয়া যা ।
এই ধৰ তোৰ পঞ্চাশ টাকা । আৰ্ দুখ্যো কৰিস না । এই দুখ্যো দেইখ্লে মোৰো দুখ্যো নাগে । মাইন্সেৰ এই জীবন, টেকা-পাইসা সউগ মায়া । কিচ্ছু থাকে না । পল্টুৰ বউ, আৰো ত্ৰিশ টেহাৰ দেতো । এইটা পৰে দিম । আগেৰো অল্প পাবু । নক্তে একটা টেকা পাইম । পাইলে একসাতত দিয়া যাইম ।
- এই ধৰ্ ভেল্কু । আৰ্ বেশি পেক্পেক্ নাকৰিয়া জল্দি খা আৰ্ এটাইৰ থাকি উটি যা ।
- ভাল কথা কৈলে মাইন্সে কয় ভেল্কু খাৰাব । মজা পাবু ৰ' ।
মংলু ডাকাইটেৰ বন্ধু হামিদে নদীৰ পাৰত ৰয়া আছে পল্টুৰ অপেক্ষাত । পল্টু গাৰো বস্তিৰ থাকিয়া মদ নিয়া আসাৰ সমায় অ'ক ধৰিব । অ'ক ধৰিবাৰ পাইলে অন্য এক চাল্ চলোৱা যাব ।
আৰ্ মংলুই পাঠেয়া দেৱা মানুস দুইটায় আনন্দ, বিকাশ আৰ্ মমতাৰ পিছা কৰিয়া বাইক নিয়া আসিয়া আছে । ঐ ড্ৰাইভাৰটা তথন গাড়ী নিয়া যায় । ড্ৰাইভাৰে কৈল যে ঐ তিনজনক আলগা চৰ বাজাৰত থয়া আইস্ছে । মানুস দুইটা বাইক দিয়া আসিয়া আলগা চৰ পাইল । খবৰ নেৱা সুৰু কৰিল । একজনে কৈল
- হে এইৰহম তিনজনকে মুঁই দেখছি । উম্ৰা জলিল মিঞাৰ বাড়ীত যায় । তাৰ আদা ঘণ্টা পৰে দেখি জলিলেৰ বেটা সবুৰেৰ বলেৰো দিয়া উমৰা যায় ।
- কোনে গেইচে ?
- কটাই গেইছে মুঁই আৰ্ কিৰোকম জানিম ।
ঐদুইজন জলিল মিঞাৰ বাড়ীত গেইল । বাড়ীৰ মানুসেৰ থাকিয়া সবুৰেৰ ফোন নাম্বাৰ নিল ।
একজনে ফোনটা বাইৰ কৰিয়া সবুৰেৰ নাম্বাৰটা টিপিল আৰ্ ফোনটা কাণত লাগাইল । ফোনত কয়া আছে - আপনে জিস নম্বৰ পৰ কল কিয়া হ্যেয় ৱহ অভি নেটৱৰ্ক কভাৰ সে বাহৰ হ্যেয় । কৃপয়া থোৰী দেৰি বাদ ডায়ল কিজিয়ে ।
(৭)
সবুৰেৰ ম'বাইলত ফোন নালাগাৰ কাৰণ হৈল উম্ৰা অসমেৰ সীমা পাৰ হয়া মেঘালয়েৰ ফুলবাৰী পাইছে । সবুৰেৰ ম'বাইলত ৰোমিং কলেৰ সুবিধা নাছিল ।
আনন্দ, বিকাশ আৰ্ মমতা তিনোজনে ৰাত্তিটা অসম-মেঘালয় সীমান্তৰ ফুলবাৰী বাজাৰেৰ হোটেল এখানত থাকিল । সকালে বিকাশ বিৰাইল দুৰ্গাপুৰ বুলিয়া । আনন্দ আৰ্ মমতা উঠিল গোৱালপাৰাৰ গাড়ীত । গোৱালপাৰাৰ থাকিয়া বঙাইগাঁও যাব । অতে অ'ৰ বন্ধু হৰ্ষবৰ্দ্ধনেৰ বাড়ীত ৰাত্তি থাকিয়া তাৰ পৰেৰ দিন কোকৰাঝাৰেৰ গাড়ীত চড়িয়া নিজেৰ বাড়ী আসিব ।
ক্ৰমশঃ আলগা চৰ আৰ্ মংলুৰ চৰত উত্তেজনা বৃদ্ধি হ'বাৰ ধৰিল । পল্টুক সাৰা ৰাত্তি আটক কৰিয়া ৰাখিল মংলু ডাকাইটেৰ বন্ধু হামিদে । মমতাৰ খবৰ নাপোৱা পৰ্যন্ত্য হয়তো পল্টুক বন্দি কৰিয়া ৰাখিব । ইতিমধ্যে বিকাশো যায়া দুৰ্গাপুৰ গাঁওত পাইছে । এই খবৰ পৰিল ভেল্কুৰ কাণত ।
ভেল্কু যায়া উপস্থিত হৈল মংলু ডাকাইটেৰ বাড়ীত । অ'য় কইল - মোক যুদি কিছুখানিক দেন তাহৈলে মুঁই খা-খবৰ কিছু দিবাৰ পাইম ।
- কও চেন কিডা খবৰ লৈয়া আইচো ? (মংলু ডাকাইটে কৈল)
- ঐযে আনন্দৰ সাতত হামাৰ গ্ৰামেৰ চেংৰাটা বিকাশ আছিল, আইজ্ উঞাক মুঁই গ্ৰামত দেইখ্লং ।
- এই দৰো একশ টেহা । আৰো কিছু খবৰ পাইলে আইয়্যো । টেহাৰ চিন্তা কৰন নাগ্বো না । (মংলু ডাকাইটে কৈল)
মংলু ডাকাইটে অ'ৰ দুইটা মানুসক ডাকেয়া কৈল - দুৰ্গাপুৰ গ্ৰামে যাইয়্যা বিকাশৰে দইৰা লৈয়া আহো ।
আনন্দ যায়া উপস্থিত হৈল অ'ৰ বন্ধু হৰ্ষবৰ্দ্ধনেৰ বাড়ীত । হৰ্ষবৰ্দ্ধনে আনন্দৰ লগত মমতাক দেখিয়া পুছিল-
- ইগো কায়তে ?
আনন্দয় উত্তৰ দেওয়াৰ আগতে হৰ্ষবৰ্দ্ধনেৰ মা আসিয়া কৈল -
বাহিৰতে এংকা কৰিয়া কথা কয়া থাকিবি না আগত বন্ধুগোটক বহিবা দিবি । ঘৰত আয় আনন্দ । খবৰ কেংকাতে ? আৰ্ এই আপিগো কায়তে ?
আনন্দয় সগ কথা খুলিয়া কৈল । হৰ্ষবৰ্দ্ধনেৰ বাপ আসিয়া পুছিল
- এলা তে তুমিৰা কি কৰিবি বুলিয়া ভাবিছো ?
- আজি এতে থাকিয়া কালি বাড়ীত যাইম ।
- তুমাৰ ঘৰেৰ মানুহে কথাগো জানিলে মানিয়া নিবতো ?
- দেখা যাউক কাকা কি হয় ।
ৰাত্তি হৰ্ষবৰ্দ্ধনেৰ বাড়ীত থাকিল । পৰেৰ দিন সকালে ভাত খায়া বাড়ী বুলিয়া ৰাওনা হৈল ।
ভেল্কু ১০০ টাকা পায়া বাজাৰত যায়া OC Blue Quarter একটা খায়া নতুন বুদ্ধি পাকাইল । অ'য় গেইল আনন্দয় চাকৰি কৰা স্কুলেৰ হেড্ মাষ্টাৰেৰ বাড়ীত । অ'য় জানে যে বাইৰত চাকৰি কৰা মানুসেৰ ইমাৰজেঞ্চি নাম্বাৰ বা বাড়ীৰ নাম্বাৰ অফিস ফাইলত থাকে । অ'য় যায়া হেড্ মাষ্টাৰেৰ থাকিয়া আনন্দৰ বাপেৰ নাম্বাৰটা আনিয়া ফোন লাগাইল ।
- কাহা, আপনি আনন্দেৰ বাপ নাকি ?
- হে বা, কায় তুই ?
- মুঁই দুৰ্গাপুৰ গ্ৰামেৰ মানুস ?
- কতো বা কি কথা ?
- তুমাৰ আনন্দৰ খবৰ পান ?
- কালি ফোন কৰ্ছিলুং । ছুইচ অফ আছিল । কেনে কি হৈছে অ'ৰ ।
- আৰ্ নাকন কাহা । উঞে টেট মাষ্টাৰ হয়া মাষ্টাৰি কৰিৰ্ আইস্ছে না চেংৰীৰ সাতত লাইন মাৰিৰ্ আইস্ছে !
- কি হৈছে বা ? ভাল কৰিয়া কতো ।
- উঞে মংলুৰ চৰেৰ মংলু ডাহাইটেৰ বেটি লায়লাক ধৰি পলাইছে । কি যে চেংৰা, আৰ্ চেংৰী খুজিয়া পাইলেক্ না । মুসলমানেৰ চেংৰীটাক ধৰি পলাইছে । তাতে আৰো ডাহাইটেৰ বেটি । এটি আৰ্ উঞেৰ চাহৰি কৰাটা হৈছে !
এত্তি দুৰ্গাপুৰ গাঁওত মংলু ডাকাইটেৰ মানুস আসিয়া বিকাশক ধৰিয়া নিয়া যায় ।
পল্টুৰ বউ কান্দিয়া কান্দিয়া লালজীৰ বাড়ীত গেইল । লালজী আধা বয়সা মানুস । গাওঁত কুনো মেল-মেটিং হৈলে অ'য় সমাধান কৰিয়া দেয় । পল্টুৰ বউৰ কথা মতে লালজী অ'ক নিয়া মংলু ডাকাইটেৰ বাড়ীত গেইল । পল্টুৰ বউয়ে মংলু ডাকাইটক কৈল -
- আপ্নি বৰোলোক মানুস । আপ্নি টেট মাষ্টাৰ আনন্দক ধৰিয়া আইনো আৰ্ তুমাৰ বেটি লায়লাক নিয়া বিয়া দেও । তাতে মোৰ কুনো আপত্তি নাই । হাম্ৰা ছটোতে চেংৰীটাক নদীৰ পাৰত পায়া অ'ৰে নিয়া পুসিছিলি । এইটা কি হামাৰ দোষ নাকি ? হামাতো হামাৰ বেটি বুলি দাবী কৰি নাই । দয়া কৰিয়া হামাৰ মানুসটাক ছাড়িয়া দেও । তুমাৰ বেটিৰ খবৰ ক'বাৰ পাইবে ঐ বিকাশ । অ'ক সোধ-পোছ কৰো ?
মংলু ডাকাইটেৰ বেটিছাৱা, লায়লাৰ আসল মাওয়ে কৈল -
- হ্যেঁ, পল্টুৰতো দোষ নাই । উনাৰে দৈৰা কি লাভ ঐবো । উনাৰে ছাইড়া দাও ।
অবশেষত মংলু ডাকাইট ৰাজি হৈল । অ'য় হামিদক ফোন কৰিয়া পল্টুক নিয়া আসিবাৰ কৈল । শেষত পল্টুক ছাড়িয়া দিল আৰ্ মংলুৰ বউ ফাতেমায় কৈল -
পল্টু আৰ্ পল্টুৰ বউ, মনে ৰাইহো আঙ্গেৰ কতা হুইনা আঙ্গেৰ বাতাৰ পল্টুৰে ছাইড়া দিলো । তো আনন্দ আৰ্ লায়লাৰ কুনো খবৰ ফাইলে আঙ্গেৰে জানাইয়্যো । মনে ৰাইহো আঙ্গেৰ সাতে ছল কৈৰো না । নইলে কিন্তু গুষ্টি হুইদ্দা মাইৰা্লাইমু ।
বঙাইগাঁওৰ থাকিয়া ট্ৰেইন দিয়া কোকৰাঝাৰ পাইল আনন্দ । কোকৰাঝাৰ থাকিয়া মেজিকত উঠিয়া আসিল । পাকা ৰাস্তাত গাড়ীৰ থাকিয়া নামিয়া অল্প দূৰ হাটিয়া গেইলে আনন্দৰ বাড়ী ।
আমাৰ অঞ্চলত কিছুগুলান মানুস আছে নৌতন মানসি দেখিলে মুখেৰে থাকিয়া অসমীয়া ভাষা বিৰায় । কিন্তু শুদ্ধ অসমীয়া কবাৰ নাপেয়া ভুলে-শুদ্ধয় কয় । অ'মনে একজন মানুস হৈল আনন্দৰ গাঁও মাগুৰমাৰীৰ সুশীল। সুশীলে আনন্দক দেখিয়া কৈল
- খবৰ কেনেকুৱা আনন্দ ? লগত এইজনী কাক নিয়া আইচা ?
- আছুং আৰ্ কাকা । এৰ নাম মমতা । পৰে শুনিস এৰ্ কথা । আগত বাড়ীত যাং ।
ভেল্কুৰ কথাগুলা শুনিয়া আনন্দৰ বাপে আনন্দৰ মাওক কয় । এই কথা শুনিয়া আনন্দেৰ মাও কান্দিবাৰ ধৰে । আনন্দহৰেৰ বাড়ীত আশে-পাশেৰ অনেক মানুস জঠো (গঠো) হৈছে । অল্প দূৰেৰ থাকিয়া এতো মানুস দেখিয়া আনন্দয় মনে মনে ভাবিবাৰ ধৰিল- এতো মানুস কেনে ? কাৰ কি হৈছে ? মুঁয়ো তো ফোনেৰ ছুইচ অফ কৰিয়া ৰাখছুং ।
আনন্দ আসিয়া চোতালত ঠেং ৰাইখ্ছে । কি হৈছে বুলিয়া আনন্দয় কাকো পুছিবাৰো নাপাইল । মানুসগুলানে এইবাৰ আপিটা কায় বুলিয়া প্ৰশ্ন নাকৰিয়া ডাইৰেক্ট একজনে পুছিল - “আনন্দ, আপিটাৰ নাম কি ?”
- মমতা । (আনন্দয় কৈল)
- মমতা কি ? মমতা বন্দ্যোপাধ্যায় না মমতা বেনাৰ্জী ? (আৰেকজনে ঠাট্টাৰ সুৰত কৈল) ।
- মমতা নমঃশূদ্ৰ । (মমতায় কৈল)
এইবাৰ আনন্দৰ বাপ কোঠাৰ (ৰুমেৰ) থাকিয়া বাইৰ হয়া আসিয়া পুছিল -
মমতা না লায়লা ? মংলুৰ চৰেৰ মংলু ডাকাইটেৰ বেটি লায়লা !
বাপেৰ মুখত এই কথা শুনিয়া আনন্দ অবাক হৈল ।
(৮)
“আলগা চৰেৰ বাইচাৰ” উপন্যাস নাহয় । উপন্যাসিকা । অৰ্থাৎ উপন্যাসেৰ থাকিয়া ছটো । তথাপিও অল্প বেসি খণ্ড কৰিম বুলিয়া ভাব্ছিলুং । কিন্তু ফেচবুকত এই ঘটনাৰ পাঠকেৰ সংখ্যা কম তথা মোৰ ব্যক্তিগত সমস্যা, বিশেষ কৰিয়া ম'বাইলেৰ চাৰ্জিং প্ৰব্লেমেৰ জৈন্যে ঘটনাৰ বিশ্লেষণ নাটকেৰ ৰূপত প্ৰকাশ কৰিয়া লাম্বা কৰিবাৰ নাযাং । আজি সকালে অষ্টম খণ্ড দেৱাৰ কথা আছিল যুদিও সময়মতে দিবাৰ নাপালুং । আৰ্ কয়েকটা (১১/১২ টা) খণ্ডৰ ভিতিৰাত ঘটনাৰ মূল বিষয়বস্তু উপস্থাপন কৰিয়া ঘটনাটা শেষ দিম ।
মংলু ডাকাইটেৰ বাহাদুৰি ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ ঐপাৰেৰ চৰ অঞ্চল গুলানত । কিন্তু ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদী পাৰ হয়া আসিয়া এত্তি মস্তানি দেখাবাৰ দম নাই অ'ৰ । মংলুয় ভাবিয়া আছে যুদি আনন্দয় চাক্ৰি ট্ৰেন্সফাৰ কৰিয়া নেয় নাইবা চাক্ৰিয়ে যুদি বাদ দেয় । তাহৈলে তো আৰ্ কুনোদিনে আনন্দ আৰ্ মমতাক লাগাল পাৱা নাযাব । মংলু ডাকাইট আৰ্ অ'ৰ বেটা জয়নালে বুদ্ধি পাকাইল । মুঠেৰ পৰ উমাৰ লক্ষ্য জয়নালেৰ দোস্ত ৰহিমুদ্দিনেৰ লগত মমতা ওৰফে লায়লাৰ নিকাহ (বিয়া) কৰেয়া দেৱা ।
বিকাশ, তুই যুদি আঙ্গেৰ কতা হুনস্ তাহৈলে তোৰে আঙ্গে ছাইড়া দিতে পাৰি । চালাকি কৈৰ্লে কিন্তু মাইৰালামু । (মংলু ডাকাইটে কৈল ।)
আনন্দৰ গাওঁৰ কথা আৰ্ কি কৈম ! গাওঁ অঞ্চলেৰ কথা তো জানেন । আনন্দয় সগ কথা খুলিয়া কৈল । কিছুগুলান চেংৰা মানুসে সমৰ্থন কৰাৰ বিপৰীতে বেসিভাগে এই কথাত সমৰ্থন নাকৰিল । অবশেষত আনন্দয় লোকাল টাউন এখানত যায়া ঘৰ ভাড়া কৰিয়া থাকিবাৰ লাগা হৈল । আৰ্ আনন্দয় চাকৰিতো যাবাৰ নাপায় । আলগা চৰেৰ হেড্ মাষ্টাৰ ৰসিদ আলীৰ লগত ফোনত আলোচনা কৰিল । হেড্ মাষ্টাৰে কৈল - “বৰ্তমান মুঁই মেনেজ কৈৰা নিম । কিন্তু মাসে মাসে দুবৰীত আইসা এক মাসেৰ ছাইন কৈৰা যাইতে হবো । মুঁই দুবৰী যাওয়াৰ আগে তোক ফোন কৰমু । মোক কিন্তু বেতনেৰ ৫০% দেওয়া লাইগ্বে ।” আনন্দৰ উপায় নাই, যাৰ জৈন্যে হেড্ মাষ্টাৰেৰ কথাত মান্তি হৈল ।
১৫/১৬ দিন পৰে বিকাশ আসিয়া উপস্থিত হৈল আনন্দৰ গাওঁ মাগুৰমাৰীত । আনন্দৰ বন্ধুৰ থাকিয়া অ'য় সগ ঘটনা শুনিল আৰ্ ভাড়াঘৰেৰ ঠিকিনা নিয়া অ'তে উপস্থিত হৈল ।
- আনন্দ তোক আৰ্ চিন্তা কৰা ননাগে । আলগা চৰ আৰ্ দুৰ্গাপুৰ গ্ৰামত তুই যাবাৰ পাবু । মংলু কাহায় মোক ছাড়ি দিছে । উঞায় নিজেৰ ভুল বুইজ্ছে আৰ্ কৈছে যে উঞায় হিন্দু ৰীতি-নীতি মতে মমতাক তোৰ সাতত বিয়াও দিবে । হাজাৰে হউক উমৰা জন্মদাতা বাপ-মাও । উমাৰ ইচ্ছা মমতাক কিছুখানিক উপহাৰ দিয়া উমৰা তোৰ সাতত মমতাক বিয়াও দিবে ।
এই সংবাদ দিয়া বিকাশ ঘূৰিয়া গেইল দুৰ্গাপুৰ গাঁও । বিকাশে যায়া গাওঁৰ মানুসক আনন্দ ঘূৰিয়া দুৰ্গাপুৰত আসিব বুলিয়া কৈল ।
লিপিকাৰ বাপ-মাৱেৰ চিন্তা । মমতাক নিয়া উমাৰ বাড়ীত আসিলে কথাটা কি ৰকম হবো ? হঠাতে খেদেয়াও দেওয়া নাযাবো । তাৰ আগতে দেৰি নাকৰিয়া লিপিকাৰ বিয়াখান দিবাৰ পাইলে ভাল আছিল । বিয়াৰ পাত্ৰ বিছৰাৰ দায়িত্ব দিল ভেল্কুক । লিপিকাৰ বাপ হৰিৰ থাকিয়া ত্ৰিশ টাকা নিয়া ভেল্কু গেইল মাল খাবাৰ ।
মালেৰ ঘাটিত, মানে পল্টুৰ বাড়ীত । অ'তে যায়া লগ পাইল বিকাশক ।
- কিৰে বিকাশ, বিয়া-বাৰু কৰবু না বাউদিয়া হয়া এটাই-অটাই ঘূৰিয়া বেৰাবি ।
- আৰে ভেল্কু দা, বিয়াৰ কতা পৰে । একটা চেংৰীক ভালপাং, তাকে কৈবাৰ পাং নাই । (মালেৰ নিশাতে কৈল)
- চেংৰীটা কাই তা ?
- আৰে তোক কয়া মোৰ্ কি লাভ হৈবে ?
- চেংৰীটাৰ নামটাতো ক ?
- লিপিকা ।
- হইবে ।
- কি হইবে ।
- লিপিকাক মুঁই কৈম । চেংৰী কি আৰ্ তোৰ মতন চেংৰাক না কৰিৰ পায় ! কিন্তু
- কিন্তু কি ?
- কিন্তু উঞেৰ বাপে তো মাইন্বো না । অবশ্যে এখ্না উপায় আছে ।
- কি উপায় ?
- উঞাকে মুঁই বুজাইতে পামো । কিন্তু তাৰ আগে একটু খানিক খাওয়া নাইগ্বো ।
- ভেল্কু দা, কতো খাবু খা । মুঁই টেকা দিম । কিন্তু কাম হোৱা খাইবে ।
এক সপ্তাহেৰ ভিত্ৰাত বিকাশেৰ বিয়া ঠিক হৈল লিপিকাৰ লগত । অৱশেষত বিয়াৰ তাৰিখ ঠিক কৰিল । ২২ দিন পৰে বিয়া ।
আনন্দ আৰ্ মমতা উপস্থিত হৈল দুৰ্গাপুৰ গাওঁত । বিকাশ আৰ্ ভেল্কুৰ লগত উমৰা মংলুৰ চৰত গেইল ।
অ'তে যাৱাৰ পৰে আনন্দ আৰ্ মমতায় বুজা পাইল মংলু ডাকাইটেৰ চক্ৰান্ত ।
- মোক ক্ষমা কৰিস বন্ধু । মুঁই নিজেৰ জীবন বাচাবাৰ যায়া তোক আসল কতা ক'বাৰ পালুং না । (বিকাশে কৈল)
- আৰ্ মোক ক্ষমা কৰিৰো ননাগে । সগাই জানে 'যেটাই টেহা অটাই ভেল্কু' । (ভেল্কুই কৈল)
(৯)
তিন-চাইৰ দিন পৰেৰ ঘটনা । এই তিন-চাইৰ দিনত আনন্দৰ উপৰাত অনেক নিৰ্যাতন চলিল । আৰ্ হঠাৎ কৰিয়া ৰহিমুদ্দিনেৰ লগত মমতা ওৰফে লায়লাৰ নিকাহেৰ দিন আগেয়া আনিল । মংলু তথা উমাৰ পৰিয়াল সাজু, কাজিকো ডাকেয়া আনিল । কিন্তু নিকাহেৰ সময় মতো উপস্থিত নাহৈল ৰহিমুদ্দিন । হঠাৎ ৰহিমুদ্দিন নিৰুদ্দেশ ।
আৰ্ এত্তি আনন্দক পহৰা দেওয়াৰ দায়িত্বত আছিল ৰহিমুদ্দিনেৰ মাসিৰ বেটা ৰফিক । মংলু ডাকাইট আসিল ৰফিক আৰ্ আনন্দক লগ কৰিবাৰ । কিন্তু আসিয়া দেখে দুয়োজনেই নাই । ফনো নালাগে । ঘটনা কি ? মংলু ডাকাইটে বুজিবাৰ নাপাইল । বুজিবাৰ নাপাইল কায়ো । হঠাৎ ৰহিমুদ্দিন, ৰফিক আৰ্ আনন্দ তিনোজন নিৰুদ্দেশ ।
এত্তি দুৰ্গাপুৰ গাঁওত আজি বিকাশ আৰ্ লিপিকাৰ বিয়া । গাঁৱেৰ প্ৰায় সগ মানুস বিয়া বাড়ীত । ভেল্কুৰ হৈল আজি খাৱাৰ দিন । ঘটক ভেল্কু । কিন্তু ভেল্কুৰ কাণ চাইৰোফালে । মংলুৰ চৰেৰ ঘটনা ভেল্কুৰ কাণত পৰিছে ।
বিয়া হয়া গেইল । পৰেৰ দিন ৰান্দন (বউভাত) । অ'তে হঠাৎ উপস্থিত হৈল আনন্দ । বিকাশেৰ বাড়ীত আনন্দক দেখিয়া ভেল্কু গেইল মংলু ডাকাইটক খবৰ দিবাৰ ।
- তুই মোৰ বন্ধুত্ব নাৰাখিলেও মুঁই বন্ধুত্বৰ খাতিৰত আসছুং বন্ধুৰ বিয়াৰ শুভেচ্ছা জানাবাৰ । মোৰ এই সামান্য উপহাৰটা ৰাখেক বিকাশ । (আনন্দয় কৈল)
- মোৰ ভুল হৈছে বন্ধু । ক্ষমা কৰি দিস্ । বইসো ।
- মোৰ দেৰি কৰা নাযাব ।
- না আইচ্ছেন যখন ভাত খায়া যাৱা খাইবে ।
- মোৰ হাতত অ'তো সমায় নাই । পৰে হ'ব ।
আনন্দ চলিয়া গেইল । আৰেক দিয়া ভেল্কুয় দেৱা খবৰ পায়া মংলু ডাকাইটেৰ মানুস উপস্থিত হৈল ।
ইতিমধ্যে আনন্দ চলিয়া যাৱাৰ খবৰ পায়া বিকাশেৰ উপৰত মংলু ডাকাইটেৰ মানুস হায়দৰেৰ খুব ৰাগ । অনেক তৰ্ক-বিতৰ্ক । ৰাগতে হায়দৰে গুলি চালায় । গুলি যায়া লাগিল বিকাশেৰ মাথাত । বিকাশ ঢলিয়া পৰিল । ৰান্দন বাড়ীত উত্তপ্ত পৰিস্থিতি ক্ৰমশঃ কৰুণ পৰিস্থিতিত বদলি হৈল । ডাকাইট চলিয়া গেইল । তাৰ পৰে পুলিস আসিল । গাঁওৰ মানুসে বিকাশক নিয়া গেইল আলগা চৰেৰ হস্পিতালত । ডা° ফাৰুক ইছলামে বিকাশক দেখিল । আৰ্ কৈল -
অল্ৰেডি বিকাশৰ মৃত্যু হৈছে । তেওঁৰ পোষ্ট মৰ্টেমৰ বাবে ধুবুৰীলৈ ৰেফাৰ কৰা হ'ল । এতিয়া আৰু মোৰ হাতত কৰিবলৈ একো নাই । পুলিচে এতিয়া ডেথ্ব'ডি ধুবুৰীলৈ লৈ যাব পাৰে ।
দুৰ্গাপুৰত আজি আছিল আনন্দ-ফূৰ্তিৰ দিন । কিন্তু হঠাৎ নামিয়া আসিল সীমাহীন দুখ্যো । “লিপিকাটাৰ জৈন্যে বেয়ায় নাগে ।” সগাৰে মুখত এক কথা ।
আনন্দ, ৰহিমুদ্দিন আৰ্ ৰফিকেৰ কুনো খবৰ নাই । এক মাস পৰে বিভিন্ন পেপাৰত আনন্দৰ খবৰ বাইৰ হৈল । “চৰাঞ্চলত সুৰক্ষিত নহয় টেট শিক্ষক সকল, শিক্ষামন্ত্ৰীয়ে বিহিত ব্যৱস্থা গ্ৰহণ নকৰিলে জীৱন হেৰুৱাব লাগিব বহু যুৱক অথবা নিৰুদ্দেশ হ'ব লাগিব আনন্দৰ দৰে শিক্ষক ।” টি.ভি. চেনেলগুলানতো টক্ শ্ব' সুৰু হৈল । ফেচবুকত ভৰিয়া পৰিল বিভিন্ন জনেৰ বিভিন্ন মন্তব্য । টেট মাষ্টাৰ আনন্দৰ পুৰাণা বন্ধু বিবেক সাপটগ্ৰাম বাজাৰ বুলিয়া বাইৰ হৈল । অ'তে যায়া দৈনিক খবৰ কাগজত একখান কিনল । “অসমীয়া সময়” পেপাৰ খানেৰ সম্পাদকীয় পৃষ্ঠাত দেখিল অনুৰাগ ৰায়েৰ একটা লেখা । “চৰাঞ্চলত কিমান সুৰক্ষিত আনন্দ আদিৰ দৰে শিক্ষকৰ জীৱন” - এই লেখাটা পঢ়িয়া আসিয়া আছে বিবেক । অ'য় প্ৰায় মানুসেৰ মুখত খালি আনন্দৰ কথা শুনিবাৰ পাইল ।
এমন কৰিয়া দিন বাগৰিল । আস্তে আস্তে এই বিষয়টা তল পৰিবাৰ ধৰিল ।
বিকাশেৰ বাড়ীত আৰ্ নাথাকিল লিপিকা । বিকাশেয় নাই, আৰ্ অ'তে কেম্নে থাকে লিপিকা । এক কৰুণ জীবনগাঁথা । অ'ৰ বাড়ীৰ পৰিস্থিতিও বৰ্তমান ভাল নাহয় । কাৰণ এই ঘটনাৰ পৰেৰ থাকিয়া অ'ৰ বাপেৰ মানসিক অবস্থাও ঠিক নাহোৱা হৈছে ।
আৰ্ মমতাৰ বাড়ীতো আগেৰ মাদকতা নাই যুদিও উম্ৰা পৰিস্থিতৰ লগত যুঁজিয়া ঠিকেয় চলাৰ ক্ষেত্ৰত অভ্যস্ত হৈছে ।
বিকাশেৰ মৃত্যুৰ পৰে ভেল্কু গাঁওৰ মানুসৰ থাকিয়া নানান তিৰস্কাৰ শুনিবাৰ লাগা হয় । এই দুখ্যো আৰ্ ৰাগতে একদিন ঠিকছে মাল খায়া মংলু ডাকাইটক মাৰিম বুলিয়া বাইৰ হয়া যায় । মংলু ডাকাইট এলাও বাছিয়া আছে, কিন্তু ভেল্কুৰ কুনো খবৰ নাই ।
তিন মাস পৰে মংলু ডাকাইটেৰ হাতত পৰিল ৰহিমুদ্দিনেৰ চিঠি । ৰহিমুদ্দিনে লেখা-পঢ়া বিশেষ নাজানে যুদিও কাবাক দিয়া লেখাইছে ।
অ'তে লেখা আছে - “আমি গৰীব মানুস । কিন্তু আমি ইজ্জত কি জিনিস হেইডা জানি । আনন্দ মমতাৰে নিয়া অনেক কয়দিন ৰাহিছে । হেইডা জাইনা আমি মমতাৰে নিকাহ কৰতে পাৰুম না । তাৰ নাইগা আঙ্গেৰে মাইৰা দিলেও কৰাৰ নাইগা কিছু নাই । কিন্তু অন্যেৰ মাইয়্যাৰে আমি নিকাহ কৰতে পাৰুম না । এইডায় আঙ্গেৰ শেষ কতা ।”
বেডা জয়নাল ......... মংলুই ডাকাইল ।
- কি ঐলো আব্বা ?
- এই দেহো তোৰ দোস্ত ৰহিমুদ্দিনেৰ চিটি ।
- উনাৰে আমি বালো কৈৰা শিক্ষা দিমু । (চিঠিখান পঢ়িয়া জয়নালে কৈল)
- পৰেৰ কতা পৰে দেহা যাইবে । এহন ঐ কুত্তাৰ অপেক্ষায় দেৰি কৈৰা যাইবো না ।
- তো এহন কি কৰা যাইবে ?
- তুই যায়া মংলুৰ চৰেৰ যেকুনো একডা গেদাৰে লৈয়া আয় । গৰীব হৌক আৰ্ কানা-খোৰা হৌক । কতায় আছে - “জাতেৰ মাইয়্যা কালয় বালো ।” ঐৰহম জাতেৰ ছেৰা গৰীব হৈলেও ঐবো । ঐ গেদাৰে টেহা-পায়সা, বাইক-টি.বি. যা নাগে তা সউগ দিমুনি । দুই দিনেৰ মদ্যে খবৰ চাই । আইজ অইব্বাৰ । হুকুৰবাৰ নিকাহ হওন নাইগ্বো । ছেৰা কেমুন হয় হউকগ্গা ।
(১০)
মংলু ডাকাইটে মমতাৰ নিকাহ ঠিক কৰিল । শুকুৰবাৰে বিয়া । মংলুৰ চৰেৰ ৰেজাউল ড্ৰাইভাৰেৰ লগত বিয়া ঠিক হৈল । সক যা-যোগাৰ হৈল ।
সংলাপ কমেয়া আসল ঘটনাৰ ফালে যাং । যাৰ জৈন্যে আজিৰ খণ্ডটা অল্প ছটো (খাটা) হ'ব ।
আজি শুকুৰবাৰ সকাল । হঠাৎ মংলুৰ বাড়ীত একটা শোকাকুল পৰিবেশ । মমতা ওৰফে লায়লা আৰ্ এই দুনীয়াত নাই । অ'য় আত্মহত্যা কৰে । ঘটনায় নৌতন মোড় নেয় ।
অনেক দিন পাৰ হয়া গেইল । দুৰ্গাপুৰ গাঁও আছে, কিন্তু বিকাশ আৰ্ এই দুনীয়াত নাই । লিপিকাৰ জৈন্যে খুব দুখ্যো লাগে । আৰ্ মমতা ওৰফে লায়লাও নাই । মমতা নাই দুৰ্গাপুৰ গাঁওত, নাই মংলুৰ চৰত, নাই । এই দুনীয়াতে নাই । আৰ্ আনন্দ নিৰুদ্দেশ । নিৰুদ্দেশ ৰহিমুদ্দিন, ৰফিক । ভেল্কুৰো কুনো খবৰ নাই । দিন-মাস পাৰ হয়া যায়া আছে ।
মংলু ডাকাইটেও ডাকাইটি কৰা বাদ দিছে । সময়ে পৰিবৰ্তন কৰে মানুসেৰ জীবনযাত্ৰা । আম্ৰা সগায় সময়েৰ চাকৰ । কিন্তু মাজে-মাজে সময়ো হয়া উঠে খুবেই নিষ্ঠুৰ ।
দিন-মাস পাৰ হয়া যায়া অবশেষত ২০১৯ বছৰটাও পাৰ হৈল । আসিল সগাৰে আকাংক্ষিত ২০২০ । কিন্তু এই ২০২০ হয়া উঠিল সগাৰে জীবনেৰ জৈন্যে দুৰ্ভিক্ষৰ বছৰ, হতাশাৰ বছৰ, দুৰ্ভাগ্যৰ বছয় । ক'ৰোনা ভাইৰাছ ওৰফে কভিড' নাইনটিনেৰ বছৰ । সাৰা পৃথিবীৰ লগতে ভাৰততো, এমনকি অসমো বাদ নাপৰিল । আৰাম্ভ লোকডাউন । আৰাম্ভ হৈল কোৱাৰেণ্টিন ব্যবস্থা ।
গুৱাহাটীৰ এখান কোৱাৰেণ্টিন ছেণ্টাৰ । প্ৰায় দুইশ মানুস । আজি তিন-চাইৰ দিন পাৰ হৈল ।
- কিৰে আনন্দ, তুই এটি ! (ভেল্কুই আচৰিত হয়া প্ৰশ্ন কৰিল ।)
- হ্যেঁ মুঁই । ৰহিমুদ্দিন আৰ ৰফিকো এতে আছে । আৰ্ তুই !
ভেল্কুই মংলু ডাকাইটক মাৰিম বুলিয়া বাইৰ হয়া গেছিল । অনেকেৰে ভাবনা মংলু ডাকাইটকতো মাৰা ভেল্কুৰ জৈন্যে সহজ নাহয়, কিন্তু মংলুই নিশ্চয় ভেল্কুক মাইৰ্ছে । কিন্তু ভেল্কুয় গাঁওৰ মানুসক কৈলেও অ'য় মংলুক মাৰিবাৰ যায় নাই । মালেৰ নিশাতে কছিল । কিন্তু কোৱা আৰ্ কৰাৰ মাজত অনেক পাৰ্থক্য । ভেল্কু গুৱাহাটীত আসে । অ'য় হোটেল এখানত কাম কৰিয়া চলিয়া আছিল । কিন্তু ক'ৰোনাৰ জৈন্যে বৰ্তমান হোটেল বন্ধ । সম্প্ৰতি কৰ্মহীন ।
আনন্দ, ৰহিমুদ্দিন আৰ্ ৰফিকে যায়া লাগাল পায় ৰাজমিস্ত্ৰী জামছেদক । ৰহিমুদ্দিন আৰ্ ৰফিকে অ'ৰ তলতীয়া হিচাপে যোগালীৰ কাম কৰ্ছিল এতোদিন । আৰ্ আনন্দ পত্থমে কয়েকদিন যোগালীৰ কাম কৰ্ছিল । কিন্তু অ'য় শিক্ষিত চেংৰা । জামছেদ পুৰাণা মিস্ত্ৰী । গুৱাহাটীত অ'ৰ চিনাকী অনেক আছে । অ'য় আনন্দক খবৰেৰ কাগজ লোডিং কৰাৰ কাম যোগাৰ কৰিয়া দেয় । তাৰ পৰে আনন্দয় গাড়ী চলা শিকে । তাৰ পাছত ৰহিমুদ্দিনহৰে গত তিনমাসেৰ থাকিয়া যেই মানুসেৰ বাড়ীত ৰাজমিস্ত্ৰীৰ কাম কৰ্ছিল ঐ বাড়ীৰ মালিকেৰ গাড়ী চলাবাৰ ধৰে আনন্দয় ।
নিৰাশাৰ মাজতো আশাৰ সঞ্চাৰ । অন্ততঃ একে অঞ্চলেৰ মানুস লগ হৈছে । কিন্তু ভেল্কুৰ মুখত বিকাশেৰ খবৰ শুনিয়া আনন্দৰ দুয়োটা চকুদিয়া পানী বাগৰ হয়া আসিল ।
ভেল্কু কিন্তু কম জিনিস নাহয় ! অ'য় বাইৰত থাকিলেও সগ খবৰ পায় । - মমতাৰ কুনো খবৰ জানিস নাকি ভেল্কু দা ? (আনন্দয় পুছিল)
- না উঞেৰ খবৰ আৰ্ পাং নাই । (ভেল্কুই সগ জানে যুদিও আনন্দেৰ মানসিক অবস্থাৰকাতি দেখিয়া আজি আৰ্ নাকৈল ।)
কয়েকদিন পৰে ভেল্কুই বুদ্ধি পাকাইল । এইবাৰ কোৱাৰেণ্টিন শেষ হৈছে আৰ্ লোকডাউনত শিথিলতা আসিলে আলগা চৰ আৰ্ মংলুৰ চৰত ঘূৰিয়া যাবাৰ লাগিব । আৰ্ তাৰ পৰে ...
- মংলু ডাহাইটে ডাহাইটি বাদ দিছে । ৰহিমুদ্দিনেৰ আৰ্ ৰফিকেৰ আৰ্ কুনো ভয় নাই । (ভেল্কুই কৈল ।)
- আৰ্ আনন্দৰ ? (ৰহিমুদ্দিনে পুছিল)
- আনন্দৰো ভয় নাই । আৰ্ মুঁই ভাবোং লিপিকাৰ সাতত আনন্দৰ বিয়াখান দিম । (ভেল্কুই কৈল)
- আৰ্ মমতা ! (ৰহিমুদ্দিনে পুছিল)
- মমতা আৰ্ এই দুনীয়াত নাই ।
- কি ই ! (আনন্দ চিল্লিয়া উঠিল ।)
“জীবনেৰ লৌকাখানি বাঁধা যায় না চলে যাওয়া দিনগুলি ফিইৰা আসে না অ’ বাইচাৰ গো কুন ঘাটে নাগাইবা তোৰ নাও ......”
(১১)
লোকডাউন শিথিল হোৱাৰ পৰে আনন্দ, ৰহিমুদ্দিন, ৰফিক আৰ্ ভেল্কু আসিয়া আছে । ধুবুৰীত পায়া উমৰা জগমায়া ঘাটত আসিয়া শ্বেলোত চড়ে । মংলু ডাকাইটেৰ একজন মানুসে উমাক দেখিয়া এই খবৰ মংলু ডাকাইটক দেয় । অ'য় দল-বল নিয়া আগুয়া আইসে আলগা চৰেৰ ঘাট বুলিয়া । ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ পাৰ । আলগা চৰেৰ ঘাট । বিকাল ৩.৩০ মানত শ্বেলো আসিয়া পাব । এই খবৰ অ'ই অঞ্চল ছিত্ৰিয়া গেইল । লিপিকাও ঘাট বুলিয়া আইসে ।
আনন্দ, ৰহিমুদ্দিন, ৰফিক আৰ্ ভেল্কু নামিল । লগে লগে মংলু ডাকাইটেৰ মানুসে আক্ৰমণ কৰিল । উত্তপ্ত পৰিস্থিতি । জয়নালে ৰহিমুদ্দিনক আক্ৰমণ কৰিল । জাকিৰে ৰফিকক । হামিদে ভেল্কুৰ মাথাত একঘাপ মাৰে । লগে লগে ভেল্কু উল্টিয়া পৰে । ভেল্কু মাৰা গেইল । ৰহিমুদ্দিনে জয়নালেৰ হাতেৰ থাকিয়া দাওখান কাঢ়িয়া নিল । জাকিৰেৰ আক্ৰমণত ৰফিক আহত হৈল । মংলু ডাকাইটে বন্দুক বাইৰ কৰিয়া আনন্দক বুলিয়া গুলি চালাইল । হঠাৎ লিপিকা দৌৰিয়া আসিল । লিপিকাৰ বুকত গুলি লাগিয়া অ'য় ঢলিয়া পৰিল । আনন্দ বুলিয়া চিল্লিয়া অ'য় শেষ নিশ্বাস ত্যাগ কৰিল । লিপিকাৰ বাপ হৰিৰ বৰ্তমান মানসিক অবস্থা ভাল নাহয় । অ'য় বাঁশ একটুকুৰা ধৰিয়া মংলু ডাকাইটেৰ ফালে আউগিয়া আসিয়া আছে । মংলুই গুলি কৰিবাৰ ধৰিল । গুলি খায়াও পাগলেৰ মতোন কৰিয়া আসিয়া মংলুৰ মাথাত ডাং দিল । ৰহিমুদ্দিনে জয়নালেৰ দাওখান দিয়া মংলুৰ মাথাত দুই-তিন ঘাপ লাগেয়া দিল । হৰি মৰিল । মংলুও মৰিল । এইবাৰ ৰহিমুদ্দিনে জয়নালক বুলিয়া আগেয়া গেইল । জয়নালে নিজেৰ ভুল স্বীকাৰ কৰিয়া জীবনেৰ জৈন্যে প্ৰাৰ্থনা কৰিল । জয়নালক ছাড়িয়া দিল । মংলুৰ বন্দুকত আৰো দুইটা গুলি আছে । হামিদে বন্দুক উঠাইল । নদীৰ পাৰত খাড়া হয়া আছে আনন্দ । হঠাৎ হামিদে গুলি চালাইল । গুলি দুইটা আনন্দৰ হাতত আৰ্ বুকত লাগিল । আনন্দ নদীত পৰিল । ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ সোঁতত আনন্দ ভাঁসিয়া গেইল । ৰহিমুদ্দিনে ফিৰ হামিদক আক্ৰমণ কৰিয়া হামিদক মাৰিল । পুলিস আসিল । ৰহিমুদ্দিন আৰ্ ৰফিকক হস্পিতালত নিয়া গেইল । বাকী পৰিস্থিতি সগাৰে বোধগম্য ।
এই ঘটনাৰ এক কৰুণ অৰ্ধ-সমাপ্তি ! তাৰ মানে ঘটনা এলাও শেষ নাহয় । শেষ আলগা চৰেৰ কথা, শেষ মংলুৰ চৰেৰ কথা, শেষ দুৰ্গাপুৰ গাঁওয়েৰ ঘটনাৰ বৰ্ণনা । কিন্তু আনন্দ !
আনন্দৰ শৰীৰত গুলি লাগিয়া অ'য় ঢলিয়া পৰিল ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ প্ৰবল সোঁতত । কিন্তু আনন্দৰ জীবনত মৃত্যুৰ সৌভাগ্যও নাই । এই ক্ষেত্ৰত মৃত্যুক সৌভাগ্য বুলিয়া কোৱাৰ কাৰণ আছে । নাই মমতা, নাই লিপিকা; সময়ে সগ কাঢ়িয়া নেওয়াৰ পৰে মৃত্যুৰ থাকিয়া আৰ্ কি বৰো সৌভাগ্য হবাৰ পায় ! কিন্তু ঐটা ভাগ্যও নাই আনন্দৰ ।
__________ “অ’ বাইচাৰ গ’
__________ কুন ঘাটে নাগাইবা তোৰ নাও ......
__________ জীবনেৰ নৌকাখানি
__________ চৈলা চৈলা যায়
__________ মাজ দৰিয়ায় যাইয়্যা নৌকা
__________ ঘাটা যে হাৰায়”
ফলুয়াৰ চৰ নৌকা ঘাট, ৰৌমাৰী, বাংলাদেশ । হানিফ ওঝাৰ বেটি আলিয়া গেইছে জল ভৰাবাৰ ।
আলিয়া পানী নানিয়া বাড়ী বুলিয়া দৌৰ ।
- কিৰে আলিয়া কি ঐলো তোৰ ? পানী আইন্বাৰ যাইয়্যা দৌৰ দিছো ক্যে ? (আলিয়াৰ মাও সায়েৰায় কৈল)
- পৰে কমুনি, আব্বা কোনে গেইলো ?
- আছি, হৈছে কিডা ? (হানিফে পুছিল)
- নদীৰ ঘাটে একডা যুৱান ছেৰা ভাঁইসা আইছে । হৰীলে অনেক অক্ত ।
- চলো তো দেখি কেৰা ঐডা ।
(১২)
হানিফ ওঝায় আনন্দক নিজেৰ বাড়ীত নিয়া আসিল । কবিৰাজী চিকিৎসা আৰম্ভ হৈল । বন্দুকেৰ গুলি ইতিমধ্যে বাইৰ কৰা হৈছে । কিন্তু কথা কবায় নাপায় । অবশ্যে হানিফ ওঝাৰ তথা ঐ অঞ্চলেৰ মানুসেৰ সগ কথা বুজিয়া পায় ।
হানিফ ওঝায় কৈল-
দেহায়তো গেদাডাৰে মনে হয় নেখা-পড়া কৰা শিক্ষিত আছে । কিন্তু কতা কবাৰ পায় না । হায়ৰে আল্লাহ ! মনে হয় মানসিক ভাবে চোট পাওয়াৰ ফলে গেদাৰ এইৰহম হাল ঐচে । দেহি চিকিৎসা কৈৰা, আল্লায় চাইলে একদিন কতা কৈবাৰ ফাইবে । কিন্তু হয়তো বছৰখানিকো নাইগ্তে ফাৰে । এইৰহম কেছ হুনছি, কিন্তু আঙ্গেৰ জীবনে এইডাই পত্তম ।
গাঁওৰ মানুসেৰ মাজত কথোপকথন আৰম্ভ হৈল ।
- এই হালাৰে ক'ৰোনা হৈছিলো মনে হয় । চাইনাতে গুলি কৈৰা নদীতে ফালাইয়্যা দিছে ।
- দূৰ্ ফাগ্লা, তুমি যে কিতা কওঁ । এইডা কি চাইনিজ মান্সি নাকি ?
- আঙ্গেৰ মনে হয় আঙ্গেৰ পাশেৰ দেশ বাৰত (ভাৰত) থাইক্যা আইছে ।
- আৰে বাই, কেৰা হয় ঐডা পৰে দেহা যাইবে । এহন আঙ্গেৰ দৰ্ম ঐলো মানুসডাৰে বালো কৰা ।
আলিয়া পঢ়ে পঞ্চম শ্ৰেণীত । সৈন্দা লেমেৰ (হাৰিকেনেৰ) আলোত আলিয়া পঢ়িয়া আছে । বই এখান হাতত তুলিয়া নিল আনন্দয় । অল্প পৰে কলমটা নিয়া খাতা এখানেৰ পাতাত লেখিল “আনন্দ” ।
- আব্বা ছেৰাডা আঙ্গেৰ খাতায় লেইহলো । (আলিয়া)
- কি লেইহলো পড়োতো । (আলিয়াৰ বাপ হানিফ ওঝায় কৈল)
- “আনন্দ” ।
- আনন্দ ! যাই হৌক বৰো মাইন্সক সন্মান কৰা নাগে । তুমি আৰ্ অ'ৰে গেদা বা ছেৰা খৈয় না । আনন্দ বাই খৈয় ।
- উনাৰ নাম আনন্দ কিত্তা ?
- ঐতেও পাৰে ।
আনন্দক নিজেৰ ঠিকনা লেখিবাৰ কৈল । অ'য় মনে কৰাৰ চেষ্টা কৰিল । কিন্তু নাপাইল ।
- গেদিৰ মাও, আইতে খাওনেৰ লাইগা কি আন্দস্ ?
- পুটি মাছেৰ তহাই । আঙ্গেৰ মতো গৰীব মাইন্সেৰ বাড়ীতে পুটি নাহৈয়া আৰ্ কি মাগুৰ মাছ ঐবো নাকি ?
আনন্দয় আৰো কলমটা ধৰিল । এইবাৰ লেখিল । “গাঁও- মাগুৰমাৰী” ।
- পড়তো আলিয়া, কি লেইহলো এইবাৰ ?
- আব্বা, কিজান গাঁও- মাগুবমাবী লেইহলো নাকি । ‘ব’ৰ পেডদিয়া আবাৰ কাইট্টা দিছে ।
- ঐডা মাগুবমাবী ঐবোনা । ঐডা মাগুৰমাৰী হওন নাগে । আমি হুনছি আসামে নাকি বাংলাদেশৰ মতনেই অক্ষৰ । কিন্তু অদেৰ বয়শূন্য ‘র’ নেই । অৰা ঐডাৰে পেডকাটা ‘ৰ' বোলে । এই ছেৰা আসামেৰ ঐবো । আঙ্গেৰ কিছু মান্সি বালা না । এই কতা কাৰো কওন যাবোনা । ঐযে পেপাৰে লেহা-লেহি কৰে নৌশাদ ৰহমান, উনাৰে কৈয়া আসাম পুলিসকে খবৰ কৈৰা অদেৰ হাতে তুইলা দেওয়া নাগ্বো । নইলে গেদাডাৰ কিছু ঐলে আল্লাহ আঙ্গেৰে মাফ খৈৰ্বো না ।
নৌশাদে আনন্দৰ ফটো তুলিয়া আসামেৰ কিছুগুলান ফেচবুক পেজত দিল । এই খবৰ চকুত পৰিল আনন্দৰ বন্ধু হৰ্ষবৰ্দ্ধনেৰ । যোগাযোগ হৈল । আনন্দক নিয়া আসা হৈল । অবশেষত কয়েকদিন আগত আনন্দ আসিয়া পায় অ'ৰ নিজেৰ গাঁও মাগুৰমাৰীত । গাঁওৰ কিছুগুলান অন্ধবিশ্বাসী মানুসে বামুন ডাকেয়া আনন্দৰ প্ৰায়চিত্ত কৰিল । গাঁওৰ মানুসে অ'ক চিনিলেও অ'য় কাকো নাচিনে । কিছুগুলান ফতুৱা মানুসে অ'ক আনন্দ পাগলা বুলিয়া ডাকা সুৰু কৰিল ।
আনন্দৰ খবৰ বিভিন্ন নিউজ চেনেলত প্ৰচাৰ হৈল । ৰাজনৈতিক মহলতো চাপ পৰিল । শিক্ষামন্ত্ৰীয়ে আনন্দৰ চিকিৎসাৰ সমস্ত খৰচ বহন কৰাৰ কথা দিল । আনন্দক চিকিৎসা কৰাৰ জৈন্যে আগবাঢ়িয়া আসিল মানসিক চিকিৎসক অনিন্দিতা বৰ্মন । কম বয়সীয়া হৈলেও একবছৰ চিকিৎসা কৰিয়ায় অনিন্দিতায় খুবেই জনপ্ৰিয়তা অৰ্জন কইৰ্ছে । অনিন্দিতাৰ বাড়ী বঙাইগাঁওত ।
বঙাইগাঁওত অনিন্দিতাক আজি বিভিন্ন চেনেলেৰ থাকিয়া প্ৰশ্ন কৰিয়া আছে । অসমীয়া, ইংৰাজী দুয়োটা ভাষাতেয় উত্তৰ দিল । হঠাতে বঙাইগাঁওৰ লোকেল নিউজ পৰ্টেল একটাৰ সাংবাদিকে কৈল
- অনিন্দিতা, কুনো কুনো মানুৰ মুখত একতা কাথা শুনা পায়া আছোং । উমি কয়, শিক্ষামন্ত্ৰীয়ে ঘোষণা কৰাৰ পিছত তয় বুলে টাকাৰ লোভতে আনন্দক চিকিৎসা কৰিবা ওলাইছো । এই কথাগোৰ বিষয়ে তুমাৰতে মতামত কি ?
- মানুই কায় কি কয় সেইটা ময় বিচাৰ নকৰোং । ময় আপিগো আগেৰ থাকিয়ায় অংকা ।
- তয় কি আনন্দক ভাল কৰিবা পাবিতে ?
- ঐটাতো ময় ক'বা নাপাৰোং । কিন্তু মোৰ নিজেৰ উপৰত বিশ্বাস আছে । আৰো ভগবানেৰ উপৰতো বিশ্বাস আছে ।
- কতো দিন লাগিবতে ।
- সেইটাতো ময় এলায় ক'বা নাপাৰিম ।
- তথাপিও তুমিৰা হৈলি ডাক্তাৰ্নী । তুমাৰ মনে কি কয় ?
- ছয় মাসো লাগিবা পাৰে, একবছৰো লাগিবা পায় । কিন্তু ময় মোৰ ফালেৰ থাকি এই কেছটাক মোৰ জীবনেৰ টাৰ্গেট হিচাপে লৈছোং । আশা কৰোং একবছৰেৰ ভিতৰত আনন্দক আগৰ জেংকা কৰি দিবা পাৰিম ।
- ঠিক আছে অনিন্দিতা, আমিও আশা কৰিলোং আনন্দ সানকালে ভাল হওক । আৰো তুমাৰ লক্ষ্যগো পূৰণ হওক । লগতে যেন সেই খবৰগো আমাৰ নিউজ চেনেল “টাইমচ্ অফ্ বঙাইগাঁও”ত প্ৰচাৰ কৰিবা পাং তাৰে কামনা কৰিলোং । সানকালে সেই দিনগো আহক । আৰ্ আমাক তুমাৰ বহুমূলীয়া সময়গো দিয়াৰ বাবে বহুত বহুত ধন্যবাদ ।
প্ৰিয় পাঠক, মুঁয়ো আশা ৰাখলুং অনিন্দিতাৰ প্ৰচেষ্টাত আনন্দৰ স্মৃতিশক্তি ফিৰিয়া আসুক । এৰ পৰে আনন্দৰ জীবনত কি হয় মুঁই খবৰ ৰাখিম । পৰবৰ্তী সময়ত (ছয়মাস পৰেয় হৌক আৰ্কি বছৰখানিক পৰেয় হৌক) আনন্দেৰ জীবনেৰ বাকী ঘটনা নিয়া লেখিবাৰ চেষ্টা কৰিম আৰেকখান উপন্যাসিকা “ফিৰ্ আনন্দ” ॥
(সমাপ্ত)
© কন্দৰ্পজিৎ কল্লোল