Wb/nia/Mangehene Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa

< Wb‎ | nia
Wb > nia > Mangehene Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa


Mangehene Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa (Li Indonesia migrasi leluhur empat kelompok), molo'ö nidunö-dunö zatua moroi yaŵa ba ndraono lumalö mitou ba maho, sino isura Balugu Tuha Omasiö Zega (nga'ötö si 37 moroi khö Balugu Sirao, khö nononia Balugu Luomewöna). Ba nga'örö zura (catatan) andrö i'ombakhaö wa me mangehene Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa ba mbaŵa siŵalu ndröfi ±1630 ha sakali fa'atewu'a moroi ba mbanua Laraga Talunidanoi (fetaronia iada'a ba Gunungsitoli Idanoi, lalau mangehene zinga nasi baŵanadu lumalö ira tanö miyöu, la'ötö zi fitu rozi mbawa luaha, ofeta ira mege ba Hili Dora'a (fetaronia iada'a Gunungsitoli Utara), ba da'ö lalau mondrakö ya'ia nifotöi "Fondrakö Hili Dora'a". Haniha ira Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa, ya'ia da'ö:

  1. Ngawawa ZEGA (Sega Nadaoya ma Balugu ZEGA ANA'A, ba akhinia Hele ma Balugu ZEGA HELE SÖRÖMI);
  2. Ngawawa Balugu ZILIWU;
  3. Ngawawa Balugu DAWÖLÖ;
  4. Ngawawa Balugu MENDRÖFA.

Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa; lö niha bö'ö ba gotaluara, a'oi fakhai-khai ira khö nawöra (Li Indonesia mereka semua punya kaitan kekerabatan), so zi fagabalö, so zi fala'o. Ha sara-sara dödö, ha sambua zöndra; andrö asese fao-fao'ira na möi milo mofua, faoma lö laröi nawöra.

Balugu ZEGA ANA'A, fagabalö ira Balugu MENDRÖFA, ga'a akhi wo'omora; talifusö alawe khö duada Afore Luo Gea; ono khö duada Salubongi Gea ba mbanua Onowaembo Tölamaera. Sia'a gaweda Futi Laria Gea fo'omo Balugu ZEGA ANA'A, ba siakhi gaweda Sa'usölai Gea fo'omo Balugu MENDRÖFA.

So darua nakhi tuada Balugu ZEGA ANA'A, samösa nakhinia onomatua ya'ia Hele Zebua ma Balugu HELE SÖRÖMI ZEGA fo'omonia aweda Silusia Dawölö (akhi alawe khö Balugu  DAWÖLÖ). Ba so nakhira alawe sotöi Elea Zebua ma "Elea Wanikha Zega" fo'omo Balugu ZILIWU, andrö dania wa fasibaya mado ZILIWU khö mado ZEGA.

Simanö göi Balugu DAWÖLÖ fo'omonia Sibowotorosi Mendröfa (akhi ono'alawe khö Balugu MENDRÖFA). A'oi zara fakhai-kai  lö niha bö'ö ba gotaluara. Ba gambara da'a mitou, oroma khöda gamakhaita yaira Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa.

Amakhaita Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa

Anunöŵa faoma Hoho edit

Ba zi samuza luo samuza ma'ökhö;
ba zi samuza luo zi'öna-öna; Möi mofua möi milo ndra tuada Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa;

Lahene zinga nasi baŵanadu lumalö miyöu,
ahatö luaha Sowu sahaya-haya;
Bada'ö oya lasöndra ngawalö gi'a,
ba simanö göi ngawalö gutu ndru'u ba gatua.

Ba da'ö  asese lawauli-wauli ira;
ba wangalui ahulua soya;
Na no ahulu lasöndra,
la'ohe miraya ba Laraga Talunidanoi sato niha;
Sitobali fa'omuso dödö ba ngambatö,
talifusö, ira satua ba mbanua;
Andrö wa lö labato we'amöi milo
ba gatua zinga nidanö Sowu sahaya-haya.

Furi'ö, me no fasösö nomo,
me no ato niha ba Laraga Talunidanoi;
Mangera-ngera ira,
Si'öfa Börö Danömö Si'öfa Ngawawa;
Lahalö gölö-gölö,
la'osambuaö zöndra gera-era;
Omasi ira mangehene lasaŵa tanö yöu,
ba zinga Sowu sahaya-haya.

Andö dania lafatunö ba dalifusö,
lasao'ö ba gaolo zatua;
Meno fatehe dödö dalifusö,
meno hasara dödö ndra satua;
Tewu'a ira tenga börö wönu;
sitebua tenga börö wa'udusa; Ha samadege wa'aröu nahia,
ha sondrou'ö mbolo mbenua.

Andrö ha samuza wofanö, ha samuza tewu'a;
Ya'ira Si'öfa Börö Danömö Si'öfa Ngawawa;
Laröi dalifusö ba Laraga Talunidanoi sato niha;
La'ohe fefu ngambatöra, sawuyu, urifö, gama-gama okhöta.

Tewu'a ira lumalö miyöu
lahene zinga nasi baŵanadu;
La'ötö zi fitu rozi mbawa luaha,
ofeta ira ba zinga luaha Afia; Ahatö ba gatua Luaha idanö Sowu sahaya-haya;
Si no fatötö wa'a dongo, sino faekha ngafu Nifa.

Meno manaere luo ba gahe mbanua, basaki wanörö no toba'a;
Andrö lahole'ö ira tanö misiyaŵa, larugi ba dete hili-hili si fadaya;
Si so geu Tora'a sebua, sino fafali ŵeŵe Tambalou sofanikha;
Andrö lafotöi nahia da'ö: "Hili Dora'a" ma "Hili Dambalou" irugi iada'a.

Bada'ö lataruö nosera; no lafakhai hambo no la o'öfa nahia;
Hasara dödö wangalui soguna; nifalu-faluluisi fa'alio manandrösa;
Si Öfa Börö Danömö: ZEGA, ZILIWU, DAWÖLÖ, MENDRÖFA,
Ya'ira zi'oföna toröi mowanua yaŵa ba Hili Dora'a.

Ha töra döfi'i wa'ara,  wo'agöra yaŵa Hili Dora'a;
Alua ngawawa nagö segebua, ero bongi nano mörö niha;
Da'ö zamakiko nono guriföra, he nono manu, ono mbawi ba gandra;
Ba zahulö wongi dania awena la'ila, oi fahana-naha fa'alai-alai dödö ndra ina.

Yahaloi yalokha khönia'i, ba gotalua wa'abu dödö ba zalua khöra;
Terongo li wofo samalala fehede, wofo samalala li; imane-mane;
"Huru gudu… faukhugö gadulou, titimba gadulo nawöu",
Andrö dania so wanufa dödö, bagotalua ndaono, ndra'alawe ira ina.

Terongo khö ndra satua si Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa;
Lö omasi ira na so watötöisa; na alua wa'udusa ba gotaluara;
Andrö lalau mama gölö mangosara; lahalö sambua zöndra,
Lalau manaro ba zibongi; ba wamauzeni haniha ia niha zasiliaŵa?

­­­­­Meno irugi alaŵa mbongi, me no mörö niha;
Larongo ira sanaro, siruru-ruru moroi tou ba gatua;
Lataya doho, latuyu gari, latunuö zulu fangila;
Yahaloi yalokha khönia, tenga sa email zalua, ha Nagö segebua.

Andrö dania lalau mamagölö Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa;
Fa böi alua gabula dödö miföna, la'osaraö wa laröi yaŵa Hili Dora'a;
La föfö'ö ero sambua ngawawa, so zilalö miöu ba so zilalö tanö miyaŵa;
A'oi  lafili mbu'u-bu'u hili salaŵa; siterongo garamba duria khönawöra.

Fatua lö awu'a, fabali ira yaŵa ba Hili Dora'a ba mbaŵa sidua,
Lafalua wolau Fondrakö Hili Dora'a; ba ndröfi ±1632,
Lawuwu mba'u-ba'u; lafoe gondrekhata;
Langaoli dekhe wo'ömö wamalua hada.

He na no fabali wetaro nahia, lö aetu khöra huge watalifusöta,
Fa'omuso dödö/fa'abu dödö; lö faefa ita irugi mitou mauwu, mahora."
Andrö dania lahuhugö; bawa'omuso dödöra, lamane…!:
"Huru gudu... faukhugö gadulou, sekhe gadulo nawöu"
Huu...!!!
"Höli-höli wanguhugö, ba si no hasara tödö gaö...!"
Huu...!!!

Da'ö  ira Si Öfa Börö Danömö Si Öfa Ngawawa;
Ha sara lalaegö ba gowasa, ha sambua hugö-hugö naso gangetula;
Faoma la'ondra-ondasi nawöra, lö'aetu fakhai-khai ira;
Irugi mane ma'ökhö da'a.


Umbu edit

  • Nisura Balugu Tuha Omasiö Zega "NIDUNÖ-DUNÖ ZATUA BA NDRAONO" i'otarai mege moroi yaŵa, ba nga'ötö  Sirao  – (1)Balugu Luomewöna – (2)Silögubanua – (3)Sebua Moroi Balangi – (4)Sigela-gela Luo  – (19)Larisumöla balugu Zebua Namölö  – (22)Lafoyolatio Zebua – (23)Gerahu Tölu Zebua –  (24)Moyo Tuhagafökha Zebua – (25)Sega Nadaoya Zebua balugu ZEGA ANA'A – (26)Idanö Luo Zega – (28)Garimbanua Zega  – (29)Laowö Zega – (30)Balugu WAULU Zega – (34)Dohösi Zega – (37)Balugu Tuha Omasiö Zega {Tua moroi khö (39)Edison Zega}. Ba ba ndröfi 2016, ihaogö wanura mangawuli Edison Zega,S.Pd soguna ba ndraono mitou.