Wb/nia/ASU BA TUMBAO

< Wb‎ | nia
Wb > nia > ASU BA TUMBAO

Na ladunö-dunö ira satua meföna, aurifö simane fofo, utundru'u, urifö, tola fahuhuo ira khö nawöra börö me faoma la'ila li nawöra. Bö'ö ira simane iada'e lö faoma la'ila geluaha li nawöra, na tola na'i faoma labunu ba la'a nawöra.

Asu

Ba zi samuza ma'ökhö meföna, ba zinga mbanua sotöi Hiligeo, so sageu dumbao si fahuwu ba nasu si so ba nomo khö zokhö ya'ia ba mbanua Hiligeo. Tumbao ba asu andrö asese falukha ira ba ndru'u ba itaria falulu ira ba wangalui ahuluara. Asese faoma labagi göra khö nawöra faoma fatambai.

Ba mbanua Hiligeo oya tesöndra ba nomo niha mbanua zanguri asu, soguna ba wanolo niha simane wanaro sanagö ba zibongi, ba so göi nibali'ö asu wealu ma asu ba wamolo. So göi nasu ni'atabö'ö soguna ba lafo duo nibali'ö harinake ma nikhökhö ba so göi nibali'ö sangongo (li Indonesia sup) ba sogöi nitunu ba mbo galitö (li Indonesia panggang), sasese lafotöi na no asoso ia B1.

Tumbao

So göi wofo sotöi tumbao sauri ba gatua ba zinga mbanua Hiligeo andrö. Ero ma'ökhö halöŵö dumbao möi ba gelea nidanö, ba mbombo, ba mbandra laza, ba zaetu, ba tanöbö'önia, ohitö dödönia wangalu-ngalui önia i'a, uro, ono gulö, talaho, ba tanöbö'önia.

Ba zi samuza luo samuza ma'ökhö ba zitanö'owi, no mosindro dumbao ba zinga mbombo wangalui gönia i'a, uro, ono gulö, talaho, ba tanöbö'önia. No iböda ifazaŵa khönia gahe si sara, hatö sara gahenia soroma zanguhundragö tanö. Lö ifali-faliŵa ia hulö nadu kara. Arakhagö mato tölu mbaru ia wezizio, ba lö manö i'ila tohare gahuluania.

Me no arakhagö bongi ba zi lö itötöna itörö sageu asu ba zinga nidanö si so dumbao no mege. I'ila dumbao asu andrö no mozio-zio ba zinga nidanö, ha tambai gahe zoroma. Miwo nasu imane, "He tumbao, ya'ugö da'ö ba gawö?" "Ya'ia le gawö, tokea ita öbe'e."

No i'oro'ö baero lela asu, mohae-hae ba waerege dödö, no göi fatambu-tambu mboto ba no göi abazö-bazö mbunia itataria ifangewe ia ba ifadekha ia ba mbörö geu. Itohugö asu imane, "Hadia no ahulu ndra'ugö ba gawö? Bagi na so öda gawö, olofo sibai dalugu."

Fao wame'e tou ahenia si sara, itema li nasu tumbao, "Lö'ö hadöi wö gawö. Matonga luo ubalo-baloi ba lö oroma nono gi'a ma zui he ha si sambua kewu-kewu. Götö me no la tuwa niha mbombo ande, ba lö sa'e oroma nao-nao gaurifa. Marasega wanöndra göma ero ma'ökhö. Bö'ö simane ndra'ugö gawö, lö ö'ila zilö'ö, ero ma'ökhö ba manga'ö ba nomo zokhö ya'ugö."

Fao wamali-malikhö itema asu imane, "E ba gawö... sökhi duria moroi ba zalua. Duhu wösa niŵa'ömö wa so zokhö ya'aga, ba hiza'i na ahuludo ba ha töi khögu wa sahulu, sebuania la'a ira sokhö ya'odo. Harazaki sibai na lafazaumba khögu döla ma'ifu ba ma so zui zi lö ahori la'a. Bö'ö ira ndra'ugö gawö, na so gahuluamö ba haya'ugö zimanga ba na ö'ohe ba gazuniu ba ha ya'ami iraonou zimanga."

No sito'ölö da'ö na awena falukha zifahuwu ma sifagawö, oya manö nitörö tödöra ma nitutunöra faoma fatambai khö nawöra.

Imane asu khö dumbao; he gawö... no ara lö sorudu ita fa manö-manö, ha wisa na möi'ö ba nahagu nahia zitoröi ya'o? Itema li tumbao; omasi sibai ndra'o möi ufaigi nahamö gawö, ba hiza'i ata'udo khö zokhö ya'ugö, ma dania ibunudo, itatawi, irino ibali'ö diwonia ndra'o. Böi alui lala wamunu ya'o le gawö.

Itema li asu imane; na da'ö zata'u ndra'ugö, tola ta'alui ginötö sisökhi nalö ya'ira yomo, menewi urongo me lafadunö-dunö ba nomo, wa no lahonogöi mofanö ira sambua ono darua zatua ba fefu ndaono aefa migu ba luo hasi Salasa fönada andre, möi ira manörö ba Ziboga me so wa'omuso dödö falöŵa khö nono dalifusöra sitoröi ba da'ö. Urongo samigu wa'ara awena mangawuli ira ba nomora. No la'andrö tolo khö zifaola omo ba zitambai ba wosalahini ya'ira wobe'e gögu ero sihulöwongi. Börö da'ö utötöna wa'alua ndra'ugö ba luo hari Rabu fönada andre mato bözi fulu wa'alaŵa luo. Böi busi dödöu zoguna khöda ba zilaluo, uhenaigö da'ö. Ufatunö khöu dandra nomo sitoröi ya'o, ya'ia ba nomo hada sabölö alaŵa mbumbu ba gotalua nomo soya. Itema li tumbao sifao fa'omuso dödö; lau na simanö gawö, ha sambalö wa aluado ba ginötö si no owa'ö. Sifao famamuyu i'o mangona nasu khö dumbao mangawuli ia ba nomo, simanö goi dumbao ifangafo gafinia ba humombo isaŵa gazuninia.

Aefa migunia ba hari Rabu mato bözi ŵalu ba zihulöwongi ba no sa'e mama'anö dumbao, lö i'oyaö wemanga börö me igamö-gamö tödönia möi fatome khö zifahuwu khönia ba nomo ba nahia zitoröi asu. Ha matonga fulu, no ifangafo gafinia tumbao muhombo'ia igamö-gamö ba mbanua Hiligeo ba zoya te'oli omo hada. Ofeta ia ba hogu nohi salaŵa ilau manuge ba da'ö, iligi-ligi hezo mbumbu nomo sabölö alaŵa. Lö ara me ifakhölö ia i'ila nomo salaŵa mbumbu si toröi asu, ihatö'ö ia manuge ba zinga duwu-tuwu, ba humede'ia; he gawö, hdia ba da'e sondra'ugö? Itema li asu, "Ya'ia le gawö ya'e ndra'o, ae yomo" ifamuyu-muyu gi'onia asu ba wa'omuso dödönia me tohare zifahuwu khönia. Itörö mbawa duwu-tuwu tumbao möi ia yomo, wa'omusö dödönia, lö aetu ifakhölö-khölö wa'ahöli dödönia wamaigi fakake soya yomo bada'ö, fahuhuo ira nasu sifao famoho mbawa ba wa'omusö dödöra. Ba me no laluo ma bözi felendrua imane asu möido sibankha ua gawö wanga'i göda, no gali-galio nasu idölö ia sibakha, ihalö dombua figa nagole si no mukhökhö, i'ohe baulu föna dumbao, imane "talau manga ua, dania tatohugö fagego. Ibörögö asu wemanga gönia, ba ha'uga kali ilalaini wondrou gönia tumbao ba lö tola möi, ofetu-fetu ba ahele-hele manö mbawania sanau yaŵa ba wiga, lö i'ila iforö gönia me anau sibai mbawania. Ba gafuriata he wa'ae olofo sibai ia ba ibato wondrou, ha tola ifela-felai mbewenia, ibini'ö wa'olofonia börö wa'aila. Me no ahori i'a gönia sau, imane khö dumbao hana öbato wemanga ba gawö? Itema li tumbao imane; bohou manga ndra'o me fatua lö lumalödo bada'e wö gawö, lö nasa olofodo, ilau gamaedolania sambua imane: "Tenga sibai ö wa tola falukha, tenga sibai afo wa tola faondra ita, ohahau wö'i zikhala mbawa, ba faoma omuso dödöda." Lö ara aefa daö mangona dumbao khö nasu, imane "lö tetahado wö sa'e gawö, ae'e göi mahemolu ba nahagu he lö elungu ndra'ugö, töngöni ya'i hogu ndruria soroma-roma moroi ba mbawa duwu-tuwu da'ö yaŵa ba da'ö so gazunigu". Itema li asu imane "lau gawö ha sambalö wa aluado ba zidua wongi dania ba zi bözi fulu, saohagölö wa'akaomö wangondrasi ya'o ma'ökhö he". Aefa da'ö ifanaoka ia tumbao yaŵa ba mbawa duwu-tuwu, ifangafo gafinia ba ilau humombo ita'ita'i mangawuli ia ba gazuninia börö wa'olofo lehetö dölania. Andrö me irugi gazuninia harazaki wa so zitoröi gi'a si lö ahöri la'a ononia, ifandrai wemanga awena mangandrauli wa'abölönia. Dua wongi aefa da'ö, ba zahulö no ibörögö wama'anö gahuluania ia bakha ba zölu tumbao, soguna ba wamahulö domenia asu dania ba zi bözi fulu. i'aliokö möi mondri, isukhu mbunia, ba ilau mozizio tou ba mbörö ndruria si so gazuninia ba wombaloi sifahuwu khönia asu. Simanö göi nasu ha matonga fulu, no mangefa ia moroi ba nomo zitoröi ya'ia. Ha irugi bözi fulu no tohare nasu ifamuyu-muyu gi'onia ba wa'omuso dödö me no falukha ira zifahuwu khönia tumbao. Imane asu; "bologö dödöu gawö, ahou maifu ofetado, awena ufareso fefu mbawandruhö, sandrela na no tekusi, fa böi möi yomo zanagö." Itema linia tumbao imane; "sindruhu wa asökhi gamuatamö gawö, andrö wa la'omasi'o sibai ndra'ugö ira sokhö ya'ugö. Lalau fagego mato sambua za ma sambadu wa'ara. Aefa da'ö imane tumbao manga ita ua gawö, dania tatohugö gegoda, möi ia ihalö yaŵa ba gazuninia göra si no iföfö'ö bakha bazölu. Imane ba dödönia asu sökhi da'ö no göi sa'e ibörögo moriri dalugu wa'olofo. Tohare dumbao no i'ohe dua rozi zölu si no ifa'anö nagole gia, ibe zi sara khö nasu ba sara göi khönia, imane tumbao; "Böi lawösi gawö, talau manga, lö niha bö'ö bagotaluada". Ibörögö tumbao wemanga, i'oro'ö mbawania sanau bakha ba zölu ba wamorö nagole gia, ifandrai wemanga. Ifaigi-faigi manö asu nomege, ha tola ifela-felai mbawa zölu, lö i'ila ihalö nagole bakha ba zölu andrö. I'ombato'ö wa melai, imane tödönia lö u'ila uhalö gö fa'erao da'a bakha bazölu andre, ba börö wa'aila ba i'o sabuso ia asu, imane; " Lö salö gögu na'i gawö, bohou mangado fatua lö mangefado moroi ba nomo mege, lönasa salö wa'abusogu, tenga asiliyaŵa ndra'o". Me no aefa wemanga dumbao, ba latohugö fagego, ba hiza'i lö ara ba mangona nasu khö dumbao, imane "mangawulido ua gawö he... ata'udo ara ba da'a, ma no so niha simöi banomoma". Meno fateha dumbao ba ifazaŵa ia asu, ibiri doyo fagohi, igamö-gamö nomora me no ihawui ia fa'olofo. Ha irugi yomo idölö ia ba naha nawu ba wemanga sitoröi gönia ba zahulö mege. Me no awai manga ia awena mangandrauli wa'abölönia.

Me no mato haguga bongi aefa da'ö, faoma itörö-törö dödöra me la fatou-tou zi no alua me faoma möi ira ba nahia nawöra, ya mendrua manö zalua me manga ira. Awena faoma aboto ba dödöra wa no fabö'ö nga'eura zambua zamösana ira, wa so zo'amböta ba so göi zi tohude gomböilara zambua zamösana. Imane ba dödönia asu; eh...bale... andrö walö manga dumbao me möi ia ba khögu me tebai ihalö bawania gö si so ba dete wiga, fatimba ba mbawania sanau doyo wiga sabe'e. Andrö börö wa'ailania me tebai idou gö si so ba dete wiga, iwaö manö lö nasa olofo ia he wa'ae fakheo-kheo bakha dalunia wa'olofo.


Bale zato: OlayamaAngombakhataBawagöli zatoMonganga afoNahia wamakoriNga'örö spesialNgawalö wanoloSafuria tebulöSanandrösaSangai halöŵö