User:Cliffa fernandes/1-851

आनी धा धर्माज्ञा वितरायल्यो.ताच्या मरणाउपरांत ताचें उरिल्लें कार्य जॉस्यूई हाणें पुराय केलें. दुसरें मत म्हळ्यार,ज्यू लोक पॅलेस्टाइनांत येवपाचो काळ इ.स.प.१५०० ते १४०० इतल्या सुमाराक आसतलो.अरबस्तानांतल्यान भायर पडिल्ल्या ज्यूं मदले कांय जाण वायव्येवटेन गेले आनी पॅलेस्टाइनांत स्थायिक जाले.दुसरो पंगड नैऋत्येचे दिकेन ईजिप्तांत गेलो.इ.स.प.१२०० च्या सुमाराक ईजिप्तांत राविल्ल्या ज्यू लोकांनी ईशान्येवटेन मोहीम काडून पॅलेस्टाइनाचेर घुरी घाली.ह्या दुसऱ्या मताक जेरिको,शीकम,जेरुसलेम हांगाच्या उत्खननांतल्यान आनी अमार्नी लेखांतसून आदार मेळटा. मोझेसान हाडिल्ले ज्यू आनी पॅलेस्टाइनांत पयलींच स्थायिक जाल्ले ज्यू,हांचो व्हडलोसो संबंद फुडें आयलोना.पॅलेस्टाइनांतल्या ज्यूंची संस्कृताय काननाइट संस्कृतायेचेर आदारिल्ली आशिल्ली.मोझेसच्या ज्यूंनी ईजिप्शियन संस्कृतायेचीं आंगां आत्मसात केल्लीं.हाका लागून दोन स्वतंत्र संस्कृतीक आनी राजकी गट उत्पन्न जाले आनी ह्या भेदांतल्यानूच फुडें ज्युडा आनी इझ्राएल हीं दोन स्वतंत्र राज्यां निर्माण जालीं,अशें कांय इतिहासकार मानतात.तेन्ना खरें किदें घडलें हें सांगपाक खास पुरावो मेळना.जी इतिहासीक म्हायती मेळटा ती त्रोटक आनी विसंगत आसा.बाराव्या शेंकडयांत ज्यूंचें आगमन पुराय जालें आनी इझ्राएलचे बारा पंगड थंय स्थायिक जाले. इ.स.प.१२०० च्या सुमाराक ईजिप्तच्या शेकातळा आशिल्ले फिलिस्तीन लोक स्वतंत्र जाले.तांणी आपलें राज्य पॅलेस्टाइनभर पातळावपाचे यत्न सुरू केले.देखून,ह्या वाठारांत सत्ताधारी आशिल्ल्या हिब्रू पंगडांवांगडा तांचो संघर्श जालो.फिलिस्तीन लोक सुसंस्कृत आशिल्ले,तशेच खडेगांठ झुजरीय आशिल्ले.हिब्रू पंगड राजकी नदरेन असंघटित आशिल्ले.तशेंच शेतकाम आनी मेंढरां पोसपाचो वेवसाय करपि ह्या समाजाची झुजपाची वृत्ती क्षीण जाल्ली.हाचे उरफाटें फिलिस्तीन लोक संघटित आशिल्ले आनी तांचें शस्त्रबळ प्रभावी आशिल्लें.इ.स.प.१०८० च्या सुमाराक फिलिस्तीन सैनिकांनी शायलो हो गांव जिखलो.तांचे घुरयेचो नेट जसो वाडत गेलो,तसो तसो हिब्रू समाजूय अदीक संघटित जावपाक लागलो.इ.स.प.१०१५ च्या सुमाराक तांणी एकाच राजाचें फुडारपण पतकरलें आनी 'राजा' ही संस्था निर्माण जाली.ह्या पयल्या फुडाऱ्याचें नांव सॉल.सुरवातीच्या कांय चकमकींनी सॉलान आक्रमकांक धांवडावन घाले.ताणें आपल्या मुलखाचे राखणेखातीर जेरुसलेमाचे उत्तरेक कांय अंतराचेर एक किल्लो बांदलो आनी हांगाच आपलें मुखेल ठाणें दवरलें.तरीकूय फिलिस्तीन लोकांनी ताचो गिल्बो पर्वतांनी जाल्ले लडायेंत पराभव केलो आनी तातूंत ताका मरण आयले.हिब्रू जमातींक एका राजछत्रासकयल हाडपी पयलो राजा म्हूण ज्यू इतिहासांत सॉल हाका म्हत्वाची सुवात आसा. सॉलाच्या मरणाउपरांत ताचो चलो जॉनाथन हाका गादयेर बसोवपाचो यत्न जालो.तरीकूय बापायफाटल्यान चल्याकडेन दायज म्हूण राजपद दिवचेपरस एकाद्रया लायक मनशाकूच अडचणीच्या काळांत राजपद दिवचें,अशें ज्यू लोकांनी थारायलें.देखून सॉला उपरांत ताचो प्रतिस्पर्धी डेव्हिड (इ.स.प.सुमार १०१६-९७२)हो राजा जालो.फिलिस्तीन राकेसाआड झुज करून ताका जितोच मारपी धाडसी वीर म्हूण ताची नामना आशिल्ली.डेव्हिडान पयलीं जेरुसलेमचेर ताबो मेळयलो आनी मागीर फिलिस्तीन आक्रमकांचेर जैत मेळयलें.जेरुसलेम हातासतकच घेतकच डेव्हिडान सद्याचो ट्रान्स-जॉर्डनचो प्रदेश आपल्या राज्याक जोडलो.पूण ह्या भुगोलीक राज्यविस्तारापरस डेव्हिडची खरी कामगिरी म्हळ्यार सॉलान सुरू केल्ली राज्ययंत्रणा आनी समाज संघटना ताणें बळिश्ट केली.ताच्या घराण्याचो शेक चारशें वर्सां मेरेन तिगून आशिल्लो. सॉल हो बेंजामिन नांवाच्या ल्हान जमातींतलो आशिल्लो.ताची सत्ता मानपाक पयलीं हेर जमाती तयार नाशिल्ल्यो,पूण डेव्हिड हो ज्यूडा जमातीचो आशिल्लो.ज्यूडा जमात खूब व्हड आशिल्ली आनी हिब्रू राश्ट्रांत तिका आदरणीय अशें वजन आशिल्लें.सबंद दक्षिण पॅलीस्टाइनांत हे जमातीचे लोक पातळिल्ले आशिल्ल्यान हो प्रदेश डेव्हिडान सहज वश केलो.डेव्हिडच्या चल्यान केल्लें बंड आनी हेर दोन बंडां सोडलीं,जाल्यार राजसत्ता आतां भक्कम बुन्यादीचेर उबी आशिल्ली.नक्की काळ सांगप कठीण आसलें तरी इ.स.प.१००० च्या सुमाराक डेव्हिडान आपली सत्ता प्रस्थापित करपाक हिब्रन हांगाच्यान सुरवात केली आनी फुडें सुमार चाळीस वर्सां राज्य केलें. डेव्हिडान मेळयिल्ल्या राज्यांत सुनियंत्रित शासन तयार करपाचें काम ताचो पूत सॉलोमन (इ.स.प.९७२-९३२) हाणें केलें.सॉलामन हाची वेगवेगळ्या मळांवयली कर्तबगारी म्हत्वाची आसा.राज्य मेळोवप,तें तिगोवप आनी प्रजेचे अर्थीक उदरगतीखातीर वावरप,हें सगळें ताणें साधलें.ताणें जेरुसलेमभोंवतणची तटबंदी बळकट केली आनी राज्यांत जळींमळीं किल्लेकोट उबारले.कारभाराखातीर राज्याचे बारा प्रांत केले.खंयचेच जमातीक एकाद्रया प्रांतांत उंचेली सुवात मेळची ना हाची जतनाय घेतली.राखण आनी प्रशासन वेवस्था बळकट जातकच ताणें वेपारांत लक्ष घालें.वेपार आनी राजकारण एक करपाच्या हेतान लागसार आशिल्ल्या ल्हानव्हड प्रदेशांकडेन तशेच ईजिप्तासारक्या बळिश्ट देशांकडेन दाटसंबंद जोडले. फिनिशियाचें फुडारपण करपी टायरच्या हायरॅम राजाच्या,तशेंच ईजिप्तच्या बाविसाव्या वंशाचो संस्थापक पयलो शीशॉँक हाचे चलयेकडेन ताणें लग्न केलें.फिनिशियन वेपाऱ्यांच्या पालवान ताणें सागरी वेपारांत वांटो घेतलो आनी तुर्कस्तानाच्या किनाऱ्यावयल्या तार्शिशमेरेन ताचे वेपारी पावले.ईजिप्ताचो पालव घेवन ताचीं जहाजां तांबडया समुद्रांत येवप-वचप करपाक लागलीं.फिनिशियन वेपारी पंगड खुष्कीच्या मार्गान अरबस्तानांत वचचे,हेखातीर यत्न करून थोडेशे आडवाटेक आशिल्ल्या जेरुसलेमाक ताणें वेपारी पेठेचें स्वरुप प्राप्त करून दिलें.इझ्राएलच्या मुलखांत उत्पन्न जावपी धान्यां आनी फळां निर्यात करून ताच्या बदलांत टायर आनी सायडन हांगाचें कंवचेचें सामान,धातुकाम,कपडो हांची आयात जावपाक लागली.ईजिप्शियन राजकुंवरीकडेन लग्न केल्ल्यान ताच्या राजकारणाक आनी अर्थकारणाक मदत तर जालीच;पूण तेभायर ईजिप्शियन दरबारांतले रितरिवाज लेगीत आयले.डेव्हिडान आपल्या राजदरबाराक थीव्झ राजदरबाराचें स्वरूप हाडलें. सॉलोमनच्या मरणाउपरांत ताचो चलो रीअबोअम (इ.स.प.सुमार ९३१-९१३)गादयेर बसलो.तेन्ना पयलींचे राजवटींत बंडखोर म्हूण हद्दपार जाल्लो उत्तर इझ्राएलचो फुडारी जेरबोअम (इ.स.प.९३१-९१०)हाका ईजिप्तान फाटबळ दिलें.हाणें उबारिल्लें बंड यशस्वी जावन इझ्राएलच्या दक्षिणेकडल्यान प्रदेशाचेर रीअबोअमचो शेक सुरू जालो. उत्तरेची राजधानी शीकम (नॅब्लस)हांगा आशिल्ली.दक्षिणेच्या राज्याक ज्युडा आनी उत्तरेच्या राज्याक इझ्राएल अशीं नांवां मेळ्ळीं.हाचे फुडलो दोनशें वर्सांचो ज्यूंचो इतिहास म्हळ्यार ह्या दोन राज्यांतल्या एकामेकांभितर चलिल्ल्या संघर्शाची कथाच जावन आसा.जेरबोअमच्या बंडाच्या वेळार ह्यूरम हाणें गॅलिली प्रांत हातासलो.ज्यूडा ह्या उत्तरेकडल्या प्रांतान जेरबोअमच्या फुडारपणाखाला बंड करून आपले स्वतंत्र सत्तेची थापणूक करतकच थोडयाच दिसांनी जेरुसलेमचेर व्हडलें संकश्ट आयलें.ईजिप्तच्या शीशॉंकान घुरी घालून हें शार ताब्यांत घेतलें आनी सॉलोमनान व्हडा कश्टांनी जमयल्ली संपत्ती लुटली;तशेंच येहोवाचें मंदिर लुटलें.ताका लागून जेरुसलेमचो संपन्न समाज मातयेभरवण जालो.शीशॉंक परत गेलो,तरी उपरांतचो कितलोसोच काळ ज्युडा ईजिप्तच्या मांडलिक राज्यासारकेंच उरलें.राजाचें फुडारपण दुबळें आसुनूय ज्यू लोकांनी वेपार-उद्देगासारके वेवसाय पयलींच्याच नेटान परत सुरु केले.उत्तरेकडल्या इझ्राएलाच्या थोडया राजांनी ह्या दोन ज्यू राज्यांक एकठावपाचो बरोच यत्न केलो.एहॅब (इ.स.प.८७४-८५२)ह्या इझ्राएलच्या राजान आपले चलयेचें लग्न ज्युडाच्या