Wp/kri/Angela Merkel

< Wp‎ | kri
Wp > kri > Angela Merkel

Angela Dorothea Merkel (Jaman: [aŋˈɡeːla doʁoˈteːa ˈmɛʁkl̩] ⓘ;[a] née Kasner; bɔn 17 Julay 1954) na wan Jaman pɔlitiksman ɛn kemist we dɔn ritaia ɛn i bin wok as chansɛl fɔ Jamani frɔm 2005 to 2021. Na bin mɛmba fɔ di Kristian Dimokratik Yuniɔn ( Kristian Dimokratik Yuniɔn) we bin dɔn ritaia. CDU), bifo dis tɛm i bin de wok as Lida fɔ di Oposishɔn frɔm 2002 to 2005 ɛn as Lida fɔ di Kristian Dimokratik Yuniɔn frɔm 2000 to 2018.[9] Merkel na bin di fɔs uman chansɛl fɔ Jamani.[b] We i bin de bi chansɛl, dɛn bin de kɔl Merkel bɔku tɛm as di de facto lida fɔ di Yuropian Yuniɔn (EU) ɛn di uman we gɛt pawa pas ɔlman na di wɔl. Frɔm 2016, dɛn bin de tɔk bɔt am bɔku tɛm se na di lida fɔ di fri wɔl.[13] Dɛn bɔn Mɛkel na Ambeg insay Wɛst Jamani. In famili bin muf go na Is Jamani we i bin smɔl. Merkel bin gɛt dɔktɔrɛt pan kwantum kemistri insay 1986 ɛn i bin wok as risach sayɛnsman te 1989.[14] Dɔn i bin go insay pɔlitiks afta di Rivɔlɔshɔn dɛn we bin apin insay 1989, ɛn fɔ shɔt tɛm i bin wok as diputi tɔkman fɔ di fɔs gɔvmɛnt we dɛn bin pik bay dimokrasi na Is Jamani we Lothar de Maizière bin de lid. Afta we Jamani bin jɔyn an bak insay 1990, dɛn bin pik Mɛkel fɔ bi di Bundestag fɔ di stet we nem Mɛklɛnbɔg-Vɔpɔmɛn. As di pɔsin we de protɛkt di chansɛl Hɛlmut Kohl, dɛn bin pik Mɛkel fɔ bi Minista fɔ Uman ɛn Yut insay 1991, leta i bi Minista fɔ di Envayrɔmɛnt, Nature Conservation ɛn Nuclear Safety insay 1994. Afta di CDU lɔs di 1998 fedaral ilɛkshɔn, dɛn bin pik Merkel fɔ bi jenɛral sɛktri fɔ di pati. Dɔn i bi di pati in fɔs uman lida, ɛn di fɔs uman Lida fɔ di Oposishɔn tu ia afta dat. Fɔ fala di 2005 fedaral ilɛkshɔn, dɛn bin pik Mɛkel fɔ bi chansɛl, ɛn i bin de bifo wan big kɔlishin we gɛt di CDU, di Kristian Sɔshial Yuniɔn (CSU), ɛn di Sɔshial Dimokratik Pati fɔ Jamani (SPD). Na in na bin di fɔs uman we dɛn pik fɔ bi chansɛl, ɛn di fɔs chansɛl fɔ Jamani we dɛn dɔn jɔyn bak we dɛn rayz na di fɔs Ist Jamani.[c] Insay di 2009 fedaral ilɛkshɔn, di CDU bin gɛt di big pat pan di vot, ɛn afta dat, Mɛkel bin fɔm wan koalishun gɔvmɛnt wit di Fri Dimokratik Pati (FDP), wan alyans we fayn fɔ di CDU pas di big kɔlishin.[16] Insay di 2013 fedaral ilɛkshɔn, di CDU win wan landslayd win ɛn fɔm wan sɛkɔn big kɔlishin wit di SPD, afta di FDP lɔs ɔl in ripɔtmɛnt na di Bundestag.[17] Insay di 2017 fedaral ilɛkshɔn, Mɛkel bin lid di CDU fɔ bi di big pati fɔ di nɔmba 4 tɛm, we mek dɛn mek wan tɔd big kɔlishin wit di SPD.[18] Insay fɔrin polisi, Mɛkel bin ɛmpɛsh intanashɔnal kɔpɔreshɔn, ɔl tu insay di kɔntɛks fɔ di EU ɛn NATO, ɛn fɔ mek di transatlantic ikɔmik rileshɔn strɔng. Insay 2008, Mɛkel bin bi prɛsidɛnt fɔ di Yuropian Kaɔnsil ɛn i bin ple wan impɔtant pat fɔ mek dɛn tɔk bɔt di Triti fɔ Lizbɔn ɛn di Bɛlin Diklɛreshɔn. Merkel in gɔvmɛnt dɛn bin de manej di global 2007–2008 faynɛns kraysis ɛn di Yuropian dɛt kraysis. I bin tɔk bɔt di 2008 Yuropian Yuniɔn stimulus plan, we bin de pe atɛnshɔn pan infrastukchɔ spɛndin ɛn pɔblik invɛstismɛnt fɔ kɔba di Gret Riseshɔn. Insay domestik polisi, Merkel in Energiewende program bin sɔpɔt di divɛlɔpmɛnt fɔ rinuɔbal ɛnaji sɔs ɛn leta dɛn bin stɔp fɔ yuz nyuklia pawa na Jamani smɔl smɔl. Rifɔm to di Bundeswehr, wɛlbɔdi rifɔm, di 2010s Yuropian migrant kraysis, ɛn di COVID-19 pandemik na bin big tin dɛn we i bin de du in chansɛl. Merkel bin step dɔŋ as lida fɔ di CDU ɛn i nɔ bin fɛn fayv tɛm as chansɛl insay di 2021 fedaral ilɛkshɔn.