Wb/nia/Laidö ba Maduahö

< Wb‎ | nia
Wb > nia > Laidö ba Maduahö

Meföna ba sambua mbanua si so ba zinga nungonidanö Oyo so sambua wongambatö. Bosi ma Ama Galaidö ba Siwukhö ma Ina Galaidö döi zatua ba nomo andrö. So khöra datölu ndraono, onomatua manö. Laidö döi zia'a, Maduahö döi zitatalu ba Siwökhi döi ziakhi.

Mohalöŵö ira ba danö ba wanga'asogö ngawalö zoguna sero ma'ökhö, he balazo, he nukha, ba tanöbö'ö na. So sagöla mbenuara, so laza, ba so göi nungonidanö soya i'a ba uro, sitola labali'ö nahia wangaluira.

Hiza'i, no ambö fa'atua-tua ira ba lö göi biha wa'onekhe ba fa'odomara, me lö simomöi sekola ira. Lasöndra sa'atö zoguna khöra bongi ma'ökhö, ba lö lasöndra wangirö fo'ölö, mendrua manö me igide-ide nasa ndraono. Heŵa'ae no datölu zabölö khöra, lö nasa abölö wohalöŵö.

Samuza baŵa, ba mbanua fasuira, alua wökhö waba si lö mudöna-döna. Ba göna göi ira. Oya ahori wo'ölöra ha ba wolohi dalu-dalu. So zugilöra khö Nama Dalaigö, ba lö tobali famolala dödöra, me lö i'ila ibu'a gömönia ua me mofökhö göi.

Me no ibörögö owaöri mbotora, döhö wökhö, ba latohugö wangahalö ba danö. Mohalöŵö ba nowi Nama Laidö, lalau manguri manu ba bawi. Ba Ina Laidö, ilau manamakhe, mangalui uro ma i'a, simane nilau niha bö'ö göi. Lö aetu-aetu ndriwora, ba ifataria la'amawa ösa, ma lafalalini faoma gowi ma talö ba niha bö'ö. Ere na simanö, ifataria sa'atö ba larasoi wa'ambö-ambö balazo.

Lima fakhe furi ö, me no te'a'aro'ö Galaidö, tefo'aya gari ia, i'ila wa'ebua-buania. Me mamatunö ira ba nomo, hasara dödöra labokai mbenua, lalau molaza, latohugö wanguri, ba lalau managu [[wikt:nia:buluzaku|buluzaku]]. Lö göi olifu ira wanugi fo'ömö Nama Dalaigö, öfa alisi bawi.

Ba wamörögö fanabaisi ba mbenua, ba lafa'anö zoguna khöra, ya'ia da'ö löwö-löwö wakhe ba diwo, baero gama-gama wohalöŵö, belewa, fato, ba faku.

Me no larugi mbenua andrö, maoso Laidö, isaitagö mbuku-buku so'ösi öra fakhe ba diwo, awö kole-kole naha göra idanö ba dölageu gamaudu ndraha sibiha tanga.

Me no arakha laluo, lahasugö ira, lafolombase wohalöŵö. Imane Laidö khö nakhinia, "Da möido ua ba wanugi fo'ömö Nama Dalaigö, mitohugö manö wohalöŵö, ba mibaloido ba wemanga dania, ta'endrongagö".

Mofanö Galaidö, ba latohugö wohalöŵö ira Maduahö ba Siwökhi.

Hiza'i Ziwökhi, me atage ia wanolo ga'ania, möi ia fawude ba zi so botomumu ahatö ba dölageu si no lasaitagö buku-buku göra nomege. Maoso Gawökhi, itutuko mbotomumu andrö. Hiza khöu, oi muliha zikhöwöra, oya sibai. Oi la'ananaisi dölageu. Itugu ituko, ba itugu oya zimöi baero, wa'omasinia wamaigi-maigi oi so zonoro adulora, sagafusi, hulö ngawua wakhe.

Me i'ila da'ö Maduahö, itegu nakhinia, ena'ö ibato, fa böi la'ananaisi sikhö mbuku-buku göra. Maoso Maduahö ifawu'a mbuku-buku göra ba dölageu bö'ö, fabaya kole-kole göra idanö, mato lima ngaröfa fa'aröu. Aefa da'ö lafuli ira wohalöŵö ba wanabaisi buluzaku.

Me no aefa laluo, mangawuli Laidö, heŵa'ae lö molala wamu'a fo'ömö Nama Dalaigö. Böhöi ibu'a ösa, ambö na'i soguna khönia wanöndrania, me bohou itörö ia fökhö.

I'ondrasi naha wanaitagö buku-buku göra Laidö. Afatö dödönia, i'ila wa no lahalö. Ba hiza tou mbungö-mbungö wakhe oi zumawili ba zinga mbotomumu. Ba wa'oya zikhö. Imane ba dödönia, "Löbadödö ndra akhigu sa'ae ndra'odo andre, lalau manga ba zi lö ya'o , lö la'ame'egö tödö zi no ma'osara'ö mege. Lau, na simanö, sökhi u'etu'ö watalifusötagu khöra i'oroi da'e. Da möido mukoli, u'alui samösa zoguna khögu sa'ae. Lö hare, lö hude wa so dalifusö."

Fatua lö iröi sa'ae ndra akhinia, ibotokhi khönia Maduahö wa lö itörö zimane nitahö dödönia. Imane, "Mege me fawude-wude nakhida Kawökhi gamaudu mbotomumu andrö, ba oi muliha oya sibai zikhö, oi la'ananaisi mbuku-buku göda. Andrö maoso ndra'o, ufawu'a ba dölageu si lö sikhö ha lima ngaröfa gotalua. Tenga wö mbungö-mbungö wakhe tou da'ö. Adulo lawoha wö da'ö. Böi fa'udusi ndra'aga, lö göi simangaga, mabalo-baloi we'asomö."

Dörö me no falawu wönu dödö Laidö, lö ifarongoi sa'ae wehede Maduahö. Ifazaŵa gahenia, ilau ia mafi miyöu. Lö sa'ae la'ila ira Maduahö heza irugi.

Lalau manga ira Maduahö, latohugö wohalöŵö irugi tanö'owi.

Ba arakha bongi awena mangawuli ira yomo. Latunö khö namara zalua khöra.

Ibözi dötö'ania Ama Galaidö, asöndru dödönia. Imane khö ndraononia, "Tebai tataha ia, ta'angandrö-ngandrö wö'i ena'ö isöndra löfönia, ba ena'ö ifuli sa ia khöda samuza ma'ökhö dania."

Latohugö wa'aurira, lakila wohalöŵö ba danö, itugu atarö dödöra.

Me no irugi fulu fakhe wabalisara khö Laidö, oya gatedaula si no oroma. No mangowalu Maduahö, so khönia darua ndraono. Ba no göi tefa'ötö Gawökhi, lö nasa si so ndraononia.

No tobali samawa fafa ira. Lagaragazini geu ni'ölira ba niha. La'amawa göi mbuluzaku, kalare ba balo aya-aya nomo. Mokefe ira, lö manö sifabali ira ba nomo ndra satua, heŵa'ae no ladou'ö wangehaogö, tenga sa'ae eu, no lasimi.

Me lazofu-zofu ba niha, hewisa duria Laidö, larongo wa ba Laowöwaga so ia, no motanö ia ba da'ö, samösa nononia, ba so nomonia göi, omo eu.

Ifatenge ngoni-ngoninia Maduahö ba we'amöi ba Laowöwaga, ena'ö i'ondrasi Laidö. Ba i'ombakha'ö khö Laidö wa lö ba dödöra fatahisa sa'ae, omasi ira na mangatulö, böi fabali gera-era zi fatalifusö.

Me irongo da'ö Laidö, ba mangesa dödönia, imane wangoroi'ö, "Lau, ba ndröfia dania möido ba nomo khöma ba zinga Noyo. Fao dödögu wangatulö. Möiga datöluga fongambatögu. Da ufa'anödo barö da'e".

Me mangawuli denge-tenge Maduahö, ba isao'ö duria moroi khö Laidö andrö. Ba ma'iki Maduahö, ebua linia, omuso sibai dödönia. Me lafatunö ba nomo ba lamane, talau gowasa side-ide dania ba luo da'ö, tatenagö zara zi dua alisi andrö ba mba'o, dane-dane wangandröda.

Lö arara zi döfi, dörö me baŵa sifelendrua föna wanunufandru, lö ladöna-döna, tohare domera datölu, Laidö (Ama Watema), Fa'omasi (Ina Watema) ba Fatema. La'ohe sambua bola-bola rigiömanu sawena labasi, ba dombua lawugale.

Omuso sibai dödö ndra Ama Laidö ba we'asora, andre. Me no aefa fara'u tanga ba fa'ago bo'ö.

Ba maoso Maduahö (Ama Zoföna), i'ombakha'ö göi ira. Siföföna, i'ombakha'ö wo'omonia sotöi Fatiria (Ina Zoföna) ba darua ndraononia, Soföna ba Nonibe. Akhira Siwökhi, no dua fakhe me no mangowalu, Nurulia döi sindruhu, ba Leni Balaki döi wa'ani'owalu, lö nasa iraono khöra.

Ba zitanö'owi, ba lafa'anö zoguna ba zibongi, lataba zi sageu si no la'anötöigö dane-dane wangandröra. Larino göra, ilului göi Ina Watema.

Me no aefa manga ira, ba lalau fahuo-huo, itörö tödöra wabalisara ba mbenua me no abao dödö Laidö khöra. Ifuli izaraini wanutunö da'ö Maduahö, ilului ifaduhu'ö Kawökhi.

Itema lira Laidö, wa aboto sibai ba dödönia wa ambö osili ia meluo da'ö, no ihawui ia fönu dödönia khö Nama Dalaigö. Ifaduhu'ö wa ya'ia zisala, ba i'andrö sibai wa'ebolodödö ndra akhinia, he göi amania.

Faoma fatema ba dödöra fefu ba lalau fahori ba dödö, fara'u-ra'u tanga ba fatalagu bagi mbalazi wa'akhari-khari dödöra zamösana.

Fatua lö la'ohe ba wangandrö, fahuhuo nama Laidö, imane, "He iraonogu, umönögu, ba ma'uwugu fefu! Felendrua fakhe zilalö nidunö-dunöda andre me alua ia. Salua da'ö, tenga sinangea mena'ö, börö me tenga fa'udusa, tenga famadöni, ha börö me so wanahö dödö saösö. Sindruhunia mena'ö, na so wanaha tödö, fao fa'ebolodödö khö nama Watema meluo da'ö, ba tola atata wönudödö andrö, börö me no so wamotokhi moroi khö ndra Ama Zoföna ba Kawökhi. Abölö faduhu dödönia wa mbungö-mbungö wakhe tou ni'ilania andrö, tenga adulo lawoha. No i'ombakha'ö khöda hadia mbörö wa simanö. Tamane ba da'ö, no alua zalua, no numalö zilalö. Böwö silalö böi watou, da tatohu ba mböwö siboho-bohou. Da faoma tatayaigö ba dödöda wa'udusa gera-era andrö ba zilalö, da tafuli ta'olomasi watalifusöta simane no, datölu ami fatalifusö, ga'a-akhi, ya hasara-sara dödömi, ya tefahowu'ö wa'aurimi, ya misöndra löfömi sagötö fa'aurimi, gofu hezo nahia mi'agö ba gulindrao ölia andre. Faoma mitörö-törö tödömi dalifusömi, he ba wa'abu dödö, he göi ba wa'omuso dödö. Mirorogö ndra'o na atuado, ba böi mifa'udu-udu. Utou'ö ba dangami fefu gokhöta andre nafuri, ba da u'angeragö hewisa wamaosa ya'ia. Ba ginötö sisökhi dania ba ufa'ema khömi."

Aefa da'ö lalau mangandrö, oföna Laidö itete Maduahö ba Kawökhi, awena irahugö Amara. Owua-wua sibai dödöra, lö adumala, lö famaedo.


Nitöngöni: 1) No mu'a'azökhi zinura andre molo'ö EYD; 2) No göi mufawu'a nidunö-dunö sanandrösa ba wohorö Nina Galaidö ba zura Nanehe ba Ina Galaidö; 3) No lö mufaogö wamo'eluaha, ena'ö lö aetu manö-manö ia ba tenga tobali famotu niha; 4) No göi mu'alösö'ö ma'ifu wanura.

Umbu edit

Laidö ba Maduahö bakha ba Buku Cerita Rakyat (Manömanö) Nias Kota Gunungsitoli (2019), nifa'anö Soraya Zebua & Yasato Harefa, nga'örö 8-16.

Fabaliŵa lala edit

Bale zato: OlayamaAngombakhataBawagöli zatoMonganga afoNahia wamakoriNga'örö spesialNgawalö wanoloSafuria tebulöSanandrösaSangai halöŵö