Zeêuws edit
Etymologie edit
Middelnederlands ey, van Oergermaons *ajjiz. Bekend in aolle Germaonse taelen (mee fortificatie toet egg in 't Oudnoords, wat 't Iengels eit overgenome, en toet *addi in 't Gotisch; Krimgotisch ada). Daebuten eit 't verwanten in 't Latijn (ovum), Oudgrieks (ᾠόν ōion) en Oudkerkslaovisch (аице ajice). Misschien te verklaeren uut 't Proto-Indogermaons *h₁o-h₂(e)u-om 'kortbie de veugel'.
Betêkenisse edit
ei o
- 'Arde of zachte kern, geleid deu de meêste tweêziejige beêsten, daerin 't embryo toet ontwikkelienge komt en uutendelienge uutbreekt.
- 'Oenders leie eiers, die-a vee gegete ore.
- Vrouwelijke geslachtscel
- As 'n eitje deu 't zaed oor bevrucht, kan d'r 'n embryo groeie.
- Iets in de vurm van 'n ei (bet. 1)
- tussenwerpsel Uutroep van vreugde (ouwerwes)
- Tweêde en derde persoon ienkelvoud van è/'ebbe
Uutspraek edit
[æɪ]
Verbugienge edit
meêrvoud eiers, verkleinwoôrd eitje
Uutdruksels edit
- Je moe gin 'ei' roepen vò 't ei geleid is, je moe nie gae juiche as 't nog nie vò mekaore is
- ´t Ei is nog nie in de kurf, 't is aollemaele nog nie vò mekaore
- Z' eit 'n 'ard eitje te pellen, z'ei 'n moeilijk leven
- Mee joe è 'k nog 'n eitje te pellen, 'k moete joe daer nog is goed over spreke
- Je kun gin ei plume, van 'n puut ku je gin plumen trekke, bie 'n aerme mèns vaolt niks t' 'aelen; ok: Scheert 'n ei!
- Je kan d' eiers nie telle vodan ze in 't bennetje bin, je moe de winst nie verdeêle vòda je ze binne eit
- Op z'n eiers bluve zitte, niks durve; ok: Nie van z'n eiers loôpe
- ´t Van eiers maeke
- Vees te ver gae
- Iets glad verwaerloze
- Vee leve maeke
- Meedoeë vò spek en eiers, zonder inzet, vòraol om mee te kieken
- Vò 'n appel en 'n ei, vò bekant niks
- Zò vol as 'n ei weze, 'n vol gemoed è, vreêd geroerd weze
- Da's ok mae van eiers geschopt, 't is vuul dae
- Je lust 'ier nog gin ei uut de schulpe, 't is 'ier vreêd vuul
- ʻIe maok z'n eigen bezurgd om 'n ongeleid ei Land-van-Kezands, ʻie maek z'n eige zurgen over diengen die nog glad nie gebeurd bin
- Al j'n eiers onder eên 'oen leie, aolles op eên ienkel dienk zette
- ʼn 'Ard ei, eêne die z'n eige nie gemakkelijk laet over'aele
- ʼIe is pas uut 't ei, 'ie komt 'ier pas kieke
- Dat bin echt eiers nae de Paesen, 't ei gin zin mee da je dae noe nog mee komt
- Of-a je 'n ei lust, geërgerd antwoôrd as t'r iemand 'n vraeg nie verstaet
- Jae, en wè tweê ok!, meugelijk antwoôrd daerop
Saemenstelliengen edit
Ontlêniengen in aore taelen edit
Vertaeliengen edit
Kern daerin 'n beêste z'n eige ontwikkelt, in 't biezonder van veugels
Bronnen edit
- Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 216-7
- K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 96-7
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), [etymologiebank.ivdnt.org/trefwoord/ei1 Etymologiebank]
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'ei'
Etymologie edit
Ziet bie Zeêuws.
Omschrievienge edit
ei o
- ei (aolle beteikenissen as zelfstandig naemwoôrd)
- sullige mens
- tussenwerpsel verouwerd uutroep van blie'eid of schrik
Uutspraek edit
[ɛi]
Verbugienge edit
eieren Iengels, eitje verkleinwoôrd
Uutdruksels edit
Ziet ok bie appel, kip en koek.
- Beter een half ei dan een lege dop, beter wat as niks
- Dat is het hele eieren eten, dae gaet 't in de grond om
- een eitje met iemand te pellen hebben
- ´ een zacht ei, 'n vint van niks
- eieren voor zijn geld kiezen, toch mae de veiligste keuze maeke
- ei zo na, naebie
- het ei van Columbus, 'n simpele oplossienge
- met een ei zitten, 'n probleem è
- met rotte eieren gooien
- op eieren lopen, verzichtig moete doeë om gin mensen te raeken
- zijn ei niet kwijt kunnen, z'n eige nie kunne uutspreke
Bronnen edit
- Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 185-7