Wp/chn/haws

< Wp‎ | chn
Wp > chn > haws

tilixam ɬaska munk haws pus miɬayt əbə ɬatwa kʰapa uk haws. pus mayka munk haws, mayka iskam stik, stun, chikʰəmin, pi hayu x̣luyma ikta. bastən-wawa paɬach-kʰapa-nsayka ukuk wawa-ikta: "haws". kʰapa chinuk-wawa, nsayka wawa "haws" pus kʰanawi ikta pus tilixam ɬaska ɬatwa kʰapa ukuk ikta. tilixam ɬaska munk haws pus hayu ikta: mayka nanich makuk-haws, sik-haws, buk-haws, kʰiyutən-haws, pi hayu x̣luyma haws.

ukuk pʰil haws t’uʔan makwst laplash.

qʰata pus munk ixt haws edit

alta tilixam ɬaska munk ixt pʰikcha: kʰapa ukuk pʰikcha mayka nanich qʰata ɬaska tiki ukuk haws. ixt-ixt ɬaska mamuk olsim pʰikcha pus 2 əbə manaqi-hayu haws.

tilixam ɬaska munk-dret-ɬəq’əɬ iliʔi qʰa aɬqi ɬaska munk haws: ɬaska munk-xwim stik pi x̣luyma ikta. alta ɬaska t’ɬap ikta pus munk chxi haws. aɬqi ɬaska munk ixt ɬxwap pus munk-miɬayt lapʰip pi stun kikwəli haws, alta ɬaska munk stik əbə stun pus munk haws-q’əlax̣, wəx̣t haws-sax̣ali-laplash: alta dret kʰəpit ukuk haws.

qʰənchi kʰəpit ixt haws, tilixam ɬaska munk pʰeynt, wəx̣t ɬaska munk-miɬayt ikta kakwa t’wax̣, bid, pi kʰanawi ikta pus tilixam ɬaska tiki kʰapa ixt haws.

hayu haws edit

 
makwst iliʔi-haws kʰapa kʰul-iliʔi-iwa-dakʰuta-iliʔi

iliʔi-haws edit

mayka munk ukuk haws kikwəli iliʔi. anqati, qʰa san chaku, hayu sawash-tilixam kakwa Mandan, Hidatsa pi Arikara tilixam ɬaska munk iliʔi-haws. alta ixt-ixt tilixam ɬaska munk iliʔi-haus khapa tənəs-lamətay. iysi pus mayka munk ixt iliʔi-haws, bət hayu iliʔi haws xwim.

 
makwst kikwəli-ɬxwap khapa kʰinchuch-kolombi-iliʔi

kikwəli-ɬxwap edit

ixt tənəs ulman iliʔI-haws kikwəli-ɬxwap. alta kʰapa maɬx̣wəli bisi-iliʔi mayka t’ɬap hayu "kikwəli-ɬxwap" (bastən-wawa: quiggly holes.) kʰapa st'ɬat'ɬimx-tilixam ɬaska ləlang, si7txen (siʔtx̣ən) nim pus kikwəli-ɬxwap. anqati tilixam ɬaska miɬayt kʰapa "kikwəli-ɬxwap" kʰapa kʰul-iliʔi.

sil-haws edit

iysi pus mayka luʔlu ixt sil-haws. tilixam, kakwa hayu tilixam pus ɬaska hayu-ɬatwa, ɬaska munk sil-haws kʰapa kʰanawi iliʔi. inuit-tilixam ɬaska munk ulx̣ayu-skin əbə karibu-skin pus munk tupiq, ixt sil-haws.

 
Quinzhee, ixt snu-haws

snu-haws edit

nawitka, mayka munk snu pus munk snu-haus. hayu tilixam ɬaska kəmtəks inuit-tilixam qʰiwa ɬaska munk iglu.

iysi mayka munk ixt quinzhee kʰapa kʰul-iliʔi. anqati hayu tilixam ɬaska munk quinzhee kʰapa yukʰan-iliʔi.

qʰata pus munk ixt "quinzhee" edit

  • pus mayka tiki munk quinzhee, mayka t’ɬap ɬəq’əɬ iliʔi.
  • alta mayka iskam hayu snu, pi mayka munk ixt loʔloʔ-pi-tənəs "snu-lamətay": ɬush pus sax̣ali kakwa 6ft/2m ixt quinzhee, pi ɬush ɬəq’əl kakwa 12ft/4m ixt quinzhee.
  • alta mayka pʰush hayu tənəs-stik kʰapa mayka "snu-limutai": ɬush pus q’aləq-kakwa-wik-saya-1ft/30cm-kʰapa-ukuk-"snu-lamətay" kʰanawi ukuk stik.
  • ɬatwa saya pus mayka tiki. dret ɬush pus kʰimt’a makwst-əbə-łun awir mayka k’ilapay kʰapa mayka quinzhee: alta tilay mayka quinzhee.
  • alta mayka munk ixt hayash ɬxwap kʰapa mayka snu-haws, kakwa kʰapa ukuk pʰikcha. wik munk t’ux̣əlq’a-hayash mayka ɬxwap: dret kʰəpit mayka ɬxwap pus mayka nanich mayka tənəs-stik kʰapa mayka quinzhee.
  • t’ɬap makwst əbə ɬun shiksh. alta ɬush kʰanawi msayka ɬatwa kʰapa mayka quinzhee. aɬqi mayka snu-haws chaku-wam: wəx̣t mayka snu-haws chaku-t’ɬimin.
  • qʰənchi wam mayka quinzhee, mayka pi mayka shiksh msayka ɬatwa ɬax̣ani ukuk quinzhee. tənəs-tʰaym ɬax̣ani snu-haws msayka miɬayt. qʰənchi hilu tilixam ɬaska miɬayt kʰapa mayka snu-haws, mayka snu-haws chaku-q’əl pi chaku-skukum.
  • ɬush mayka munk tənəs-ɬxwap kʰapa mayka quinzhee pus iskam win.
  • alta kʰəpit mayka chxi snu-haus! ɬush nanich, hayu ukuk snu-haws xwim!
 
ixt yuɬqat-haws kʰapa bisi-iliʔi

yuɬqat-haus edit

mayka munk stik pus munk ixt yuɬqat-haws. anqati tilixam kʰapa hayu iliʔi (kakwa Suquamish, ɬinkit, x̣aayda, Ts'msyen, Qʷidiččaʔa·tx̌, pi chinuk-tilixam) ɬaska munk yuɬqat-haws.