Ang Sagay isa ka dakbanwa sa lalawigan sa Negros Occidental sa Pilipinas.
Mga barangay edit
Fábrica edit
Ang Fabrica isa ka bario (subong ginatawag nga barangay) sa probinsya sang Negros Occidental, sa Republika sang Pilipinas, kag isa sa mga kosmopolitan nga lugar sa Visayas.
Ang Fabrica natagaan sang pagtamod sa guwa sang pungsod sumugod pa sadtong 1900s asta sa tuig 1976, subong nga lugar sang pinakadaku nga kumpanya pang kahoy kag lagari-an sa kalibutan, ang Insular Lumber Company (ILCO), nga ginapanag-iyahan sang mga Amerikano. Ang ILCO naga ubra sang mga hardwood lumber nga kilala sa bilog nga kalibutan kag gina export sa Estados Unidos.
Ang Fabrica nagatumod man sang mga tupad nga bario sang Tadlong kag Paraiso, kung sa diin ang Central Lopez nga naga himo sang kalamay, nahamtang. Ini naghimo sang sini nga lugar subong nga industrilisado nga du-og.
Kumparar sa iban nga lugar sa Pilipinas sa mga tuig 1950s hasta 60s nga indi pa gid debelop kag nagapondo lng ang kapigaduhon tungod sa mahina nga panguma, ang Fabrica isa na sa mga mauswag nga lugar kung iprastraktura, patubig, kuryente kag pasuga ang paga hambalan. Sa sadto ng tiempo, ang kalabanan nga banwa kag bario sa Pilipinas wala pa gid patubig, kuryente kag mga suga pareho sang kung ano ang ara na sa Fabrica.
Ang lugar may ara man punerarya, nga sadtong tiempo indi pa gid uso sa mga tuig 1960's.
Sa sadtong tiempo sang kabuganaan, mga tuig 1910 asta 1976, Ang Fabrica may yara na sang tatlo ka dalagku nga sinehan, bulangan, mga bululngan, botika kag duha ka pribado nga high school (ang Holy Trinity Academy nga ginapadalagan sang mga Augustinian nga madre kag Faraon Institute), kumparar sa madamo nga mga banwa nga wala pa gid sang mga pareho sini nga pasilidad. May yara siya mga vocational school nga naga tudlo sa pag panahi, ang Jean Jacquet Institute, nga gina padalagan sang mga Amerikano. Ang Faraon Institute na lang ang nabilin subong nga buluthu-an.
Ang Fabrica lng sa Pilipinas ang may kaugalingon nga zip code kasubong sang mga banwa kag siyudad. Ang Fabrica, gina-angot sang duha ka kumpanya pang telegrama nga gina padalagan sang Radio Communications of the Philippines, Inc. (RCPI) kag sang Philippine Telephone and Telegraph Company (PT & T).
Sa tiempo sang 1950s asta 1970s, ang Fabrica amo ang sentro sang negosyo sa komersiyo kag industriyal sa bilog nga probinsiya sang Negros Occidental kag Visayas. Madamo nga mga intsik nga negosyante ang nag negosyo sa Fabrica, ilabi na gid sa bario sang Paraiso, nga gin bulag sang madaku kag madalum nga suba, ang suba sang Himoga-an. Ang salsalon nga taytay amo ang naga-angot sining duha ka bario asta subong. Mga enhinyero nga nga Amerikano ang nagpatindug sang sining taytay, nga nangin palatandaan na sang lugar, sa panahon sang mga Amerikano. Madamo ang sini nga mga Amerikano ang may kaugalingon nga balay kag kaugalingon nga kumunidad subong nga may mataas nga pwesto sa ILCO.
Ang iban nga mga bantug nga Fabricanhon kapareho nila Gil Lopez Kabayao, ginakilala sa sa gwa sang pungsod subong nga maayo mag violin, kag si Ramon Bagatsing, ang sadto anay kongresista sag Manila kag nangin Mayor sini sa panahon sang Laye' militar sagn Pilipinas.
Apang sadtong 1976, nagsarado ang operasyon sang ILCO sa Fabrica tungod sa kakulang na sang mga kahoy, kag ang baryo nangin isa na lamang kabahin sang nagligad.